Ποιες είναι οι μείζονες εκδηλώσεις της Δεξιάς Παλινόρθωσης μετά το Μνημόνιο και τη διακυβέρνηση της Αριστεράς; Βαριές βλάβες στο κράτος δικαίου και τους θεσμούς· αποσάθρωση του συστήματος Υγείας· απορρύθμιση της εργασίας· λεηλασία των δημόσιων αγαθών· υποβάθμιση της δημόσιας Παιδείας. Ο,τι κατακτήθηκε και εδραιώθηκε στη Μεταπολίτευση, ακόμη και από τη δεκαετία του ‘60, ό,τι δεν ετόλμησε ούτε η χούντα να γκρεμίσει την επταετία της δικτατορίας, τα γκρεμίζει συστηματικά η παρούσα Νεοδεξιά, μάλιστα με την εκλογική ανοχή ή και επιδοκιμασία μεγάλου μέρους των πολιτών.
Λανθασμένα ο παλινορθωτικός οίστρος της παρούσας διακυβέρνησης αποδίδεται στη νεοφιλελεύθερη ιδεολογία. Ισχύει βεβαίως, αλλά μόνο εν μέρει, μόνο στον βαθμό που χρησιμοποιείται μια διεθνοποιημένη mantra περί ελεύθερων αγορών, για να νομιμοποιηθούν η λεηλασία και η υποταγή όλων των κοινωνικών και εθνικών δυνάμεων σε μια άρχουσα ελίτ. Η συμπεριφορά της κυβερνώσας ελίτ θα πρέπει να αναλυθεί με όρους κοινωνικής-πολιτικής ψυχολογίας: με όρους ταξικής μοχθηρίας, μνησικακίας, φθόνου, στο όριο του σαδισμού. Με όρους οικονομικής απληστίας: έτσι περιγράφει το ΔΝΤ, αλλά και ο Γ. Στουρνάρας, τον τρέχοντα «πληθωρισμό της απληστίας», ως greedflation.
Ψυχολογία και ηθική για την προσέγγιση πολιτικών φαινομένων; Γιατί όχι; Εχουν υλικότατο υπόβαθρο. Καμία από τις προωθούμενες πρακτικές δεν ωφέλησε τις λαϊκές τάξεις εκεί όπου αυτές εφαρμόστηκαν, αντιθέτως διόγκωσαν τις ανισότητες, δυσχέραναν την κοινωνική αναπαραγωγή έως εξαθλίωσης και εκτόξευσαν τη δημοφιλία της επιθετικής-λαϊκής Ακροδεξιάς. (Η μετατόπιση λαϊκών τάξεων από την Αριστερά προς την Ακροδεξιά είναι άλλο μείζον ζήτημα, για το οποίο δεν είναι άμοιρη ευθυνών η Αριστερά.)
Η επίθεση στη δημόσια Παιδεία, λ.χ., δεν είναι μόνο νεοφιλελεύθερη ιδεοληψία ή εξυπηρέτηση σχολαρχών. Είναι βαθύτερη απέχθεια για την κοινωνική κινητικότητα, είναι φόβος για την ανάδειξη νέων μορφωμένων ελίτ, μίσος για τη διάχυση κοινωνικού και συμβολικού κεφαλαίου πέραν της κάστας των πλούσιων κληρονόμων. Είναι ο τρόμος και το μίσος για τις γενιές που μορφώθηκαν, πρόκοψαν και ανελίχθησαν μέσα από τα δημόσια σχολεία, έτσι όπως πρωτοδιαμορφώθηκαν τη δεκαετία του ‘60, τη Χαμένη Ανοιξη. Είναι το άσβεστο μίσος των πλούσιων κληρονόμων για τη Μεταρρύθμιση του 1964, των Παπανούτσου-Ακρίτα, με την οποία επεβλήθη η καθολική δωρεάν Παιδεία, το υποχρεωτικό σχολείο έγινε εννέα χρόνια, καθιερώθηκε η δημοτική, μπήκαν τα θεμέλια για τα Πανεπιστήμια Ιωαννίνων και Πατρών, αναγνωρίστηκε η ανάγκη για μορφωμένους δημοκρατικούς πολίτες. Αυτή τη Μεταρρύθμιση δεν τόλμησε ούτε η χούντα να την καταργήσει ολοκληρωτικά, στη δε Μεταπολίτευση ο καθολικός χαρακτήρας της δωρεάν Παιδείας εδραιώθηκε και επεκτάθηκε.
