Με βολικό «άλλοθι» την πανδημία του κορονοϊού, οι σχέσεις ανάμεσα στους Ελληνοκυπρίους και τους Τουρκοκυπρίους βρίσκονται σε τέλμα εδώ και 15 μήνες. Για πρώτη φορά από το 2003, όταν άνοιξαν τα οδοφράγματα, η φυσική επαφή των Κυπρίων, Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων, διακόπηκε και καθηλώθηκε στο πιο χαμηλό σημείο. Η εικόνα δεν είναι παρά η αντανάκλαση της διχοτόμησης που απειλεί το νησί.
Τις τελευταίες εβδομάδες τεχνοκράτες έλαβαν εντολές από τον Κύπριο πρόεδρο Ν. Αναστασιάδη και τον Τουρκοκύπριο ηγέτη Ερσίν Τατάρ να επεξεργαστούν σχέδιο για να ανοίξουν ξανά τα οδοφράγματα. Τα σημεία διέλευσης της πράσινης γραμμής είναι σφραγισμένα με κάγκελα, όπως ήταν στα πέτρινα χρόνια του Ραούφ Ντενκτάς. Οι δυο ηγέτες, που υπήρξαν πρωταγωνιστές στο κλείσιμο, τώρα λένε να τα… ανοίξουν. Προφανώς γνωρίζουν ότι το μίζερο σκηνικό στο νησί δεν περνά απαρατήρητο.
Εργαλείο για υπόσκαψη
Για την ιστορία, ο Ερσίν Τατάρ, «πρωθυπουργός» τότε, πληροφορήθηκε την απόφαση Αναστασιάδη να κλείσει (29/2/2020) μονομερώς 4 βασικά σημεία διέλευσης (οδός Λήδρας, Δερύνεια, Αστρομερίτης, Λεύκα). Ο Τατάρ βρισκόταν στην αρχή της προεκλογικής αντιπαράθεσης με τον τότε Τουρκοκύπριο ηγέτη Μουσταφά Ακιντζί και έψαχνε ταυτότητα. Αρπαξε το «δώρο» και έκλεισε όλες (9) τις διόδους επαφής κατά μήκος της γραμμής.
Ετσι, με εργαλείο την πανδημία οι Αναστασιάδης – Τατάρ ακύρωσαν σε δύο κρίσιμα σημεία τις σχέσεις εμπιστοσύνης Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων στην «Πράσινη Γραμμή», αφήνοντας… μάρμαρο τον Μ. Ακιντζί: την προηγούμενη συνεννόησή τους για να διευκολύνουν, όχι να εμποδίζουν, τη διέλευση και, το πιο αυτονόητο ανά την οικουμένη, την ανάγκη για την από κοινού αντιμετώπιση της πανδημίας σε ένα μικρό νησί που θέλει να επανενωθεί.
Σήμερα, ο Ερσίν Τατάρ διακηρύσσει την προσκόλληση στη «Mητέρα Πατρίδα» (Τουρκία), αλλά δέχεται αφόρητες εσωτερικές πιέσεις από τους Τουρκοκυπρίους – ακόμα και τους δεξιούς ψηφοφόρους. Πρέπει να ανοίξει τα οδοφράγματα, αν μη τι άλλο, για να πάρει η τουρκοκυπριακή οικονομία οξυγόνο. Ο δε Ν. Αναστασιάδης δέχεται σφοδρή κριτική για την παλινδρόμηση στο Κυπριακό και την πλήρη αδιαφορία του. «Η ελεύθερη διακίνηση είναι ουσιώδης παράμετρος για την προοπτική επανένωσης νησιού», έγραψε πριν από έναν χρόνο ο γενικός γραμματέας Αντόνιο Γκουτέρες.
Οι τωρινές διαβουλεύσεις αφορούν τον καθορισμό κοινών διαδικασιών για τον κορονοϊό με τη συμπλήρωση του 60% των εμβολιασμών. Μια συμφωνία Αναστασιάδη – Τατάρ θα διασώσει τα προσχήματα, ενώ θα δείξει ότι… κάτι κινείται στο νησί.
