Η συζήτηση για την ακρίβεια έχει πια πάψει να αποτελεί συγκυριακό φαινόμενο. Για χιλιάδες εργαζόμενους, συνταξιούχους και νέους ανθρώπους, η ακρίβεια είναι η σταθερή καθημερινή πραγματικότητα μέσα στην οποία συρρικνώνονται δικαιώματα, δυνατότητες και προοπτικές. Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, ένας στους τέσσερις πολίτες βρίσκεται σε κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού, ένα ποσοστό που αποτυπώνει τη βαρύτητα του προβλήματος και την ένταση των ανισοτήτων που διαμορφώνονται.
Στην ΕΚΠΟΙΖΩ καταγράφονται καθημερινά δεκάδες παράπονα καταναλωτών, όπου διαπιστώνουμε ότι η φτώχεια δεν αφορά πλέον μόνο τις ευάλωτες ομάδες. Ακουμπά τον πυρήνα της μεσαίας τάξης, η οποία έχει ήδη επιβαρυνθεί από τρεις συνεχόμενες κρίσεις – την οικονομική, την υγειονομική και την ενεργειακή. Το αποτέλεσμα είναι ότι χιλιάδες νοικοκυριά δυσκολεύονται να καλύψουν βασικές ανάγκες, ενώ η αξιοπρέπεια και η κοινωνική συνοχή δοκιμάζονται.
Η ακρίβεια δεν είναι «εισαγόμενη» – είναι εγχώρια και βαθιά ριζωμένη. Αν και οι διεθνείς εξελίξεις δημιουργούν αναταράξεις, η ακρίβεια στην Ελλάδα επιτείνεται από χρόνιες παθογένειες της εγχώριας αγοράς:
έλλειψη ανταγωνισμού,
αδιαφάνεια στην τιμολόγηση,
ολιγοπωλιακές πρακτικές,
ανεπαρκείς ελεγκτικούς μηχανισμούς,
ανοχή σε φαινόμενα αισχροκέρδειας.
Εξάλλου η σταθερά υψηλότερη τιμή των βασικών προϊόντων και υπηρεσιών σε σχέση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο δεν αφήνει περιθώριο παρερμηνειών: τα δομικά προβλήματα είναι ελληνικά και απαιτούν ελληνικές λύσεις. Ο καταναλωτής εξακολουθεί να χρειάζεται διαφάνεια, αξιόπιστες συγκρίσεις τιμών, αλλά και μια αγορά που λειτουργεί με κανόνες και όχι με ασυδοσία.
Επιπρόσθετα, οι συνεχείς αυξήσεις στη στέγαση, στην ενέργεια, στα καύσιμα, στη μετακίνηση και στα τρόφιμα επιβαρύνουν δυσανάλογα τα χαμηλά και μεσαία εισοδήματα. Σύμφωνα, δε, με στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, οι τιμές στα τρόφιμα έχουν εκτιναχθεί στο 34,5%, την τελευταία τετραετία. Οι αριθμοί, άλλωστε, δεν περιγράφουν απλώς μια οικονομική τάση, αλλά μια κοινωνική πραγματικότητα: την καθημερινή απειλή της απώλειας αξιοπρεπούς διαβίωσης για χιλιάδες ανθρώπους.
Όσον αφορά στα μέτρα που έχει λάβει μέχρι σήμερα η κυβέρνηση, έχει αποδειχθεί ότι αυτά έχουν αποδώσει περιορισμένα έως ελάχιστα. Είναι μέτρα προσωρινά, αποσπασματικά, αναποτελεσματικά τόσο στη συγκράτηση, όσο και στην αναχαίτιση του κύματος της ακρίβειας (καλάθι νοικοκυριού, διάφορα pass, μόνιμη μείωση τιμών τουλάχιστον 5% , πρόσφατα η μείωση τιμών σε πάνω από 1.000 κωδικούς στα σούπερ μάρκετ κτλ).
