Στην επόμενη στιγμή της τραγωδίας επείγουν οι πράξεις: Αιμοδοσία, περίθαλψη, στήριξη οικείων.
Τα λόγια μπορεί να λείπουν, το πένθος από κάποιους ανθρώπους βιώνεται βουβά. Αυτό που προκαλεί δίκαια θυμό ή περιφρόνηση είναι οι δηλώσεις και οι εμφανίσεις όσων επιχειρούν να εκμεταλλευτούν τον πόνο για να αυτοπροβληθούν ή να προβάλλουν τα δικά τους συμφέροντα.
Τα λόγια όμως κάποτε επίσης επείγουν. Η συζήτηση για τα αίτια πρέπει να αρχίζει άμεσα και να είναι ακατάπαυστη, όσο το θηρίο ακονίζει τα δόντια του και ο κίνδυνος μένει ενεργός.
Αίτιο, θηρίο, είναι ο νεοφιλελευθερισμός. Δεν αποτελεί πολιτικολογία η διάγνωση, ούτε δείχνει με το δάχτυλο πρόσωπα ή παρατάξεις. Ο νεοφιλελευθερισμός είναι απρόσωπος έως και απάνθρωπος, σύστημα που θέτει το αγοραίο κέρδος πάνω από τον άνθρωπο.
Ήταν γνωστό αυτό από παλιά. Το συναντήσαμε και στην εποχή των μνημονίων. Όχι ότι δεν έπρεπε να σφίξουμε λουριά για να ξεπληρώσουμε χρέη. Αλλά η πολιτική λιτότητας θα έπρεπε να έχει ένα ανθρώπινο όριο. Επίσης να μην πιέζει για ξεπούλημα ή για εγκατάλειψη χωρίς συντήρηση των βασικών υποδομών μιας χώρας, θυσιάζοντας το αύριο, τις επερχόμενες γενιές, προγραμματίζοντας σε βάθος χρόνου τραγωδίες.
Μεταφέρω εικόνα που οφείλω στην ευαισθησία της νεότερης γενιάς: Τι αναλγησία, να υπάρχουν αισθητήρες ακόμη και στις πίτσες που κουβαλούν στα σπίτια μας οι διανομείς, ώστε να ξέρουμε σε πιο σημείο βρίσκεται η πίτσα και πόσο να μας τρέχουν τα σάλια, και να λείπουν από το τρένο που μεταφέρει τόσες ανθρώπινες ζωές!
Το συστημικό έγκλημα θα μπορούσε να αντιμετωπίζεται συστημικά, με έγκαιρη πολιτική και κοινωνική κινητοποίηση και πρόγραμμα. Οι επιτελικοί του επιτελικού κράτους όμως με άλλα ασχολούνται.
Και προσοχή, επιπλέον: Συστημικό έγκλημα δεν σημαίνει πλήρη διάχυση της ανθρώπινης ευθύνης και αδυναμία απόδοσης ευθυνών. Η αιτιότητα, αιτιώδης συνάφεια ονομάζεται από τους Έλληνες νομικούς, για το έγκλημα ανιχνεύεται. Όχι όμως πάντα αμερόληπτα, αυτό δείχνει η ιστορία, αυτό δείχνει η στατιστική. Το έγκλημα παράλειψης κατά τον Ποινικό μας Κώδικα (άρθρο 15), ίσης βαρύτητας και ποινής με τα αντίστοιχα ενέργειας, για παράδειγμα, συνήθως συχνά έχει ως δράστες τους ασκούντες καθήκοντα και εξουσίες, υψηλά ιστάμενους:
Προϊστάμενους, εποπτεύοντες, διευθύνοντες, πολιτικά αρμόδιους υπεύθυνους κλπ. Με όρους της εγκληματολογίας, τα εγκλήματα παράλειψης συνήθως έχουν δράστες με λευκό κολλάρο».
Πόσο συχνά, ωστόσο, βλέπουμε να γίνονται διώξεις για παράλειψη άσκησης καθηκόντων, σε περιπτώσεις υποκλοπών; Μήπως δεν βλέπουμε καθόλου; Πόσοι διώχθηκαν για παραμέληση μέτρων ασφάλειας ή προληπτικών υποδομών; Μήπως ελάχιστοι;
Δεν χρειάζεται απάντηση από τον αναγνώστη, γνωρίζει καλά, ρητορικά είναι τα ερωτήματα.
*Ο Νίκος Παρασκευόπουλος είναι ομότιμος καθηγητής του ΑΠΘ και πρώην υπουργός Δικαιοσύνης
