«Όχι μετρό στην πλατεία Εξαρχείων»

Είναι τα «ενοχλητικά» Εξάρχεια που συγκεντρώνουν χώρους κοινωνικής αλληλεγγύης και πολιτικής έκφρασης και που αντιστέκονται και αποτελούν πραγματικό ανάχωμα και στη μετατροπή του κέντρου της Αθήνας σε ένα τεράστιο ξενοδοχείο.

Η γειτονιά μετατράπηκε τα τελευταία χρόνια σε πεδίο ακραίας κτηματομεσιτικής δράσης. Οι κάτοικοι την εγκαταλείπουν, καθώς τα ενοίκια γίνονται δυσβάσταχτα. Πολυκατοικίες αγοράζονται από πολυεθνικές και μετατρέπονται σε ξενοδοχεία και διαμερίσματα βραχυχρόνιας μίσθωσης. Ο διαρκώς μειούμενος αριθμός των παιδιών που φοιτούν στα σχολεία της περιοχής αποδεικνύει το μέγεθος της εγκατάλειψης. Η τουριστικοποίηση και η ριζική αλλαγή της φυσιογνωμίας και αυτής της αθηναϊκής γειτονιάς προχωράει βάσει σχεδίου που περιλαμβάνει αλλαγή χρήσης του Πολυτεχνείου, ανάπλαση του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, πεζοδρόμηση της Τοσίτσα και φυσικά την κατασκευή του σταθμού του μετρό στην πλατεία Εξαρχείων.

Η νέα γραμμή 4 του Μετρό, που περιλαμβάνει σταθμό πάνω στην πλατεία Εξαρχείων, προβλέπει ένα φαραωνικού τύπου έργο, στο οποίο αντιδρούν κάτοικοι και συλλογικότητες.

Επιβάρυνση μιας ήδη πυκνοκατοικημένης περιοχής

Η ανοιχτή συνέλευση «Όχι μετρό στην πλατεία Εξαρχείων» σε συνέντευξη Τύπου, που παραχώρησε την Πέμπτη 23 Ιουνίου, έδωσε τη δυνατότητα να ακουστούν αναλυτικά τα επιχειρήματα ενάντια στην επικείμενη έναρξη εργασιών κατασκευής σταθμού στη μοναδικής πλατείας τη γειτονιάς.

Στην εισήγησή της η Χρυσούλα Παπαϊώάννου αναφέρθηκε στη δράση της συνέλευσης που έχει εργαστεί για την ολόπλευρη επεξεργασία των σχεδίων της «Αττικό Μετρό» και έχει πραγματοποιήσει πλήθος παρεμβάσεων για την ενημέρωση του κόσμου της γειτονιάς, με στόχο την ανάδειξη των σοβαρών επιπτώσεων που θα έχει ένα τέτοιου τύπου έργο για όλους και όλες.

«Οι άξονες στους οποίους κινούμαστε, αφορούν το τι προβλέπουν οι εργασίες για την πλατεία κατά τη διάρκεια των έργων, καθώς και για το μέλλον του χώρου, τον οποίο συνειδητά πια δεν θα ονομάζουμε πλατεία», είπε χαρακτηριστικά.

Αναφερόμενη στα κοστοβόρα έργα που θα διαρκέσουν οκτώ χρόνια, τόνισε ότι «θα επιβαρύνουν μια τόσο πυκνοκατοικημένη γειτονιά, με παλιά και νέα κτίρια πάνω της, για τα οποία τελικά ποτέ δεν λάβαμε ενημέρωση αν και πόσο θα επιβαρυνθεί η στατικότητά τους. Φασαρία, σκόνη, κλειστοί δρόμοι. Και αν πραγματικά επρόκειτο για ένα έργο που θα εξυπηρετούσε τους ανθρώπους της μπορεί και να άξιζε την υπομονή και την ανεκτικότητά μας».

