Η εκλογή Λούλα ολοκληρώνει έναν εκλογικό κύκλο σε ολόκληρη τη Λατινική Αμερική. Σε όλες σχεδόν τις χώρες της ηπείρου, από το Μεξικό, στα σύνορα των ΗΠΑ, έως τη Γη του Πυρός, στη Χιλή και την Αργεντινή, έχουν εκλεγεί και κυβερνούν αριστερές και κεντροαριστερές κυβερνήσεις.
Η επανεκλογή του Λούλα έχει ιδιαίτερο βάρος, διότι η Βραζιία είναι η κατά πολύ μεγαλύτερη χώρα της Λατ. Αμερικής και μία από τις μεγαλύτερες οικονομίες του κόσμου. Οι πολιτικές εξελίξεις στη Βραζιλία επηρεάζουν ολόκληρη την ήπειρο, πόσο μάλλον που έχουν προηγηθεί εκλογικές νίκες αριστερόστροφων ηγετών στις άλλες μεγάλες χώρες, το Μεξικό, την Αργεντινή, την Κολομβία.
Πρόκειται για μοναδική συναστρία, ύστερα από πολλές δεκαετίες εναλλαγών, συχνά βίαιων, με πραξικοπήματα, δικτατορίες, εξεγέρσεις, προσδοκίες και ματαιώσεις.
Με πολλούς τρόπους, η Λατινική Αμερική είναι ένα διαρκές πολιτικό εργαστήρι. Με τις ιδιαιτερότητές της ασφαλώς. Με πολυφυλετικές συνθέσεις, με παράδοση αντιαποικιακών αγώνων αλλά και ρατσισμού, με κοινωνικές ανισότητες αδιανόητες σχεδόν, έως πρόσφατα, για τους ανθρώπους του Παλαιού Κόσμου, με τη βαριά γεωπολιτική σκιά των ΗΠΑ να επηρεάζει την ιστορική ροή, συχνά με βίαιο τρόπο.
Τι περιμένουν από τον Λούλα
Ο βετεράνος εργατικός ηγέτης Λούλα κατήγαγε μια προσωπική νίκη κατά του ακροδεξιού, υπερσυντηρητικού Μπολσονάρου. Μετά αλλεπάλληλες δικαστικές διώξεις, έως και φυλάκιση, μετά την πραξικοπηματική αποπομπή και της διαδόχου του, Ντίλμα Ρούσεφ, από την προεδρία, με το κόμμα του κλονισμένο από σκάνδαλα και κατηγορίες διαφθοράς, ο έμπειρος Λούλα κατόρθωσε να συσπειρώσει τα λαϊκά στρώματα, αλλά και να διεμβολίσει τους μετριοπαθείς συντηρητικούς, που απεχθάνονταν τον ακραίο Μπολσονάρου.
Ο Λούλα περιέλαβε ως αντιπρόεδρο τον μετριοπαθή συντηρητικό Αλκμίν, προσωπικότητα εθνικής εμβέλειας, πρώην κυβερνήτη της πολυπληθούς πολιτείας του Σάο Πάολο. Ηταν στρατηγική κίνηση νίκης, μια συμμαχία με το κέντρο και την μετριοπαθή κεντροδεξιά, τη στιγμή που το κόμμα του, το Κόμμα των Εργατών (ΡΤ), παρέπαιε, και απέναντι σε ένα εκλογικό σώμα βαθιά διαιρεμένο, οικονομικά, ταξικά και γεωγραφικά.
Ο δρόμος της διακυβέρνησης θα είναι δύσβατος για τον Λούλα. Ακόμη και αν δεν αμφισβητήσει το αποτέλεσμα ο Μπολοσονάρου, κατά τον τρόπο του Τραμπ, στο προεδρικό σύστημα της Βραζιλίας, ο Λούλα θα έχει απέναντί του τα δύο νομοθετικά σώματα, στα οποία δεν διαθέτει πλειοψηφία. Απέναντί του θα βρίσκεται και μεγάλο μέρος της δικαστικής εξουσίας. Αδιάφοροι ή εχθρικοί θα είναι οι κυβερνήτες των μεγάλων πολιτειών.
Γενικά ο Λούλα αναμένεται να συνεχίσει το πολιτικό του πρόγραμμα για άμβλυνση των ανισοτήτων, σε μια χώρα όπου 33 εκατομμύρια άνθρωποι δεν έχουν πρόσβαση σε τρία γεύματα ημερησίως. Πολλοί από αυτούς τους ενδεείς Βραζιλιάνους δεν ψηφίζουν, ή καθοδηγούνται από την ισχυρότατη προπαγάνδα των Ευαγγελικών εκκλησιών, οι οποίες έχουν μεγάλη διείσδυση στις φτωχογειτονιές και τα slums. Ο Μπολοσονάρου συνεργάστηκε στενά με τις ευαγγελικές εκκλησίες.
Η εκλογή Λούλα αναμένεται να συμβάλει θετικά την πλανητική ατζέντα για την κλιματική αλλαγή. Ασφαλώς θα επηρεάσει θετικά και τις περιβαλοντικές εξελίξεις στην Αμαζονία, όπου η πολιτική Μπολοσονάρου είχε κριθεί καταστροφική από διεθνείς οργανισμούς. Σχέσεις συνεργασίας και πρωτοβουλίες αναμένονται επίσης με τις αριστερές κυβερνήσεις των χωρών της Λατ. Αμερικής.