Η ευθύνη Αναστασιάδη
Η ευθύνη που βαραίνει τον Κύπριο πρόεδρο για την προσχηματική συμπεριφορά του είναι πολύ μεγαλύτερη. Στην πραγματικότητα, «πέταξε» την πιο παραγωγική περίοδο για να λύσει το Κυπριακό (2015-2020), αδιαφορώντας για τη μετριοπαθή τουρκοκυπριακή Κοινότητα και παραγκωνίζοντας τον πιο προοδευτικό Τουρκοκύπριο ηγέτη, τον Μ. Ακιντζί. Στην πράξη, το μόνο που πέτυχε με την εκλογή Τατάρ είναι να βάλει τους Ελληνοκυπρίους απέναντι στην ίδια την Τουρκία και στον Ερντογάν.
Το αποτέλεσμα της πολιτικής Αναστασιάδη: ερεθίζοντας τα γεωστρατηγικά ανακλαστικά της Αγκυρας στις θάλασσες, μετέτρεψε το Κυπριακό σε «εθνικό ζήτημα» εντός Τουρκίας. Οι πλείστοι στη Λευκωσία το παραδέχονται. Αλλά στο κυβερνητικό στρατόπεδο σιωπούν μπροστά στον Ν. Αναστασιάδη και στο συμφέρον της παράταξης του ΔΗΣΥ. Ενδεχομένως, μόνο ο ΥΠΕΞ Ν. Χριστοδουλίδης απέμεινε για να διασκεδάζει τις εντυπώσεις.
Η πραγματικότητα είναι ακόμα πιο οδυνηρή. Η πολιτική Αναστασιάδη μετά το Κραν Μοντανά έφθειρε την ουσία της προσπάθειας επίλυσης. Η ελληνοκυπριακή πλευρά βρέθηκε στο «παρά τρίχα» να καταλήξει, με τη στήριξη ΟΗΕ – Ε.Ε., στην κατάργηση των Εγγυήσεων του ’60 και την αποχώρηση των στρατευμάτων. Ο Ν. Αναστασιάδης αποχώρησε από το Κραν Μοντανά, κάνοντας στροφή για εκμετάλλευση της ΑΟΖ με Ισραήλ και Αίγυπτο, αλλά αφήνοντας στο κενό τις προσπάθειες επίλυσης. Αυτά έφεραν το ακριβώς αντίθετο αποτέλεσμα από όσα διακήρυσσε: την κατάληψη της κυπριακής ΑΟΖ από τα τουρκικά πολεμικά και την επιστροφή της Αγκυρας στις θέσεις Ντενκτάς.
Στην κατά καιρούς κριτική που δέχτηκε για το Κραν Μοντανά, ο Ν. Αναστασιάδης απάντησε κάποια στιγμή (6/11/2018): «Δεν είμαι εγώ που έπινα ζιβανία [κυπριακό τσίπουρο] με τον Ακιντζί στη Λήδρας;» Υπονοούσε ότι είχε κάνει το πάν για να τα βρει με τον Τουρκοκύπριο ηγέτη. Οι πράξεις του Κύπριου προέδρου, όμως, άλλα καταδεικνύουν. Μετά το Κραν Μοντανά, ο Ν. Αναστασιάδης πάγωσε τις επαφές με τον Μουσταφά Ακιντζί, υποσκάπτοντας συστηματικά το Πλαίσιο Γκουτέρες από 6 σημεία – αυτό που αποδέχτηκε ρητώς πρόσφατα στην άτυπη διάσκεψη της Γενεύης (25/4/2021).
Από τις εμπιστευτικές συζητήσεις που κράτησε στο αρχείο του ο ΟΗΕ, διαφαίνεται η άρνησή του να συνυπογράψει το Πλαίσιο Γκουτέρες ως στρατηγική συμφωνία (συνάντηση Αναστασιάδη – Ακιντζί, 16/4/2018) για επανεκκίνηση των διαπραγματεύσεων. Στη συνέχεια απέρριψε και τη δημόσια έκκληση Ακιντζί στις 3/5/2018 να το πράξει. Χρειάστηκε να περάσει ένας ολόκληρος χρόνος για να ξαναβρεθεί με τον Ακιντζί (9/8/2019), όταν πια ο προοδευτικός Τουρκοκύπριος ηγέτης μπήκε στη μέγκενη της αντίδρασης της Τουρκίας.
