Το σχέδιο του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. για τη στεγαστική πολιτική αποτελεί προωθημένο σχέδιο σε μια χώρα που δεν είχε ποτέ συστηματική στεγαστική πολιτική για την κατοικία.
Η προσφορά οικονομικά προσιτής κατοικίας αποτελεί ενεργητική πολιτική παρέμβασης του κράτους στη ρύθμιση της αγοράς, αλλά και συμβολική και υλική πρόκληση στον μετασχηματισμό της πρόσληψης της κατοικίας από χρηματιστικό προϊόν σε αξία χρήσης και κοινωνικό αγαθό.
Η δημιουργία τράπεζας στέγης αφορά τη δημιουργία ενός αποθετηρίου διαχείρισης του κενού και λιμνάζοντος δημόσιου και ιδιωτικού αποθέματος που διατίθεται για οικονομικά προσιτή κατοικία. Με την παράλληλη, από το Δημόσιο, εκμετάλλευση των κατοικιών ιδιωτών που θα τις διαθέτουν στην τράπεζα στέγης προς ενοικίαση, κατόπιν κινήτρων, ενεργοποιείται η αύξηση της προσφοράς του αποθέματος ρυθμιζόμενης και επιδοτούμενης κοινωνικής και οικονομικά προσιτής ενοικιαζόμενης κατοικίας στην αγορά. Επιπλέον, τα μέτρα πολιτικής έρχονται να απαντήσουν στο έλλειμμα δημόσιας πολιτικής για την κατοικία που χαρακτηρίζει την Ελλάδα, μέσω της δημιουργίας κεντρικού αρμόδιου φορέα και θεσμικού πλαισίου για τη στεγαστική πολιτική, ενώ αρμοδιότητες υλοποίησης δίνονται στην Τοπική Αυτοδιοίκηση.
Η πρόταση εστιάζει στην ανακαίνιση και συντήρηση του υπάρχοντος αποθέματος, διαδικασία που αφορά αφενός άμεσες ενέργειες κοινωνικής πολιτικής με την πρόσβαση των δικαιούχων σε κατοικία που επισκευάζεται σε χρόνο πολύ μικρότερο από αυτόν της από την αρχή οικοδόμησης.
Αφετέρου, ως αντίληψη για την επανάχρηση, μπορεί να έχει και περιβαλλοντική διάσταση, με επιπτώσεις τη μείωση του περιβαλλοντικού κόστους σε πυκνοδομημένα περιβάλλοντας όπως αυτά των αστικών κέντρων και τη μείωση στο ενεργειακό αποτύπωμα μέσω της κτηριακής αναβάθμισης. Μέσω της ανακαίνισης, δημιουργείται ευρύτερη ανανέωση του διάσπαρτου οικιστικού αποθέματος με πολλαπλασιαστικά για την πόλη οφέλη, ενώ μέσω της εκμετάλλευσης ακινήτων προς κοινωνική αξιοποίηση, που διαχέονται χωρικά στον ιστό της πόλης, ευνοείται η κοινωνική μείξη στις γειτονιές και αποφεύγεται η συγκέντρωση της κοινωνικής προσιτής κατοικίας σε περιοχές που μπορεί να γίνουν θύλακες φτώχειας, μονοθεματικού χαρακτήρα κ.λπ.
Τα παραπάνω αποτελούν προτάσεις που μπορούν να εξειδικευτούν και να εμπλουτιστούν με μεσοπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες στρατηγικές παρέμβασης και συνδυαστικά να μεγιστοποιήσουν τα αποτελέσματα της πολιτικής για την κατοικία και να απαντήσουν στη στεγαστική κρίση. Στο πλαίσιο μιας ενεργητικής πολιτικής για την κατοικία χρειάζεται συνδυασμός εργαλείων και παρεμβάσεων με χωρικά προσδιορισμένα χαρακτηριστικά που θα παρακολουθούν τις τιμές στην αγοράς και θα ελέγχουν φαινόμενα τουριστικοποίησης, gentrification κ.ά. Τέτοιες παρεμβάσεις θα μπορούσαν να είναι:
– Χωρικές, ανά περιοχή μελέτες και δημιουργία παρατηρητηρίου κατοικίας για την καταγραφή των εξελίξεων στον τομέα με συμβουλευτικές και άλλες δομές πρόληψης και παρέμβασης.
– Διάθεση δημόσιας γης και κτηριακού αποθέματος σε συνεταιριστικές και συνεργατικές μορφές κοινωνικής και οικονομικά προσιτής κατοικίας, με χαρακτηριστικά κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας.
– Ρυθμιστικά μέτρα συγκράτησης και μείωσης τιμών γης και ενοικίων (πλαφόν) για την αποφυγή κερδοσκοπικών τάσεων, αυξητικών πιέσεων και τον εξευγενισμό περιοχών.
– Μαζί με τη ρύθμιση των βραχυχρόνιων μισθώσεων, συγκρότηση σχεδίου αναχαίτισης των πιέσεων από τον τουρισμό, στα πρότυπα του PEUAT στη Βαρκελώνη. Μέτρα παρέμβασης με διαφορετική ένταση ανάλογα με το φαινόμενο σε κάθε περιοχή, καθώς και επανεξέταση του προγράμματος Golden Visa.
– Στον τομέα της διάθεσης κοινωνικής και οικονομικά προσιτής κατοικίας, να δημιουργηθούν σύγχρονες προδιαγραφές ενεργειακής αναβάθμισης οι οποίες μειώνουν το ενεργειακό κόστος και αντιμετωπίζουν σε έναν βαθμό φαινόμενα ενεργειακής φτώχειας.
Η Όλγα Μπαλαούρα είναι αρχιτέκτων, πολεοδόμος, ερευνήτρια