«Επειδή εμείς ακούμε τον δημόσιο λόγο της κυβέρνησης σε αντίθεση με εκείνη που όχι μόνο μας απαξιώνει, αλλά φροντίζει να μας παρουσιάζει και ως μπαμπούλες που λυμαινόμαστε μια ολόκληρη γειτονιά, αξιολογούμε σοβαρά τη δήλωση του υπουργού Υποδομών Κ. Καραμανλή: “Ναι, θα στήσουμε εργοτάξιο μετρό στην πλατεία Εξαρχείων. Η πολιτεία… έχει την υποχρέωση να μην αφήσει οποιαδήποτε περιοχή… στο σκοτάδι κάποιων ιδεολογικών εμμονών”. Αν, λοιπόν, ιδεολογική εμμονή θεωρείται να διεκδικούμε ελεύθερους δημόσιους χώρους για όλους και όλες, τότε ναι, είμαστε εμμονικοί. Αν θεωρείται εμμονή η καθαριότητα και η φροντίδα του πρασίνου, των σχολείων, των υποδομών, είμαστε εμμονικοί. Αν δε, θεωρείται εμμονή η αντίσταση στον κανιβαλισμό και τον ατομισμό μέσω διεκδικήσεων, δομών και δικτύων αλληλεγγύης, πολιτικής έκφρασης, τότε παραμένουμε εμμονικοί. Μόνο που τελικά με εμμονή μοιάζει η συνεχής στοχοποίηση μιας γειτονιάς», είπε κλείνοντας η Χρ. Παπαϊωάννου.

Εναλλακτικές τοποθεσίες

Ο Τάσσης Παπαϊωάννου, ομότιμος καθηγητής της Αρχιτεκτονικής Σχολής του ΕΜΠ, έκανε λόγο για επεμβάσεις που αλλάζουν τη φυσιογνωμία της πόλης και διευκρίνισε ότι οι πόλεις δεν είναι μόνο το κτισμένο περιβάλλον, ο αστικός ιστός, είναι κυρίως οι κάτοικοι, ο κοινωνικός ιστός. «Οποιαδήποτε επέμβαση γίνεται στον αστικό ιστό προφανώς έχει επίδραση τόσο βραχυπρόθεση, όσο και μακροπρόθεσμη στη ζωή των κατοίκων». Εγκάλεσε, μάλιστα, τους σχεδιαστές των επεμβάσεων για την έλλειψη διαβούλευσης με τους κατοίκους, αναφερόμενος στη χωροθέτηση του σταθμού στη θέση της πλατείας, που ήταν η αρχική χάραξη της γραμμής 4. Το 2018, όμως, στις μελέτες της ανάπλασης προτάθηκαν τρεις εναλλακτικές λύσεις από την εταιρεία «Ανάπλαση Α.Ε.», που μετέφεραν τον σταθμό, η μία στην Σπ. Τρικούπη και Τοσίτσα, η άλλη στη συμβολή των οδών Ζαϊμη και Τοσίτσα και η τελευταία Μπουμπουλίνας και Τοσίτσα. Αυτή επικράτησε γιατί ήταν η πιο συμφέρουσα για την πόλη, παρά τις αρχικές ενστάσεις της εταιρείας, καθώς πρόκειται για μια όχι πολυσύχναστη περιοχή, πολύ κοντά στο αρχαιολογικό μουσείο και το Πολυτεχνείο. Όπως ανέφερε ο καθηγητής, είναι κοντά η Πατησίων, άρα υπάρχει ανταπόκριση με πολλές γραμμές τρόλεϊ και λεωφορείων, σε αντίθεση με την πλατεία Εξαρχείων που στερείται μέσων μαζικής μεταφοράς. Τόνισε, μάλιστα, ότι πολύ κοντά στην πλατεία Εξαρχείων υπάρχουν ήδη ή σχεδιάζονται αρκετοί άλλοι σταθμοί μετρό (Ακαδημίας, Βικτώρια, Ομόνοια, Αλεξάνδρας).