Μια ύστατη συνάντηση Αναστασιάδη – Ακιντζί συγκάλεσε στο Βερολίνο (25/11/2019) ο γενικός γραμματέας. Σε εμπιστευτικά έγγραφα φαίνεται να έγινε από τον ΟΗΕ επαλήθευση της θέσης της Τουρκίας επί όσων αφορούν την ασφάλεια, δηλαδή την κατάργηση του μονομερούς δικαιώματος επέμβασης, την αντικατάσταση της Συνθήκης Εγγυήσεως και τη δραστική μείωση και αποχώρηση των στρατευμάτων. Σε κανένα στάδιο όμως ο Ν. Αναστασιάδης δεν βγήκε δημόσια να στηρίξει όσα και εκείνος συμφώνησε για την πολιτική ισότητα (εκ περιτροπής προεδρία, μία ψήφος), στηρίζοντας τη συμβιβαστική πολιτική Μ. Ακιντζί.
Η τουρκοκυπριακή πλειοψηφία που στήριξε τον Ακιντζί κλονίστηκε σιγά σιγά από την κωλυσιεργία Αναστασιάδη. Τώρα ο Ν. Αναστασιάδης συνομιλεί με τον Ερσίν Τατάρ, ο οποίος δεν αποδέχεται τις κρίσιμες συγκλίσεις που επιτεύχθηκαν με τη συμβολή των Τουρκοκυπρίων προοδευτικών ηγετών: στο συνταγματικό, τις συμφωνίες Χριστόφια – Ταλάτ για το σύστημα διακυβέρνησης (εκ περιτροπής προεδρία με διασταυρούμενη ψήφο), τις εξουσίες και αρμοδιότητες της ομοσπονδιακής κυβέρνησης. Στο εδαφικό, με την κατάθεση του Χάρτη Ακιντζί με τη Μόρφου, τη δημογραφική ισορροπία (4:1) και την πλήρη εφαρμογή του ευρωπαϊκού κεκτημένου.
20 χρόνια στους δρόμους
Ο Ακιντζί έπαιξε με θάρρος στο πεδίο της συνεννόησης, αλλά δεν είχε ειλικρινή Ελληνοκύπριο συνομιλητή για να κάνουν μαζί το ιστορικό βήμα προς τα εμπρός. Η πίκρα και η απογοήτευση κυριαρχούν ανάμεσα στους περισσότερους Τουρκοκυπρίους για όσα συνέβησαν. Ηδη από το 2000 βγήκαν στους δρόμους για επίλυση – ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Εκεί προσδιορίζουν το κοινό μέλλον τους με τους Ελληνοκυπρίους. Σε πρόσφατες συνεντεύξεις, ο Μ. Ακιντζί και ο διαπραγματευτής Οζντίλ Ναμί προειδοποιούν ότι η αντιφατική στάση της ελληνοκυπριακής ηγεσίας μπορεί να αφήνει τους Τουρκοκυπρίους στο έλεός τους, αλλά τον λογαριασμό θα τον πληρώσει όλη η Κύπρος. Μαζί και οι Ελληνοκύπριοι, αν η βόρεια περιοχή γίνει επαρχία της Τουρκίας, σκληρό σύνορο με την κολοβή Δημοκρατία.
Οι συνέπειες είναι αποτυπωμένες πλέον στα γεγονότα που συντελούνται επί του εδάφους (Βαρώσι, ΑΟΖ). Η θέση Τατάρ για «δύο κράτη» δεν αρκεί για να αποσείσει ο Ν. Αναστασιάδης τις ευθύνες του. Σε 2 χρόνια αποχωρεί, αλλά το κληροδότημά του είναι βαρύ για εκείνους που θα προσπαθήσουν ξανά το 2023.
Κυριάκος Πιερίδης
Πηγή: Πολίτης
