Γιατί θα μπορούσε να ενδιαφέρει την κοινωνία και το ευρύ κοινό ένα ζήτημα που φαίνεται ότι αναφέρεται στο εμπόριο; Κατ’ αρχήν να δούμε τι είναι οι Συμφωνίες Ελεύθερου Εμπορίου, τι περιλαμβάνουν. Οι Συμφωνίες Ελεύθερου Εμπορίου (FTAs – Free Trade Agreements) είναι ο «σύγχρονος» τρόπος διακυβέρνησης του κόσμου. Μέσω αυτών οι πολυεθνικές εταιρείες -οι αγορές, όπως τις λέμε- καθορίζουν όχι μόνο τον τρόπο που διεξάγεται το παγκόσμιο εμπόριο, αλλά μέσω αυτής της ρύθμισης καθορίζουν το τι τρώμε, τι παράγουμε, πώς το παράγουμε και όχι μόνο για την τροφή μας, αλλά και για τα άλλα προϊόντα που καταναλώνουμε, καθορίζουν τις συνθήκες εργασίας, τις αμοιβές των εργαζομένων, πώς είναι διαμορφωμένα τα συστήματα Υγείας και Εκπαίδευσης, ώστε να προετοιμάζουν όχι έξυπνους και δημιουργικούς πολίτες, αλλά ανθρώπους στην εξυπηρέτηση των συμφερόντων τους. Καθορίζουν -κι αυτό είναι ίσως το σημαντικότερο- τον τρόπο που τα κράτη νομοθετούν και προασπίζονται τα συμφέροντα των πολιτών τους.
Πώς το κατορθώνουν αυτό; Μέσω ενός παγκόσμιου διαιτητικού δικαστηρίου, ενός συστήματος επίλυσης διαφορών μεταξύ επενδυτών και κρατών, του περίφημου ISDS – Investor-State Dispute Settlement.
Και εδώ βρίσκεται η πρώτη παράνοια: πού ξανακούστηκε επενδυτικές εταιρείες να μπορούν να μηνύουν κράτη και να τους επιβάλλουν πρόστιμα δισεκατομμυρίων ευρώ ή δολαρίων, αν θεωρήσουν ότι τα κράτη με αποφάσεις τους δρουν αντίθετα προς τα συμφέροντα των επενδυτικών πολυεθνικών εταιρειών;
Πώς προέκυψαν οι Συμφωνίες Ελεύθερου Εμπορίου;
Όλοι γνωρίζουμε τον ΠΟΕ (Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου- WTO). Ο ΠΟΕ ιδρύθηκε ως συνέχεια της GATT – Γενική Συμφωνία Δασμών και Εμπορίου, με σκοπό τη ρύθμιση του διεθνούς εμπορίου, ώστε να υπάρχουν κοινοί κανόνες για όλους μια και οι εμπορικές συναλλαγές επεκτάθηκαν. Με την περαιτέρω ανάπτυξη της τεχνολογίας και της επιθετικής διάθεσης του χρηματιστηριακού κεφαλαίου, οι εταιρείες θεώρησαν ως εμπόδια και φραγμούς τις όποιες ασφαλιστικές δικλείδες, όπως τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές, την προστασία της δημόσιας υγείας, την προστασία της μικρής τοπικής παραγωγής, την προστασία του περιβάλλοντος. Μεγάλοι τους εχθροί, προκειμένου να ελέγχουν την παγκόσμια διακυβέρνηση, οι υγειονομικοί κανόνες και η προσπάθεια για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Έτσι προέκυψε η ανάγκη για αλλαγή του καθεστώτος που επικρατούσε στο παγκόσμιο εμπόριο.
Δια της απαξίωσης του ΠΟΕ -ο οποίος είχε τα προβλήματά του- άρχισαν να εφαρμόζουν την πολιτική του «διαίρει και βασίλευε». Δηλαδή άρχισαν να φτιάχνουν εμπορικές συμφωνίες μεταξύ 2 εταίρων. Σήμερα, οι πρώτες συμφωνίες έχουν ουσιαστικά παγώσει.
