Σήμερα, μέρα που είναι, ας μη μιλήσουμε για πολιτική. Ας μιλήσουμε για ένα βιβλίο, ένα καλό βιβλίο, όπως το καινούργιο μυθιστόρημα του σπουδαίου Τζόναθαν Κόου.
Το “Bournville-Το διαιρεμένο βασίλειο” (μετάφραση Άλκηστις Τριμπέρη, εκδόσεις Πόλις) αποτελεί μια διεισδυτική ματιά στη μεταπολεμική Ιστορία της Μεγάλης Βρετανίας, μέσα από την πορεία μιας μάλλον τυπικής μικροαστικής οικογένειας. Είναι μια Ιστορία των «μικρών ανθρώπων» την οποία ο Κόου αφηγείται με αγάπη, χιούμορ, ειρωνεία και προοδευτικό πνεύμα.
Πρόκειται για ένα πολύ «βρετανικό» μυθιστόρημα που σε βοηθάει να καταλάβεις καλύτερα αυτήν την τόσο παράξενη χώρα η οποία από τη μια μεριά είναι ένας από τους πυλώνες της Ευρώπης και από την άλλη μοιάζει να ανήκει σε άλλη ήπειρο.
Ο Χρόνος
Ωστόσο, το Μπόρνβιλ δεν είναι μόνο μια ιστορία για την πορεία της βρετανικής κοινωνίας τα τελευταία εβδομήντα πέντε χρόνια. Συνιστά επίσης μια σπουδή πάνω στον χρόνο. Τον χρόνο έτσι όπως τον βιώνουμε όταν περνάει, τον χρόνο έτσι όπως τον αντιλαμβανόμαστε όταν πια έχει περάσει. Αυτή η σπουδή κινείται σε τέσσερα επίπεδα.
Το πρώτο είναι το πώς βιώνουν οι «μικροί άνθρωποι» (όσοι δηλαδή δεν βρισκόμαστε στα κέντρα λήψης των αποφάσεων) τα «μεγάλα γεγονότα» που θεωρούνται σημεία καμπής και γράφονται στα βιβλία της Ιστορίας. Η Ιστορία δεν βιώνεται με τον ίδιο τρόπο που γράφεται -ειδικά από τους «ανώνυμους». Μπορεί για κάποιον-α το σπουδαίο γεγονός της «ημέρας της Νίκης» στον Β Παγκόσμιο Πόλεμο να υπήρξε το κατέβασμα των κουρτινών συσκότισης ή ένα βίαιο επεισόδιο στη γιορτή της κοινότητας.
Οι γονείς
Το δεύτερο επίπεδο αφορά το πώς αλλάζουν οι αντιλήψεις των ανθρώπων στο πέρασμα του χρόνου. Οι αντιλήψεις αλλάζουν σταδιακά και πολλές φορές ανεπαίσθητα, χωρίς να υπάρχει κάποιο «μεγάλο γεγονός» που να προσδιορίζει αυτήν την αλλαγή. Δεν μπορούμε να πούμε με ακρίβεια πότε ακριβώς άλλαξε στις ευρωπαϊκές κοινωνίες η ηγεμονική αντίληψη για την ομοφυλοφιλία, αλλά είναι προφανές ότι σήμερα είναι τελείως διαφορετική από ό,τι πριν 40 χρόνια.
Το τρίτο επίπεδο είναι ο τρόπος με το οποίο ο χρόνος που περνάει, αλλάζει τις σχέσεις μας με τους άλλους. Δεν αναφέρομαι στο προφανές, δηλαδή στο ότι με κάποιους ανθρώπους ερχόμαστε πιο κοντά, και από κάποιους άλλους απομακρυνόμαστε. Ο Κόου διεισδύει στις δομικές μεταβολές των σχέσεων μας με τους άλλους, ειδικά με τους γονείς μας. Όταν είμαστε νέοι ένα τηλέφωνο με τους γονείς το αντιλαμβανόμαστε συνήθως ως φορτική υποχρέωση. Όταν μεγαλώσουμε, ένα τηλεφώνημα με τους γονείς μπορεί να αποτελέσει αδήριτη ψυχική ανάγκη και να αποδειχτεί πολύτιμη παρακαταθήκη για το μέλλον.
Το παρελθόν
Τέλος, ο Κόου μάς θυμίζει ότι το παρελθόν είναι εύπλαστο γιατί ξεχνάμε. Ξεχνάμε ως άτομα γεγονότα που ζήσαμε και ήταν σημαντικά. Ξεχνάμε όμως και συλλογικά, ως κοινωνίες. Η σημερινή Μεγάλη Βρετανία, όπως άλλωστε και όλη η Ευρώπη, μοιάζει να μη θυμάται ότι πριν λίγες δεκαετίες η πλήρης απασχόληση, η κοινωνική προστασία και η άνοδος του βιοτικού επιπέδου για τους πολλούς, συνιστούσαν τις βασικές παραμέτρους της καθημερινότητας και όχι «ουτοπικά» συνθήματα, όπως θεωρούνται σήμερα. Στην ωραία συνέντευξή του στον Θεοδόση Μίχο ο Τζόναθαν Κόου υπενθυμίζει: «Η στροφή προς τα δεξιά στη βρετανική πολιτική σκηνή τα τελευταία χρόνια είναι αξιοσημείωτη. Όλα όμως πηγάζουν από τη δεκαετία του ’80. Τότε ήταν που αποφασίσαμε ότι το κίνητρο του κέρδους πρέπει να υπερισχύει των πάντων. Από τότε τα πάντα -το κράτος πρόνοιας, το NHS, οι υπηρεσίες κοινής ωφέλειας- έχουν αποψιλωθεί και καταστραφεί».
Είπα να μη γράψω για την πολιτική σήμερα, αλλά δεν τα κατάφερα…
Γιάννης Αλμπάνης
