Θεμελιώδεις αρχές κάθε φιλελεύθερης αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας αποτελούν ο πολυκομματισμός και ο πολιτικός πλουραλισμός. Από τις αρχές αυτές προκύπτει η υποχρέωση του κράτους να διασφαλίζει ένα πλαίσιο στοιχειωδώς υγιούς ανταγωνισμού μεταξύ των πολιτικών δυνάμεων. Βασικές προϋποθέσεις για τη διαπάλη των πολιτικών ιδεών συνιστούν η χρηματοδότηση των κομμάτων από το Κράτος και η δυνατότητά τους να προβάλλουν τις πολιτικές τους θέσεις μέσω της ραδιοτηλεόρασης. Το Σύνταγμα, άλλωστε, ορίζει ότι η ραδιοφωνία και η τηλεόραση υπάγονται στον άμεσο έλεγχο του Κράτους, ο οποίος έχει ως σκοπό την αντικειμενική και με ίσους όρους μετάδοση πληροφοριών και ειδήσεων.
Τα τελευταία χρόνια καταγράφεται μια προϊούσα απόκλιση μεταξύ του περιεχομένου και του τρόπου εφαρμογής του παραπάνω κανόνα. Ιδίως, μάλιστα, μετά την εκλογική αναμέτρηση του περασμένου Ιουλίου, ο λόγος και οι προγραμματικές θέσεις της αξιωματικής αντιπολίτευσης δεν υποβαθμίζονται απλώς, αλλά αγνοούνται συστηματικά από τα κυρίαρχα μέσα ενημέρωσης, δημόσια και ιδιωτικά. Με άλλα λόγια, παρά τις σχετικές επιταγές του Συντάγματος και των νόμων, οι ραδιοφωνικοί και τηλεοπτικοί σταθμοί διαμορφώνουν την ατζέντα τους χωρίς να λογοδοτούν πουθενά. Το Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης είναι ουσιαστικά απόν. Οι μόνες περίοδοι κατά τις οποίες επικρατεί μια στοιχειώδης τήρηση τόσο των νομικών κανόνων όσο και της δημοσιογραφικής δεοντολογίας είναι οι προεκλογικές. Δηλαδή, κατά μέσο όρο, ένα χρονικό διάστημα ενός μήνα κάθε τριετία ή τετραετία.
Παρότι η κοινωνία έχει πλέον εθιστεί σε αυτή την (αντι)θεσμική πραγματικότητα, κάποιες στιγμές ο κυνισμός έρχεται και υπερβαίνει ακόμη και αυτά τα ευρύτατα όρια ανοχής και αντοχών που μπορεί να επιδεικνύει ένας πολίτης με στοιχειώδεις δημοκρατικές ευαισθησίες. Ένα τέτοιο παράδειγμα είχαμε προχτές. Το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης οργάνωσε συνέντευξη τύπου με σκοπό να παρουσιάσει τις θέσεις και τις προτάσεις του για την αντιμετώπιση της βαθιάς οικονομικής ύφεσης στην οποία εισέρχεται η χώρα. Η συνέντευξη τύπου διήρκεσε μιάμιση ώρα, κατά την οποία αρχικά παρουσιάσθηκε το πρόγραμμα και στη συνέχεια απαντήθηκαν ερωτήσεις δημοσιογράφων. Από αυτή τη διαδικασία τα μεν ιδιωτικά κανάλια δεν προέβαλαν απολύτως τίποτε σε ζωντανή μετάδοση, ενώ η δημόσια τηλεόραση διέκοψε τη σύνδεσή της μετά από είκοσι λεπτά. Ήταν σχεδόν κωμικό να απαντώνται ερωτήσεις δημοσιογράφων που εργάζονται σε τηλεοπτικούς σταθμούς και οι σταθμοί αυτοί να μην καλύπτουν το πολιτικό γεγονός.
Όσοι ασχολούμαστε με το Συνταγματικό Δίκαιο, υποστηρίζουμε, διδάσκουμε, γράφουμε ότι η δημοκρατία είναι ένα πολίτευμα διαδικαστικό και ανοιχτό. Αυτό σημαίνει ότι το Σύνταγμα θεσμοθετεί τις διαδικασίες εκείνες που ρυθμίζουν τη διαπάλη των πολιτικών ιδεών και των κοινωνικών συμφερόντων. Από αυτή τη διαπάλη, άλλωστε, προκύπτει η εκάστοτε διαμόρφωση της λαϊκής βούλησης, η οποία, όμως, δεν είναι αμετάκλητη, αλλά προσωρινή. Εδώ ακριβώς έγκειται ο ανοιχτός χαρακτήρας του δημοκρατικού πολιτεύματος. Ο νικητής της προηγούμενης εκλογικής αναμέτρησης πρέπει να αφήνει τη δυνατότητα στους πολιτικούς αντιπάλους όχι απλώς να ασκούν κριτική στην κυβέρνηση, αλλά και να διεκδικούν επί ίσοις όροις την πολιτική εξουσία.
Όλα τα παραπάνω είναι θεμελιώδη. Αποτελούν την αλφαβήτα για τη λειτουργία μιας φιλελεύθερης δημοκρατίας. Όταν, λοιπόν, αυτά τα θεμελιώδη αρχίσουν να τίθενται υπό αμφισβήτηση, τότε ο δρόμος αρχίζει να γίνεται πολύ ολισθηρός. Η παραβίαση των διαδικαστικών κανόνων της πολιτικής αντιπαράθεσης πληγώνει τον πυρήνα του πολιτεύματος, καθώς σηματοδοτεί τη σταδιακή υποχώρηση του πολιτικού πλουραλισμού. Μια φιλελεύθερη δημοκρατία, όμως, εκεί ακριβώς στηρίζεται. Στον πολιτικό πλουραλισμό και τη δυνατότητα έκφρασης του αντιλόγου, όχι στη δίχως αμφισβήτηση ηγεμονία της μίας και μοναδικής άποψης.
Αλέξανδρος Κεσσόπουλος