Παρουσιάζοντας τα σχέδια του έργου, έκανε φανερό ότι η πλατεία μετατρέπεται από δημόσιος χώρος συνάντησης σε χώρο διέλευσης. Η επιφάνειά της προβλέπεται να καταληφθεί από σκάλες, αεραγωγούς, ανελκυστήρα, με αποτέλεσμα στα ελάχιστα τετραγωνικά που απομένουν, να μην μπορούν να αποτελούν χώρο συνάντησης και παραμονής. Παύει, λοιπόν, η έννοια του ελεύθερου δημόσιου χώρου, αλλά και του χώρου πρασίνου, αφού τα δέντρα της, πάνω από 70, προβλέπεται να κοπούν, με το διαθέσιμο βάθος για επαναφύτευση να μην ξεπερνά τα 1,5 με 2 μέτρα, καθιστώντας τη φύτευση υψηλού πρασίνου απαγορευτική, με πρόβλεψη για χαμηλή βλάστηση και ελάχιστα δεντρύλλια. Χάνεται, δηλαδή, ένας ακόμα πνεύμονας πρασίνου του κέντρου, ο οποίος παίζει σημαντικό ρόλο στο μικροκλίμα της περιοχής, αν αναλογιστεί κανείς ότι πρόκειται για αστικό πράσινο υψηλής βλάστησης.

Προσπάθεια τουριστικοποίησης της περιοχής

Ο Κώστας Βουρεκάς, αρχιτέκτονας – πολεοδόμος, με τη σειρά του, αναφέρθηκε στην εντατική κυβερνητική προσπάθεια τουριστικοποίησης της περιοχής με αποτέλεσμα να γίνει αβίωτη και να οδηγεί στη εκδίωξη των κατοίκων. Όπως τόνισε χαρακτηριστικά, «είναι κεκτημένη επιστημονική πολεοδομική γνώση ότι οι μετακινήσεις είναι αυτές που καθορίζουν την κατανομή των χρήσεων γης στην πόλη και όχι το αντίστροφο» και δήλωσε ότι μια εξαιρετικά σημαντική παρέμβαση, όπως η κατασκευή σταθμού μετρό, γίνεται χωρίς διαβούλευση και πολεοδομικό σχεδιασμό, με αποτέλεσμα το τι θα συμβεί στην περιοχή να επαφίεται στις δυναμικές της κτηματαγοράς, χωρίς σχεδιασμό προστασίας για τις χρήσεις και την κατοικία. «Είναι ο ορισμός του σχεδιασμού που δεν γίνεται για να βελτιώσει τη ζωή αυτών που ήδη διαμένουν στην περιοχή, αλλά για όσους θα έρθουν στη συνέχεια» είπε.

Ξηλώνουν το λιγοστό πράσινο

Στη συνέχεια τον λόγο πήρε ο Δημήτρης Στεφάν, ιδρυτής της Ομάδας Προστασίας των Δέντρων και Αστικού Πρασίνου Cut it Right, που ανέφερε ότι τα εργοτάξια του μετρό που έχουν χωροθετηθεί σε άλση, πλατείες και πράσινες νησίδες θα στερήσουν από την πόλη 2.500 μεγάλα δέντρα (72.900 τ.μ. πρασίνου τουλάχιστον) για τα επόμενα 20-30 χρόνια, φέρνοντας ως παράδειγμα τις πλατείες Κολωνακίου, Κυψέλης, στο παρκάκι στη Νομική όπου δεν έμεινε ούτε ένα δέντρο. Με βάση τις προβλέψεις, 600-700 δέντρα, πολλά εξ αυτών αιωνόβια, και συνολικά 16.000 τ.μ. πρασίνου, πρόκειται να ισοπεδωθούν στο ήδη φτωχό από πράσινο κέντρο της Αθήνας μόνο για τους πέντε νέους κεντρικούς σταθμούς του μετρό της γραμμής 4 (Λεωφ. Αλεξάνδρας, Ριζάρη, Κολωνάκι, Νομική, Εξάρχεια).

Σχετικά με τις εξαγγελίες για τις μεταφυτεύσεις, εξήγησε ότι ήδη τα περισσότερα δέντρα από την πλατεία Κολωνακίου που μεταφυτεύτηκαν στη Μιχαλακοπούλου, έχουν ξεραθεί, γιατί τα δέντρα άνω των 20 ετών, όσο καλά και να μεταφυτευτούν, έχουν ένα ποσοστό κάτω από 10% να επιβιώσουν. «Το έγκλημα που συντελείται με τους νέους σταθμούς μετρό χαρακτηρίζεται ήδη από πολλούς ως “η δεύτερη αντιπαροχή”, αυτή τη φορά με το τσιμέντωμα των χώρων πρασίνου», τόνισε.

Μαρία Λυκούρα