Ποιες είναι οι Συμφωνίες Ελεύθερου Εμπορίου;
Στην αρχή ήταν 4: η CETA (ΕΕ – Καναδάς), η TTIP (ΕΕ – ΗΠΑ), η TiSA (για τις υπηρεσίες) και η TPP (για τις χώρες του Ειρηνικού). Η CETA θεωρήθηκε ως η συμφωνία – πρόβα generale για τις επόμενες και κυρίως για την TTIP. Μάλιστα, ονομάστηκε «μικτή» συμφωνία, που σημαίνει, ότι για να ισχύει πρέπει να έχει την κύρωση από τα εθνικά κοινοβούλια (για την ΕΕ αυτό σημαίνει επικύρωση από το ευρωπαϊκό κοινοβούλιο και από τα 28 εθνικά κοινοβούλια των κρατών μελών). Αν έστω και ένα εθνικό κοινοβούλιο δεν την επικύρωνε, δεν θα μπορούσε να ισχύσει. Όταν διαπίστωσαν πόσα προβλήματα προκύπτουν, κατήργησαν τον όρο «μικτή συμφωνία» και από εκεί και πέρα όλες οι συμφωνίες είναι απλές. Το αναφέρουμε αυτό γιατί έχει καθοριστική σημασία. Η CETA έχει προσωρινή εφαρμογή, ενώ πολύ λίγα κοινοβούλια κρατών μελών την έχουν επικυρώσει και έτσι κάποια πράγματα ευτυχώς δεν ισχύουν ακόμη.
Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι οι συζητήσεις για την TTIP ξεκίνησαν από διευθύνοντες συμβούλους ευρωπαϊκών και αμερικανικών εταιρειών. Η TTIP και η TPP δεν προχώρησαν λόγω Τραμπ και της πολιτικής του «η Αμερική πρώτα». Βέβαια οι εταιρείες δεν έκατσαν με σταυρωμένα τα χέρια. Έχουν ήδη έτοιμη άλλη συμφωνία μεταξύ ΕΕ-ΗΠΑ.
Η στάση της ΕΕ είναι απολύτως υποκριτική, απολύτως ενάντια στους πολίτες της. Η πρώτη υποκρισία της ΕΕ και των ιθυνόντων κύκλων της είναι ακριβώς αυτό που παραπάνω αναφέραμε σχετικά με τις μικτές συμφωνίες. Επειδή η ίδια η ΕΕ (οι ισχυρές χώρες και επιχειρήσεις εντός της ΕΕ) και με την πίεση των αγορών -ευρωπαϊκών και διεθνών- δεν επιθυμεί την καθυστέρηση, αφαίρεσε αυτή τη δημοκρατική δικλείδα ασφαλείας από τις επόμενες συμφωνίες.
Η δεύτερη υποκρισία της ΕΕ ήταν ότι κράτησαν ως εφτασφράγιστο μυστικό τις διαπραγματεύσεις για όλες τις συμφωνίες. Έτσι, η ΕΕ δεν επέτρεπε σε κανέναν πέραν ενός πολύ μικρού και κλειστού κύκλου ανθρώπων σε επίπεδο κορυφής να έχουν πρόσβαση στα κείμενα της διαπραγμάτευσης. Η διαρροή κάποιων κεφαλαίων έγινε από την Greenpeace, η οποία τα δημοσιοποίησε και έτσι αρχίσαμε να μαθαίνουμε κάποια πράγματα. Οι ευρωβουλευτές ήταν από τους πρώτους που μπορούσαν να έχουν πρόσβαση στα κείμενα, αλλά επιτρεπόταν η είσοδος στην αίθουσα ανάγνωσης χωρίς χαρτί και μολύβι και χωρίς κινητό τηλέφωνο. Είναι χαρακτηριστικό ότι για την TTIP υπάρχει απαγόρευση δημόσιας πρόσβασης για 30 χρόνια στα έγγραφα.
Οι επιπτώσεις των Συμφωνιών Ελεύθερου Εμπορίου
Κάποια στιγμή εκπρόσωποι της ΕΕ μετά από διάφορα δημοσιεύματα παραδέχθηκαν, ότι θα υπάρξουν νικητές και ηττημένοι.
