Εντός του 2025 κυκλοφόρησε από τις νέες εκδόσεις Πότλατς ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον βιβλίο του Μαουρίτσιο Λατσαράτο (Maurizzio Lazzarato), με τίτλο «Αδιέξοδα της δυτικής κριτικής σκέψης: πόλεμος, πάλη των τάξεων, φασισμός», σε μετάφραση Κίμωνα Σχοινά και γλωσσική επιμέλεια Λένας Κοψαχείλη. Ο Λατσαράτο δεν μας είναι καθόλου άγνωστος. Στη διάρκεια της κρίσης, συγκεκριμένα το 2014, από τις εκδόσεις Αλεξάνδρεια είχε κυκλοφορήσει το βιβλίο του «Η κατασκευή του χρεωμένου ανθρώπου», δίνοντάς μου μια συνέντευξη. Σε αυτό ο συγγραφέας εξετάζει το χρέος ως θεμελιώδη κοινωνική σχέση στον νεοφιλελεύθερο κόσμο. Ο Λατσαράτο υποστηρίζει ότι το χρέος δεν είναι απλώς ένα οικονομικό φαινόμενο, αλλά μια πολιτική κατασκευή που διαμορφώνει τις ζωές μας και την κοινωνική τάξη.
Στο έργο του, ο Λατσαράτο αναλύει πώς το χρέος ενσωματώνεται στην καθημερινή ζωή, διαμορφώνοντας τις σχέσεις εξουσίας και επηρεάζοντας την υποκειμενικότητα του ατόμου. Χρησιμοποιώντας τη φιλοσοφία του Μαρξ, του Νίτσε, του Ντελέζ, του Γκουαταρί και του Φουκό, ο Λατσαράτο δείχνει πώς το χρέος γίνεται ένα μέσο ελέγχου και διακυβέρνησης στον νεοφιλελεύθερο καπιταλισμό.
Στο τωρινό βιβλίο του μελετά το πώς όλη αυτή η παράδοση του νεοφιλελευθερισμού και της «αποδόμησης» και μετέπειτα (Ντελέζ, Γκουαταρί, Φουκό, Ρανσιέρ, Μπαντιού, Νέγκρι και Χαρντ) οδήγησε στη μετατροπή του πολίτη σε «Homo Oeconomicus». Την πρωταρχική συσσώρευση, μας λέει ο Λατσαράτο, ακολουθεί ένα καθεστώς «αρπαγής, διαχωρισμού και παραγωγής». «Ο οικονομικός κύκλος ξεκινάει με πολέμους κατάκτησης και υποδούλωσης και ολοκληρώνεται με τους πολέμους μεταξύ των κρατών (ή με τις επαναστάσεις)». Προσθέτει ότι ο νεοφιλελευθερισμός, που –υποτίθεται– ήρθε να λύσει τα προβλήματα του κλασικού φιλελευθερισμού, παράγει τα ίδια αποτελέσματα: πόλεμο, εμφύλιο πόλεμο, γενοκτονία και φασισμό.
Ως προς το εσωτερικό των κρατών, υπογραμμίζει ότι «η χρήση της αστυνομίας ως μέσου διακυβέρνησης δηλώνει ότι η κατάσταση είναι πάντα αμφίρροπη, “έκτακτη” και άρα απρόβλεπτη […] η διαφοροποίηση μεταξύ κανονικότητας και εξαίρεσης δεν υφίσταται πλέον, εφόσον στον 20ό αιώνα η διαφορά μεταξύ πολέμου και ειρήνης έχει καταστεί δυσδιάκριτη».
Προσθέτει ότι η πολεμική βιομηχανία των ΗΠΑ (Defence Industrial Base) παραμένει ηγεμονεύουσα στην παγκόσμια σκηνή και «ρουφά» τις μεγαλύτερες επενδύσεις, εμπλέκοντας όλο και περισσότερους «συμμάχους» στα δίχτυα της, π.χ. την ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία και, κυρίως, τη γερμανική, τη μεγαλύτερη στην Ε.Ε. Αυτό συνεπάγεται τη σχεδιασμένη καταστροφή του κοινωνικού κράτους, αφού οι πιέσεις για αύξηση του ποσοστού του ΑΕΠ για πολεμικές δαπάνες όλο και αυξάνονται. Αλλωστε και τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο τον χαρακτηρίζει «έναν μακρύ εμφύλιο κατά του σοσιαλισμού».
Αναλύοντας τη μεταπολεμική περίοδο, αναφέρει ότι μετά την Πτώση του Τείχους «οι Αμερικανοί ήταν πεπεισμένοι ότι αφού είχαν κερδίσει τη “μάχη των πολιτισμών” του 20ού αιώνα, μέσω της οικονομίας της αγοράς και της δημοκρατίας, το μόνο που απέμενε ήταν να κεφαλαιοποιήσουν αυτή τη νίκη τους επιβάλλοντας τον νεοφιλελευθερισμό σε όλο τον κόσμο».
Εκτιμά δε ότι στις χώρες που γεννήθηκε ο νεοφιλελευθερισμός τη δεκαετία του ’70, ο καπιταλισμός βιώνει μια νέα μετάλλαξη: «η πολιτική βούληση πλέον είναι να επιβληθεί μια δικτατορία άνευ όρων της ιδιωτικής ιδιοκτησίας και της ιδιωτικοποίησης κάθε κοινωνικής σχέσης. Μια δυστοπία, η οποία δεν έχει καν την ανάγκη από την τρομοκρατία του πραξικοπήματος».
Και προειδοποιεί πως από τη δεκαετία του ’70 η κριτική σκέψη μάς παρότρυνε να αφήσουμε τον δυϊσμό της πάλης των τάξεων, ανάγοντάς τον σε μικροπολιτικές δράσεις, με αποτέλεσμα να μην είμαστε πλέον ικανοί, ούτε να μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τους δυϊσμούς του πολέμου, του εμφυλίου πολέμου, της γενοκτονίας, των νέων φασισμών, της ταξικής πάλης. «Ελπίζω ότι η φασιστική απειλή θα καταστήσει σαφές σε όλους ότι οι διαφορές και οι καθαυτό πολλαπλότητες είναι αδύναμες αν δεν κατορθώσουν να συγκροτήσουν εργαλεία για να μπορούν να δράσουν εντός του πλαισίου της ταξικής πάλης, δηλαδή εντός της μακροπολιτικής σύγκρουσης».
Τάσος Τσακίρογλου
ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ
