Η Ανω Βόλτα, παλιά γαλλική αποικία, απέκτησε την ανεξαρτησία της το 1960, αλλά, όπως όλες οι πρώην αποικίες, παρέμεινε υπόδουλη στους ξένους, με τον αγροτικό της πλούτο, κυρίως το βαμβάκι, να το εκμεταλλεύεται η Γαλλία υποβοηθούμενη από τους διεφθαρμένους ντόπιους πολιτικούς και ολιγάρχες.
Ολα πήγαιναν καλά για τους νεο-αποικιοκράτες μέχρι το 1983. Η χώρα ήταν η φτωχότερη της Αφρικής και από τις φτωχότερες στον κόσμο. Ο μέσος όρος ζωής για τα οκτώ εκατομμύρια κατοίκους ήταν τα 40 χρόνια. Στα δέκα βρέφη τα δύο πέθαιναν προτού φτάσουν στο πέμπτο έτος της ηλικίας τους, ο λαός πεινούσε, οι συνθήκες υγιεινής ήταν τραγικές, το πόσιμο νερό ανύπαρκτο και το χρέος προς το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο διογκωνόταν, φτάνοντας σε σημείο να μην μπορεί πλέον να εξυπηρετηθεί.
Αυτή η ισορροπία διαταράχτηκε όταν εμφανίστηκε ένας τριανταπεντάχρονος αξιωματικός που είχε υπηρετήσει στον γαλλικό στρατό. Ο Τομά Σανκάρα ηγήθηκε επαναστατικού κινήματος, έγινε πρόεδρος της χώρας και υποσχέθηκε πράγματα αδιανόητα για μια μικρή, φτωχή αφρικανική χώρα: δύο γεύματα την ημέρα και πέντε λίτρα πόσιμο νερό για κάθε οικογένεια.
Αλλαξε και το όνομα της χώρας, από το γαλλικό Ανω Βόλτα σε Μπουρκίνα Φάσο, δηλαδή η «Χώρα των Τίμιων Ανθρώπων». Ο Σανκάρα έκανε και άλλα πρωτάκουστα πράγματα· διεκδίκησε το δικαίωμα να συναντά όποιον ξένο ηγέτη θεωρούσε ότι θα βοηθήσει τη χώρα του και σε εποχή ψυχρού πολέμου θέλησε να τηρήσει ίσες αποστάσεις από τη Σοβιετική Ενωση, τις ΗΠΑ και τη Γαλλία. Ταξίδεψε στη Μόσχα και την Αβάνα, στην Ουάσινγκτον και σε πολλές αφρικανικές πρωτεύουσες. Εκανε όμως κάτι χειρότερο, κατήγγειλε τον τρόπο με τον οποίο οι χώρες της Αφρικής παγιδεύονται από το ΔΝΤ με δυσβάστακτα χρέη που υποδουλώνουν τους λαούς, ενώ τα δανεικά χρήματα τα επωφελείται μια διεφθαρμένη ντόπια ολιγαρχία που, συνεργαζόμενη με τους ξένους δανειστές και πολιτικούς, φτιάχνει έργα άσκοπα, συχνά άχρηστα και μη παραγωγικά.
Αγωνίστηκε και για τα δικαιώματα των γυναικών, ενώ διέθεσε δωρεάν τρία εκατομμύρια εμβόλια κατά της μηνιγγίτιδας και της πολιομυελίτιδας· έφτιαξε μικρές νοσοκομειακές μονάδες και δωρεάν σχολεία. Οι παρεμβάσεις του στα Ηνωμένα Εθνη ήταν συγκινητικές και άφησαν εποχή, αλλά ανησύχησαν εκείνους που επωφελούνται ακόμα από τη νεο-αποικιοκρατία: «Μιλώ, έλεγε, στο όνομα των μανάδων των εξαθλιωμένων αφρικανικών λαών που βλέπουν τα παιδιά τους να πεθαίνουν από ελονοσία και διάρροια, χωρίς να μπορούν να επωφεληθούν από τα μέσα που προσφέρει η επιστήμη…». Αλλά ο Σανκάρα έκανε και άλλα ενοχλητικά. Πούλησε τις υπουργικές και κρατικές λιμουζίνες Mercedes και τις αντικατέστησε με οικονομικά Peugeot 5cv. Ο ίδιος αρνήθηκε να μετακομίσει στην προεδρική κατοικία και παρέμεινε στο ταπεινό σπιτάκι του, ενώ καθόρισε τον μισθό του στα 120 δολάρια.