Το πρόσφατο μέτρο «μείωσης τιμών σε 2.180 κωδικούς», για το οποίο έχει γίνει πολύς λόγος, επί της αρχής ασφαλώς και είναι θετικό μέτρο και είναι το ζητούμενο σήμερα και αίτημά μας. Αν και παρουσιάστηκε ως ανάσα απέναντι στην ακρίβεια, η ΕΚΠΟΙΖΩ θεωρεί ότι το μέτρο αποδεικνύεται περιορισμένης αποτελεσματικότητας και είναι περισσότερο επικοινωνιακού χαρακτήρα, διότι δεν προσφέρει ουσιαστική οικονομική ανακούφιση στα νοικοκυριά, καθότι η σήμανση «πρωτοβουλία χαμηλής τιμής» ή «πρωτοβουλία 1.000 κωδικοί» εντοπίζεται σε μόλις 200–300 προϊόντα ανά σουπερμάρκετ, κυρίως ιδιωτικής ετικέτας, ενώ βασικά αγαθά —όπως ψάρια, κρέας, τυριά και οπωροκηπευτικά— απουσιάζουν. Παράλληλα, υπάρχει έλλειμμα διαφάνειας, αναγράφεται μόνο η τελική τιμή (δεν αναφέρεται το ποσοστό έκπτωσης, ούτε η αρχική τιμή, για να μπορεί να συγκρίνει ο καταναλωτής) και είναι εθελοντικό προσωρινό μέτρο με ημερομηνία λήξης.
Είναι αναγκαία, λοιπόν, μια συνολική στρατηγική κοινωνικής προστασίας. Η ΕΚΠΟΙΖΩ επανειλημμένα έχει προτείνει, προς τα αρμόδια υπουργεία και τις αρχές, τη σύσταση και λειτουργία μίας ισχυρής αρχής για την προστασία του καταναλωτή, ως αντίβαρο στα μείζονα προβλήματα των καταναλωτών και στις απαιτητικές προκλήσεις της σύγχρονης εποχής. Το πρόσφατο, όμως, νομοσχέδιο, για το οποίο η ΕΚΠΟΙΖΩ κατέθεσε τις προτάσεις της, για τη δημιουργία μιας Ανεξάρτητης Αρχής για την Εποπτεία της Αγοράς και την Προστασία του Καταναλωτή, απέχει μακράν και διαψεύδονται οι προσδοκίες μας. Θεωρούμε ότι πρωταρχικό μέλημα της νέας Αρχής θα έπρεπε να είναι η ουσιαστική προστασία του καταναλωτή και ιδιαίτερα των ευάλωτων ομάδων. Ωστόσο, το σχέδιο νόμου απέχει σημαντικά από την επίτευξη αυτού του στόχου, δημιουργώντας επιπλέον ασάφεια και σύγχυση στη διοίκηση, στους καταναλωτές και στην αγορά εν γένει.
Το πρόβλημα της ακρίβειας είναι σύνθετο και πολυεπίπεδο. Γι’ αυτό και η απάντηση πρέπει να είναι συνολική. Οι προτάσεις της ΕΚΠΟΙΖΩ είναι:
μείωση ΦΠΑ και ΕΦΚ στα βασικά αγαθά
ουσιαστική ενίσχυση των ελεγκτικών μηχανισμών και της Επιτροπής Ανταγωνισμού
αύξηση μισθών και συντάξεων
διαφάνεια στις τιμές
στήριξη των συλλογικών φορέων των καταναλωτών με συνεργασία με τις Ενώσεις Καταναλωτών
δημιουργία μιας ισχυρής Ανεξάρτητης Αρχής για την Προστασία του Καταναλωτή
Χωρίς αυτά, η ακρίβεια θα συνεχίσει να υπονομεύει την κοινωνική συνοχή και να διαβρώνει την εμπιστοσύνη στους θεσμούς.
Η αντιμετώπιση της ακρίβειας δεν είναι απλώς οικονομικό ζήτημα, είναι ζήτημα δημοκρατίας, ισότητας και κοινωνικής δικαιοσύνης.