1. Στον αγροδιατροφικό τομέα: Οι επιπτώσεις αγγίζουν όλους τους τομείς και κυρίως τον αγροδιατροφικό τομέα, λόγω του ότι τα αγροτικά προϊόντα και τα τρόφιμα είναι τα προϊόντα που λόγω του ευαλλοίωτού τους και της σύνδεσής τους με τη δημόσια υγεία και το περιβάλλον θεωρούνται τα μεγαλύτερα «εμπόδια» στο ελεύθερο/ασύδοτο εμπόριο. Είναι, μάλιστα, ο κλάδος με την πιο αυστηρή νομοθεσία στην ΕΕ. Επιπλέον η ασφάλεια των τροφίμων, οι πρώτες ύλες, οι μικρές οικογενειακές εκμεταλλεύσεις, η μείωση της χρήσης επιβαρυντικών ουσιών (φυτοφάρμακα – ενδοκρινικοί διαταράκτες, λιπάσματα, γενετικά τροποποιημένοι οργανισμοί), οι γεωγραφικές ενδείξεις, τα ΠΟΠ προϊόντα απειλούνται περισσότερο από κάθε άλλη φορά και μαζί απειλείται και το αξιακό σύστημα της ΕΕ. Αντί αυτών οι πολυεθνικές αμερικάνικες εταιρείες προτείνουν κοτόπουλα πλυμένα με χλώριο για να μη σαπίζουν, ψεκασμένο με γαλακτικό οξύ ορμονούχο βοδινό, αμερικάνικο κρέας και μείωση της όποιας προστασίας σε ΠΟΠ κλπ. Το επικίνδυνο αυτής της διαπραγμάτευσης ήταν ότι οι διαπραγματευτές της ΕΕ ήταν έτοιμοι να το δεχθούν, αλλά τους σταμάτησαν η Ευρωπαϊκή Κτηνιατρική Ομοσπονδία και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
2. Στην οικονομία: Η ΕΕ θα έχει απώλειες στις εξαγωγές, στο ευρωπαϊκό ΑΕΠ, ενώ θα υπάρξει μείωση των δημοσίων εσόδων σε όλες τις χώρες της ΕΕ.
3. Στην εργασία: Η αναμενόμενη απώλεια, σύμφωνα με έρευνα το 2016, υπολογίζεται σε πάνω από 600.000 θέσεις εργασίας στην ΕΕ μόνο από την TTIP και αντικατάστασή τους από χαμηλόμισθους εργάτες τρίτων χωρών. Τα συνδικαλιστικά δικαιώματα θα είναι ανύπαρκτα, αφού εύκολα θα μηνύεται το κράτος που θα επιχειρήσει να συνάψει συμβάσεις εργασίας, οι οποίες θα καταγγέλλονται από τις εταιρείες και η χώρα θα μηνύεται στο ISDS και θα πρέπει να καταβάλλει τεράστια πρόστιμα.
4. Στα προσωπικά δεδομένα: Σημαίνει επίθεση στις ατομικές ελευθερίες. Ήδη αυτό το βλέπουμε να συμβαίνει και στη χώρα μας.
5. Στις δημόσιες υπηρεσίες: Παρότι υπάρχει ξεχωριστή συμφωνία για τις υπηρεσίες, η TiSA, όλες οι Συμφωνίες Ελεύθερου Εμπορίου περιλαμβάνουν σχετικές διατάξεις, όπου οι δικλείδες ασφαλείας που προστατεύουν τις δημόσιες υπηρεσίες θεωρούνται εμπόδιο στην ασυδοσία των εταιρειών. Η ισχυρή θέληση των υπερεθνικών εταιρειών περιλαμβάνει την κατάργηση όλων των τοπικών οικονομιών και των τοπικών διοικήσεων, ώστε να ελέγχονται καλύτερα και να ανοίξουν οι ευκαιρίες στην αγορά για τις μεγάλες ευρωπαϊκές και ξένες επιχειρήσεις. Υπάρχουν πλείστα παραδείγματα μηνύσεων κρατών από πολυεθνικές εταιρείες. Αναφέρουμε μόνο κάποια από αυτά (λόγω έλλειψης χώρου). Το 2014, σουηδική εταιρεία μήνυσε το γερμανικό κράτος για την απόφασή του να καταργήσει την πυρηνική ενέργεια μέχρι το 2022, επιδικάζοντάς του πρόστιμο 5 δισ. ευρώ. Ρωσική εταιρεία πετρελαίου, το 2014, μήνυσε την ίδια τη ρωσική κυβέρνηση με πρόστιμο 50 δισ. δολάρια. Συνολικά 127 υποθέσεις ISDS ενάντια σε κράτη μέλη της ΕΕ έχουν γνωστοποιηθεί από το 1994 έως το 2014 με τις συνολικές διεκδικήσεις να φθάνουν τα δεκάδες εκατομμύρια ευρώ.
