Είναι οι πιο τρομακτικοί καιροί που βλέπουμε εμείς, οι ζώντες του 2023. Ο ιστορικός του μέλλοντος θα γράψει κάποτε ότι ο μεγάλος Πόλεμος -δεν ξέρω αν θα τον πει Τρίτο Παγκόσμιο- ξεκίνησε μεταξύ της Δύσης και της Ανατολής. Μόνο που αυτήν την φορά, η Δύση είναι ενωμένη σα γροθιά. Όλοι οι ισχυροί απέναντι στους αδυνάτους.
Μιλώ για τον πλούτο. Η βαριά δυτική βιομηχανία στηρίζει το Ισραήλ. Η Coca-Cola και τα McDonald’s, η Chanel και η Victoria Secret, αυτοκινητοβιομηχανίες, τρόφιμα, μόδα κι από κοντά καλλιτέχνες, πολιτικοί. Άνθρωποι επιδραστικοί, μια προπαγάνδα καινούρια, αλλά από το παρελθόν.
Απίστευτο πράγμα η επανάληψη της ιστορίας
Στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο ένα «τυχαίο» γεγονός, η δολοφονία του Φραντς Φέρνιναρντ, ξεκίνησε την πολεμική σύρραξη. Έδωσε το άλλοθι. Στον Δεύτερο Παγκόσμιο η Ευρώπη είχε αναδείξει κυρίως με εκλογές (πλην της Ιβηρικής) φασιστικά και ναζιστικά καθεστώτα. Τώρα; Τώρα κυριαρχεί και ο μεταφασισμός, κυριαρχεί και η σύρραξη.
Ξεκινώντας από τις επιθέσεις του ISIS καλλιεργήθηκε το κλίμα του φόβου κι ο φόβος εξαλείφει την λογική, φέρνει το μίσος. Το προσφυγικό ρεύμα λειτούργησε ως καύσιμη ύλη και για τα δύο αυτά συναισθήματα.
Σταδιακά, μα γρήγορα σε ιστορικό χρόνο, η Ευρώπη αντί για τους πρόσφυγες, υποδέχθηκε τον φασισμό. Απίστευτο πράγμα η επανάληψη της ιστορίας: Οικονομικές κρίσεις, πανδημία, μεταφασισμός, πόλεμος. Κλήθηκε η γενιά μας να τα ζήσει μαζεμένα όλα όσα διαβάζαμε στα σχολικά βιβλία.
Φασισμός και μεταφασισμός
Από τη Συρία ως την Ουκρανία κι από την Ουκρανία ως την Παλαιστίνη, τώρα θα δούμε τυχαία γεγονότα, ελαφρώς συνδεδεμένα, μα αποσπασματικά. Στο ιστορικό πλαίσιο έλεγε ο Λένιν πως την ιστορία τη μετράμε σε δεκαετίες. Στο ιστορικό πλαίσιο, λοιπόν, είμαστε ενωμένες κουκίδες στον χάρτη των γεγονότων.
Αυτό το κείμενο θα μπορούσε να είναι 15 σελίδες, αλλά στόχος του δεν είναι η ανάλυση. Ούτε του ρόλου του ΝΑΤΟ και της Δύσης, ειδικά από την πτώση της ΕΣΣΔ κι έπειτα. Η συστηματική καταπίεση της Ανατολής. Ούτε και της Ρωσίας και του Ιράν και και… Αυτό το κείμενο γράφεται για άλλο λόγο.
Κάθε πόλεμος είναι ιδεολογικός. Κι η οικονομία ιδεολογία είναι. Έτσι, λοιπόν, είναι και ετούτος. Μόνο που τώρα, ειδικά τώρα έχουμε να αναμετρηθούμε με αναβιωμένους δαίμονες του πρόσφατου παρελθόντος: ο φασισμός. Ο μεταφασισμός, ακριβέστερα. Πάντοτε ο ιμπεριαλισμός, από την απαρχή της ιστορίας.
Ο φασισμός, λοιπόν. Ξεπεράσαμε τη γραμμή της συντηρητικοποίησης εδώ και χρόνια. Η πανδημία ξεσκέπασε τις αντιθέσεις που η προσφυγική κρίση κρατούσε ακόμη σε ένα σχετικό επίπεδο «πολιτισμένης συντηρητικοποίησης». Είμαστε στην Εποχή των Τεράτων -ξανά.
Στα χαριτωμένα της παραφιλολογίας, λέγεται ότι ο Γκράμσι ουδέποτε έγραψε κάτι για την «Εποχή των Τεράτων», ουδέποτε της έδωσε αυτό το όνομα. Είναι, λένε, η απόδοση του μεταφραστή του που μας χάρισε τέτοια περιγραφή. Όμως, ολόκληρη η φράση «ο παλιός κόσμος πεθαίνει και ο νέος πασχίζει να γεννηθεί – τώρα είναι η εποχή των τεράτων».
Τα τέρατα βρίσκονται παντού
Το πρόβλημα με τα τέρατα, είναι πως βρίσκονται παντού, όχι μόνο μέσα στην ντουλάπα ή κάτω από το κρεβάτι, στα σημεία, δηλαδή, που έχουμε συνηθίσει να τα βρίσκουμε -και να τα αντιμετωπίζουμε.
Στην «εποχή των τεράτων» τα τέρατα βρίσκονται παντού. Μοιάζουν περισσότερο με ίωση, παρά με οτιδήποτε άλλο. Μετακινούνται και μολύνουν ακόμη και φίλους, ακόμη και συντρόφους, ακόμη και τους υπεράνω υποψίας. Έτσι κατάφερναν πάντοτε να επικρατήσουν. Ούτε είναι πως ξύπνησε μια μέρα η ανθρωπότητα και συνάντησε ξαφνιασμένη το φασισμό, ούτε είναι και πως μια μέρα ξύπνησε και τον είχε νικήσει. Οτιδήποτε οδηγεί στις ήττες ή στις ήττες, είναι μια ματωμένη κουκίδα στον χάρτη.
Αυτήν την στιγμή η Γάζα έχει γίνει μια λίμνη ολόκληρη, λίμνη αίματος, στη γεωγραφία της ανθρωπότητας. Μια λίμνη Αχερουσία.
Όλγα Στέφου
