Ο καπιταλισμός αλλάζει· εμείς δεν τολμούσαμε να αλλάξουμε, ούτε καν να ψελίσουμε σαν ξόρκι τη λέξη Αλλαγή.
Πριν από την κρίση, θυμάμαι μια λέξη-κλειδί που χρησιμοποιούσα για να περιγράψω το απειλητικό κενό: αθυμία. Αυτό αφουγκραζόμουν στον κοινωνικό χώρο. Μου ξανάρθε, μιάμιση δεκαετία αργότερα ― μια μικρή λάμψη. Τώρα, όμως δεμένη με τη δυσθυμία, τη δυσφορία, την ασφυξία. Διότι στη δεκαπενταετία που παρήλθε, ο ζωτικός χώρος συρρικνώθηκε ασφυκτικά, αφαίρεσε έως και το οξυγόνο της αναπνοής.
Στα χρόνια που πέρασαν, από το 2007-8 ουσιαστικά, ποτέ δεν πίστεψα ότι όλα θα πήγαιναν χειρότερα. Αρνιόμουν. Η βούληση λογόκρινε την ψυχρή πραγματιστική ανάγνωση. Ήθελα να είμαι αισιόδοξος και μετριοπαθής. Η πραγματικότητα φανέρωνε διαρκώς τις διαδρομές και τις πτυχώσεις της, κάποιες φορές ένα ξέφωτο, τις περισσότερες φορές βάραθρα και σκοτάδια· ωστόσο η βούληση μού υποδείκνυε τα δικά της μονοπάτια ελπίδας, μικρής προόδου, απαντοχής. Όχι ότι δεν υπήρχαν πάμπολλες στιγμές εξουθένωσης και κατάθλιψης· όχι ότι το βλέμμα και ο νους δεν ανοίγονταν, να δουν και να κατανοήσουν το πλήθος των συμβάντων και των νέων δεδομένων. Κι έβλεπα αδιέξοδα, τείχη και γκρεμνά. Αλλά ήμουν μέσα στο δοχείο ζέσεως, έβραζα μαζί με την ιστορική ύλη, ζεματιζόμουν και είχα ανάγκη να δω και το μετά το καζάνι, να πιστεύω στη δροσιά και την ανάψυξη.
ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΗΣ ΜΕΤΡΙΟΠΑΘΕΙΑΣ
Τώρα πια, δεν είμαι αισιόδοξος και μετριοπαθής. Τα χρόνια της κρίσης με πελέκησαν και με γαλβάνισαν· μπορώ να πω, με ανάγκασαν να βλέπω βαθύτερα, μακρύτερα, εκτενέστερα, να αντικρίζω την ήττα και τη θλίψη, και κατά τούτο απελευθέρωσαν διανοητικές δυνάμεις, με ριζοσπαστικοποίησαν, με έβγαλαν από τη μακαριότητα της διαρκούς προόδου και της αιώνιας ειρήνης.
Ας μου συγχωρεθεί η αυτοαναφορικότητα. Αλλά για να κατανοήσουμε όσα τεκτονικά αλλάζουν γύρω μας, γεωπολιτικά, κοινωνικά και οικονομικά, ταξικά και ανθρωπολογικά, τις νέες νοητικές κατηγορίες, είναι ανάγκη να αντλήσουμε από το βίωμα, να συγκρίνουμε, να δούμε πώς θα χωρέσει το νέο μέσα ή πάνω στο παλιό, το βιωμένο.
Από αυτή την άποψη, η εφιαλτική γενοκτονία στη Γάζα, το θανατικό και το παζάρι σπάνιων γαιών στην Ουκρανία, η γελοία παράφρων και αρπακτική Ευρώπη των εξοπλισμών, η αναπλαισίωση του καπιταλισμού και της παγκόσμιας ηγεμονίας, ο νέος αυταρχισμός και η απανταχού ακροδεξιά, η εξουθένωση και η μαζική κατάθλιψη των λαϊκών πληθυσμών στον Πρώτο Κόσμο, δεν είναι τόσο νέα όσο φαίνονται, είναι καινοφανή αλλά και τόσο ιστορικά.
Στα δικά μας μάτια, στις δικές μας ζωές, είχαν όλα προοικονομηθεί, είχαν διαφανεί: ήδη από το μεγάλο κραχ του 2008 και την ευρωπαϊκή κρίση χρέους που κρύφτηκε εντέχνως πίσω από την ελληνική χρεοκοπία, τη λύσσα του γερμανικού ορντολιμπεραλισμού εναντίον των «τεμπέληδων του Νότου», τη θυσία γενεών ανθρώπων για να μη θιγεί η αρπαγή των τραπεζών. Κι ύστερα η προσφυγιά από τις ζώνες των εμφυλίων και των proxy πολέμων, η μετανάστευση από τον Παγκόσμιο Νότο, τα Willkommen για εργάτες και ο ρατσισμός, και η πανδημία και η βιοπολιτική, οι θεραπείες δια της τιμωρίας και του αυταρχισμού.
ΤΟ ΔΟΛΩΜΑ ΤΗΣ ΚΑΝΟΝΙΚΟΤΗΤΑΣ
Είχαμε πολλούς οιωνούς, πολλά σημάδια για το μεταίχμιο και για τις τεκτονικές μετατοπίσεις, που συμβαίνουν και θα συμβαίνουν. Αλλά είπαμε: είτε δεν μπορούσαμε είτε δεν θέλαμε να τα δούμε. Νοσταλγούσαμε την απωλεσθείσα Εδέμ της μεταπολεμικής Ευρώπης, της χρυσής τριακονταετία της, της μεταπολιτευτικής Ελλάδας, ελπίζαμε ότι θα ξαναβρούμε την κανονικότητα της αιωνίας προόδου, μάς στοίχειωσε μια από καιρό ψόφια κανονικότητα, ένα νοσογόνο δόλωμα κανονικότητας.
Κι έτσι δεν βλέπαμε ότι ο καπιταλισμός άλλαζε, σκόρπιζε καταστροφές, και επιπλέον χειραγωγούσε τα μυαλά και τις ψυχές μας, επέβαλε την εξουσία του πλούσιου 1% πάνω σε όλους τους υπόλοιπους, κυβερνούσε με πραξικοπήματα και απάτες, χλεύαζε τη δημοκρατία και τον φιλελευθερισμό, σκόρπιζε γκάτζετ φενάκης και αντικαταθλιπτικά, βύθιζε δισεκατομμύρια στην υποταγή και τη μνησικακία.
Ο καπιταλισμός αλλάζει· εμείς δεν τολμούσαμε να αλλάξουμε, ούτε καν να ψελίσουμε σαν ξόρκι τη λέξη Αλλαγή.
Ο καπιταλισμός μας έδειχνε διαρκώς τα δόντια του και έριχνε τις σαγήνες του. Ο Τραμπ, ο Βανς, ο «εργατικός» Στάρμερ, ο «κεντρώος» Μακρόν, η Μητσοτάκης Α.Ε., τα ορφανά του ΛΑΟΣ, ο χάκερ Κασελάκης και οι ξενιστές του, δεν κρύφτηκαν, δεν ξεγέλασαν, αυτοί ήσαν· εμείς δεν τους είδαμε εγκαίρως, εμείς δεν μπορέσαμε να διαγνώσουμε εγκαίρως και να αντιδράσουμε. Διότι δεν αντέχαμε να δούμε.
Ώστε από την αθυμία του 2007-08 περάσαμε στην ακηδία και απ’ εκεί στην παράλυση. Όμως η ιστορία δεν σταμάτησε.