6. Στο περιβάλλον: Η αρχή της προφύλαξης για τα τρόφιμα και για το περιβάλλον απειλούνται, ενώ η χρήση ΓΤΟ και χημικών ουσιών ακυρώνουν στην ουσία όλο το νομοθετικό πλαίσιο που υπάρχει τόσα χρόνια στις χώρες της ΕΕ. Οι επιπτώσεις είναι ήδη εδώ και συμμετέχουν στην κλιματική αλλαγή.
Οι ελληνικές κυβερνήσεις τι έχουν κάνει;
Η ΝΔ, και πριν την κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ και μετά, δεν κάνει απολύτως τίποτε. Λειτουργούν ως να μην υπάρχει τέτοιο ζήτημα. Ο ΣΥΡΙΖΑ εγκλωβισμένος στη διαδικασία των μνημονίων θεώρησε ότι δεν είχε εναλλακτική απ’ αυτήν της υπογραφής της CETA, όταν η συμφωνία αυτή ήλθε προς υπογραφή στη σχετική Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ. Ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ έβαλε την υπογραφή του σε μια συμφωνία που υπερασπίζεται τα συμφέροντα του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου ενάντια στα συμφέροντα του ίδιου του ελληνικού κράτους και των πολιτών του, ενάντια ιδιαίτερα σε ένα από τα κατεξοχήν εθνικά μας προϊόντα, το τυρί «φέτα», για το οποίο δεν υπάρχει καμιά προστασία ως προς την ονομασία και έτσι μπορούν να την χρησιμοποιούν οι καναδοί τυροκόμοι. Αντίθετα, η Γαλλία προστάτευσε την ονομασία πολλών γαλλικών τυριών.
Βεβαίως ο ΣΥΡΙΖΑ ίδρυσε μια Επιτροπή στη Βουλή, στην οποία συμμετείχαν βουλευτές από όλα τα κόμματα της Βουλής, καθώς και εκπρόσωποι φορέων με επικεφαλής τον Πρόεδρο της Βουλής. Έργο της Επιτροπής ήταν η έκδοση πορίσματος σχετικά με τις Συμφωνίες Ελεύθερου Εμπορίου, το οποίο θα πήγαινε στην Ολομέλεια, όταν θα γινόταν η συζήτηση για την κύρωση ή όχι της CETA. Σ’ αυτήν την Επιτροπή της Βουλής είχα την τιμή να συμμετέχω η ίδια ως εκπρόσωπος της οργάνωσης STOP TTIP CETA TiSA GREECE. Ποτέ δεν εκδόθηκε πόρισμα, αφού όταν είχε έλθει η ώρα της σύνταξής του, οι συνεδριάσεις της Επιτροπής διακόπηκαν… Αλλά ούτε και ως αξιωματική αντιπολίτευση ασχολείται με το θέμα.
Οργανώσεις ενάντια στις Συμφωνίες Ελεύθερου Εμπορίου
Στην Ελλάδα υπάρχει μόνο η οργάνωση που προαναφέρθηκε και που συμμετείχε στην Επιτροπή της Βουλής, δηλαδή η STOP TTIP CETA TiSA GREECE. Στη Θεσσαλία, επίσης, δημιουργήθηκε το Δίκτυο Πολιτών Θεσσαλίας, που ασχολήθηκε και με τις Συμφωνίες Ελεύθερου Εμπορίου με σχετικές εκδηλώσεις. Σημαντική ήταν για μια μεγάλη περίοδο η δράση κάποιων δήμων, νομών και μιας περιφέρειας, οι οποίοι με αποφάσεις των Δ.Σ. τους δήλωναν ενάντια στις Συμφωνίες Ελεύθερου Εμπορίου. Εκπρόσωποί τους, που πολλές φορές ήταν οι ίδιοι οι δήμαρχοι ή νομάρχες συμμετείχαν σε αντίστοιχα όργανα σε επίπεδο ΕΕ.
Στην Ευρώπη/ΕΕ υπάρχει η STOP TTIP CETA TiSA, της οποίας είναι μέλος η ελληνική.
Επίσης σε ευρωπαϊκό επίπεδο λειτουργεί το Seattle to Brussels Network (S2B), το οποίο ασχολείται σχεδόν αποκλειστικά με τις Συμφωνίες Ελεύθερου Εμπορίου. Στην Ελλάδα εκπροσωπείται από την Περιβαλλοντική Οργάνωση «Φίλοι της Φύσης» (ΦτΦ).
Καίτη Μυλωνά
Πηγή: Η Εποχή