Το αποκορύφωμα της αυθάδειάς του ήρθε στις 29 Ιουλίου του 1987, όταν στη Γενική Συνέλευση των Αφρικανικών Χωρών είπε: «Δεν μπορούμε να ξεπληρώσουμε το χρέος μας… Αυτό είναι αδύνατον, δεν είναι θέμα ηθικής τάξης, ούτε αθέτηση υποσχέσεων… Εάν δεν πληρώσουμε, οι πιστωτές μας δεν θα πεθάνουν, αυτό είναι βέβαιο. Εάν όμως πληρώσουμε, ο λαός μας θα εξοντωθεί. Οι πιστωτές έπαιξαν όπως κάνουν στα καζίνα. Κέρδισαν πολλά, πολλές φορές… Ας χάσουν και μια φορά… Η ζωή θα συνεχιστεί…»
Και η ζωή συνεχίστηκε, αλλά μόνο για δυόμισι μήνες για τον Σανκάρα. Στις 15 Οκτωβρίου του 1987, ένοπλοι ένστολοι, με επικεφαλής τον στενότερο συνεργάτη του, Μπλεζ Καμπαορέ, εισέβαλαν στο προεδρικό γραφείο, στην πρωτεύουσα Ουαγκαντούκου, και τον εκτέλεσαν με δυο σφαίρες στην καρδιά. Ο Σανκάρα πρόλαβε να πει «μα, Μπλεζ, είσαι ο καλύτερός μου φίλος, σε αποκαλώ αδελφό…».
Η διαταραγμένη ηρεμία επανήλθε στη χώρα των «τίμιων ανθρώπων». Ο Μπλεζ Καμπαορέ έγινε πρόεδρος και τον αναγνώρισε πρώτη η Γαλλία. Διατήρησε το αξίωμά του για 27 χρόνια, όταν ανατράπηκε λόγω λαϊκής δυσαρέσκειας. Με υποδειγματική συνέπεια, η χώρα των εξαθλιωμένων αλλά «τίμιων ανθρώπων» εξοφλεί τις δόσεις του χρέους προς το ΔΝΤ που είναι απόλυτα ικανοποιημένο, δίνοντας εύσημα στον Καμπαορέ, αδιαφορώντας για το κλείσιμο των νοσοκομείων, των σχολείων και την κατάργηση των κοινωνικών ευεργετημάτων που ο Σανκάρα πρόλαβε να εφαρμόσει. Ολα ιδιωτικοποιήθηκαν, ακόμα και το νερό. Η επιδημία του Εμπολα είναι ένα από τα επακόλουθα της τραγικής θέσης αυτής της λεηλατημένης χώρας.
Ο Σανκάρα είχε στιγματίσει τη συμπεριφορά της γειτονικής Λιβερίας, που ήταν τότε παράδεισος των offshore εταιρειών. Αρνήθηκε να συνεργαστεί για την επιστροφή στη Λιβερία του απατεώνα πολιτικού Τσαρλς Τέιλορ, όταν περιέργως εκείνος δραπέτευσε από την υψίστης ασφαλείας φυλακή των ΗΠΑ όπου κρατούνταν και επανήλθε στη χώρα του με τη βοήθεια της CIA για να δημιουργήσει αντάρτικο με τη στήριξη του Καντάφι.
Η δολοφονία του Σανκάρα και άλλων δώδεκα συντρόφων του έγινε γνωστή χωρίς πολλές λεπτομέρειες, οι οποίες ήρθαν στο φως μετά την ανατροπή του Καμπαορέ με την έρευνα ενός Ιταλού, του Σιλβέστρο Μοντανάρο. Επρόκειτο για μια καλά οργανωμένη διεθνή συνωμοσία, στην οποία πρωτοστάτησαν η Γαλλία και οι ΗΠΑ, υποβοηθούμενες από τον Λιβεριανό εγκληματία και μετέπειτα πρόεδρο Τέιλορ, που ήταν συνέταιρος του γιου του προέδρου Μιτεράν σε σκοτεινές επιχειρήσεις. Χρηματοδοτήθηκε από τη Γαλλία και εκτελέστηκε από τη CIA.
Ο Σανκάρα ενόχλησε πολλούς, σε αρκετούς τομείς, και θεωρήθηκε από τους διεθνείς πολιτικούς και οικονομικούς κύκλους ολέθριο παράδειγμα για τις υπόλοιπες αφρικανικές χώρες. Δεν έπρεπε να επιτύχει η επανάσταση του «Τσε Γκεβάρα της Αφρικής». Τι θα γινόταν εάν άλλες αφρικανικές χώρες μιμούνταν τη «χώρα των τίμιων ανθρώπων»; Ξέρετε, η φτωχή Αφρική στέκεται πάνω σε χρυσό, διαμάντια, πετρέλαιο και ουράνιο και αν ποτέ επικρατήσουν οι έντιμοι φτωχοί, τι θα γίνουν οι πλούσιοι λωποδύτες;
Για τις αποκαλύψεις σχετικά με τη συνωμοσία ανατροπής του Σανκάρα συστάθηκε επιτροπή στο Γαλλικό Κοινοβούλιο, το θέμα απασχόλησε τον ΟΗΕ, ενώ στοιχεία περιελήφθησαν στα WikiLeaks. Ομως όλα ξεχάστηκαν. Με τον ίδιο τρόπο που ξεχάστηκαν οι δολοφονίες του Πατρίς Λουμούμπα και του γενικού γραμματέα του ΟΗΕ Νταγκ Χάμαρσολντ. Και οι δύο σκοτώθηκαν στην Αφρική το 1961, πέφτοντας και οι δύο θύματα εταιρειών εξόρυξης διαμαντιών. Αυτά για τη μαρτυρική Αφρική και τον Τομά Σανκάρα.
Ο Χάρης Τζάλας είναι συγγραφέας
Πηγή: Η Εποχή