Το ανοιχτό δημόσιο σχολείο επέτρεψε στα παιδιά της επαρχίας και των λαϊκών συνοικιών να σπουδάσουν, να διακριθούν, να ανελιχθούν οικονομικά και συν τω χρόνω να ηγεμονεύσουν πολιτικά. Οι λυκειόπαιδες και οι φοιτητές των φτωχών και μικροαστικών στρωμάτων, ήδη από το ‘60 και το ‘70, μετέδωσαν τον δικό τους παλμό, τις προσδοκίες τους, τους ανοιχτούς ορίζοντες, στη μετεμφυλιακή και μεταδικτατορική Ελλάδα, αυτές είναι οι γενιές του 1-1-4 και του Πολυτεχνείου, της ποπ και των κινημάτων, της άνθησης των τεχνών, του ελληνικού μοντερνισμού εν τέλει. Κατέναντι ήταν πάντα οι έχοντες, οι κληρονόμοι της αργόσχολης τάξης, χωρίς κίνητρα και προσδοκίες, χωρίς ορίζοντες, τυπικά αμόρφωτοι και ουσιαστικά απαίδευτοι.
Ο Γιάνης Βαρουφάκης πρόσφατα υπενθύμισε ότι η αργόσχολη τάξη από καιρό έχει θέσει τους γόνους της εκτός της δοκιμασίας των σκληρών εισαγωγικών εξετάσεων στα ΑΕΙ, άρα και εκτός κάθε βαθμίδας της δημόσιας Παιδείας. Δεκατέσσερα ιδιωτικά εκπαιδευτήρια προετοιμάζουν λυκειακούς γόνους για το Ιnternational Baccalaureate – οι ανώτερες σπουδές για τα πλουσιόπαιδα δεν θα διεξαχθούν στα Πανεπιστήμια ή τα Πολυτεχνεία της χώρας, αλλά σε ένα ιδιωτικό κολέγιο της East Coast, να πάρουν κι ένα λούστρο αμερικανικό. Αρα το δημόσιο σχολείο, το δημόσιο Πανεπιστήμιο τους είναι περιττά· οι ίδιοι έχουν εξασφαλίσει τις οδούς της αναπαραγωγής τους. Ποιος νοιάζεται για την καθόλου κοινωνική αναπαραγωγή, την επιστημονική στελέχωση της πολιτείας και της οικονομίας, την εθνική ανανέωση;
Μα το σχέδιο ανάπτυξης για τη χώρα δεν χρειάζεται πια επιστήμονες. Σε μια χώρα που μετασχηματίζεται γοργά σε χώρο Ερμπιενμπί, real estate και συγκεντροποιημένο κεφάλαιο, τα Ελληνόπουλα που δεν αντέχουν δίδακτρα για κολέγια East Coast, ούτε καν για κολέγια-βοϊδοσχολές, θα παροχετευθούν σε αυτή την εθνική οικονομία: κομμώτριες και νυχούδες, αποθηκάριοι στη λεωφόρο ΝΑΤΟ, οδηγοί βαν με φιμέ τζάμια να παραδίδουν κόκες και ladyboys στις βίλες, χειριστές σε call center, τσιτσερόνε στα κλαμπ, νυχτερινοί θυρωροί. Ούτε καν ψυκτικοί.
Εν τω μεταξύ, η λούμπεν αργόσχολη τάξη, οι «rentiers» όπως περιγράφονταν στη λίστα φοροφυγάδων Φαλσιανί, θα αναδιαρθρώνει τα χαρτοφυλάκιά της, όπως οι μαυραγορίτες και οι συνεργάτες της Κατοχής: κοψίδια και κόκαλα μιας κατεχόμενης χώρας.
Νίκος Ξυδάκης