Σε Μεξικό, Αργεντινή, Χιλή, Κολομβία, Περού, Ονδούρα, Παναμάς, Βολιβία, έχουν αριστερότροπους προέδρους. Αμεσα ωφελημένη μπορεί να είναι η κυβέρνηση Μαδούρο, στη Βενεζουέλα, που βρίσκεται σε διπλωματική απομόνωση, αλλά και τα απομονωμένα καθεστώτα της Κούβας και της Νικαράγουας. Τέλος, ο Λούλα θα κληθεί να παίξει ενεργό ρόλο στις εξελίξεις εντός των χωρών BRICS, ως ισότιμος εταίρος των υπερδυνάμεων Κίνας, Ινδίας και Ρωσίας, σε ένα ρευστό παίγνιο πλανητικής ισχύος, στο οποίο ο Μπολσονάρου μάλλον δεν επιθυμούσε να αναμιχθεί.
Διχασμένη κοινωνία
Η διαίρεση της βραζιλιανική κοινωνίας καταγράφηκε στα εκλογικά αποτελέσματα, όπως συνέβη υπό αναλογίες και σε άλλες χώρες εκτός Λατ. Αμερικής, π.χ. Ιταλία, Βρετανία. Ο κεντροαριστερός Λούλα σάρωσε στις φτωχότερες βορειοανατολικές επαρχίες, εγγύτερα των τροπικών, ενώ ο Μπολοσνάρου επικράτησε στις πολυπληθείς επαρχίες του Νότου και στα μεγάλα αστικά κέντρα. Οι εκλογές κατέγραψαν την ακραία πόλωση μεταξύ μιας μετριοπαθούς κεντροαριστεράς και μιας ακραίας δεξιάς.
Ο Μπολσονάρου στον δεύτερο γύρο έκανε θεαματική αντεπίθεση, κερδίζοντας επιπλέον 7 εκατομμύρια ψήφους, ενώ ο Λούλα κέρδισε 3 εκατομ. ψήφους περισσότερες από τον α’ γύρο. Ο Λούλα άντλησε από τη δεξαμενή των περίπου 8,5 εκατομμυρίων εκλογέων που είχαν ψηφίσει στον α’ γύρο άλλους διεκδικητές, οι οποίοι εκδηλώθηκαν υπέρ του Λούλα.
Ταυτόχρονα με τις προεδρικές, διεξήχθησαν και εκλογές για εκλογή κυβερνήτη στις 12 από τις 27 πολιτείες της Βραζιλίας. Δεξιοί υποψήφιοι, προσκείμενοι στον Μπολσονάρου, κέρδισαν τις εννέα. Στη σημαντικότατη, πληθυσμιακά και οικονομικά, πολιτεία του Σάο Πάολο, επικράτησε άνετα ο συντηρητικός Ντε Φρεΐτας. Φίλοι του Λούλα νίκησαν μόνο σε δύο πολιτείες. Στην επίσης πολυπληθή πολιτεία Ρίο Γκράντε ντο Σουντ νίκησε ανεξάρτητος υποψήφιος.
Ποιους ψηφίζουν οι φτωχοί;
Η νίκη του Λούλα αναπτερώνει τις ελπίδες των φτωχών Βραζιλιάνων για μείωση των ανισοτήτων και εδραίωση της δημοκρατίας. Εντούτοις η οριακή ήττα του ακροδεξιού Μπολσονάρου, μαζί με τις δεξιές πλειοψηφίες στα νομοθετικά σώματα, δείχνουν ότι πολιτικοί που κυτταρικά εκφράζουν το οικονομικό κατεστημένο, καταφέρνουν να προσελκύουν τις υποτελείς τάξεις και τους σιωπηλούς φτωχούς, με υπερσυντηρητικές θέσεις στα κοινωνικά ζητήματα, με φονταμενταλιστική ρητορεία υπέρ θρησκείας και παραδοσιακών αξιών, και «αντισυστημική» γλώσσα εναντίον των άθεων δημοκρατών-σοσιαλιστών.
Υπό αναλογίες, αυτό συνέβη και με τον Τραμπ στις ΗΠΑ και με την Μελόνι στην Ιταλία, την Λεπέν στη Γαλλία: στο πεδίο της ταυτότητας η Ακρα Δεξιά μπορεί να κερδίζει «αντισυστημικά» τους μεγάλους ηττημένους, τους φτωχούς, τα θύματα του νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού, προσφέροντας μια εύκολη συσπειρωτική ταυτότητα, την ταυτότητα μιας καθαρότητας φυλετική και θρησκευτικής, και την ταυτότητα του μίσους και της δυσανεξίας. Οπως μάς είχαν πει στελέχη της λατινοαμερικάνικης αριστεράς στο Σαντιάγο, το 2018, μετά την εκλογή Μπολσονάρου με τις ψήφους των εξαθλιωμένων στα slums: «Η Αριστερά πρέπει να καταλάβει γιατί οι φτωχοί ψηφίζουν τον δήμιο τους».
Νίκος Ξυδάκης
