Θα έπρεπε κανονικά, με αυτά τα θέματα να μην παίζουμε. Ο πολιτισμός του ανθρωπισμού και του φιλελευθερισμού κτίστηκε με αιώνες αιματηρών συγκρούσεων, ας μην διακινδυνεύουμε με επικίνδυνες προτάσεις να τον γκρεμίσουμε. Η πρόταση για ευνουχισμό οποιουδήποτε είδους μας επιστρέφει στο Μεσαίωνα της Δύσης (και της ελληνικής), είτε αυτός ωραιοποιείται («θεραπεία», συναίνεση κλπ.) είτε εκφράζεται ωμά. Να γιατί.
Η ποινή, πέρα από τις στοχεύσεις και τα τυπικά, έχει και έναν ουσιαστικό ορισμό: Είναι μια προσβολή ανθρώπινων αγαθών, που προβλέπεται και επιβάλλεται με δίκη μετά από ένα αδίκημα. Ο ευνουχισμός δεν θεραπεύει, όπως λέχθηκε, αλλά προσβάλλει μια ζωτική λειτουργία του ανθρώπινου σώματος. Ακόμη κι αν θα προβλεπόταν από το νόμο για καταδίκους, θα διατηρούσε τα ουσιαστικά – οδυνηρά χαρακτηριστικά της ποινής. Ας μην παίζουμε με τις λέξεις: Θα ήταν σωματική ποινή. Δυο – τρία σημεία λοιπόν, μεταξύ άλλων, πρέπει να προσέξουμε εδώ.
Πρώτο, ότι η συναίνεση του υφιστάμενου τον ευνουχισμό δεν δικαιολογεί την αποκρουστική αυτή πράξη. Κάθε σημαντική και μακροχρόνια παρεμπόδιση της λειτουργίας του ανθρώπινου σώματος έχει κριθεί ότι αποτελεί βαριά σωματική βλάβη. Κατά τα κρίσιμα άρθρα του Ποινικού Κώδικα, η «σύμφωνη με τα χρηστά ήθη» συναίνεση μπορεί να δικαιολογήσει μόνο απλές (άρθρο 308, το προβλέπει ρητά), όχι βαριές σωματικές βλάβες. Μια γρατσουνιά πχ, ή ένα τρύπημα στο αυτί για σκουλαρίκι, εντάξει δικαιολογούνται.
Διευκρινήσεις: Ένας παροδικός, χωρίς σοβαρές επιπλοκές και τάχιστα θεραπεύσιμος χημικός ευνουχισμός [1] ναι, θα αποτελούσε απλή σωματική βλάβη, και η συναίνεση θα μετρούσε. Όμως οι σύγχρονες προτάσεις δεν.. οραματίζονται και δεν αφορούν πρόσκαιρα αποτελέσματα και ψιλοπράγματα!
Εξάλλου, ήθη που θα συμφωνούσαν για προκλήσεις βαριών σωματικών βλαβών, ακρωτηριασμών κλπ. μόνο «χρηστά» δεν μπορούν να χαρακτηρίζονται σήμερα τουλάχιστον στη χώρα μας. Υπάρχουν βέβαια χώρες – εξαιρέσεις, λίγες στην Ευρώπη, περισσότερες σε άλλες Ηπείρους, που ανέχονται σωματικές ποινές. Είναι παραδείγματα προς αποφυγήν.
Δεύτερο, η (σοβαρή) προσβολή του σώματος προσβάλλει την αξιοπρέπεια (άρθρο 2 και ειδικά άρθρο 7 παράγραφος 2 του Συντάγματός μας). Προφανώς το ίδιο το Σύνταγμα δεν περιλαμβάνει δικό του ορισμό για το σώμα ή τις βαριές προσβολές του. Χρησιμοποιεί τις έννοιες αυτές με βάση τα καθιερωμένα, όπως είναι οι διαχρονικά αναμφισβήτητες διατάξεις που προανέφερα. Επιπλέον, σοβαρές ενστάσεις έχουν διατυπωθεί και στην ευρωπαϊκή δικαιοταξία.[2]
Ας αφήσουμε όμως λίγο τα νομικά.
Μην ξεχνούμε ότι το πέρασμα στην πράξη, κατεξοχήν και στην εγκληματική πράξη, διευκολύνεται όταν υπάρχει εξοικείωση με την ιδέα, την εικόνα κλπ. Μην εκπλαγούμε πχ αύριο αν βρεθούν μιμητές ευνουχισμών, όπως βρέθηκαν μιμητές βιτριολισμού μετά την υπερπροβολή των πρόσφατων κρουσμάτων. Όπως επίσης ας μην εκπλαγούμε αν κάποιοι που ευνουχίστηκαν υποτροπιάσουν, αφού η σεξουαλική κακοποίηση, έργο συνήθως εξουσιαστικής επιβολής, μπορεί δυστυχώς να γίνει και με άλλα όργανα.
Τέλος, ας θυμηθούμε τι καταγράφεται στην ιστορία μας. Σωματικές ποινές υπήρχαν στην μυθολογία και στην προκλασική ιστορία[3], αλλά τις απέφευγε η Αθηναϊκή δημοκρατία. Με τον Αισχύλο οι Ευμενίδες έδιωξαν τις αποτροπιαστικές Ερινύες που διαμέλιζαν, τύφλωναν κλπ! Αργότερα δυστυχώς οι ακρωτηριασμοί επιβίωσαν στη φεουδαρχία και στο δικό μας Βυζάντιο (χειροκοπία, καυλοκοπία, ρινοκοπία κλπ.) [4]. Η πιο όψιμη θεσμική εμφάνιση σωματικών πληγμάτων (ποινή ραβδισμού) έγινε το 1823 με τον πρώτο μας μετεπαναστατικό Ποινικό Κώδικα, το «Απάνθισμα των εγκληματικών». Ήδη τότε όμως είχε αντιταχθεί ότι αντέβαινε η σχετική ρύθμιση στο Σύνταγμα της Επιδαύρου.
Εννοείται, ότι η ιδέα του κ. Μ. Βορίδη περί χημικού ευνουχισμού, όπως κάθε ηχηρή ατάκα, θα απομνημονευτεί από την κοινή γνώμη πολύ περισσότερο σε σχέση με την όποια επιχειρηματολογία. Όμως, ας μην επαφεθούμε στους αυτοματισμούς: η πάλη των ιδεών είναι όντως πάλη, εξαιρετικά δύσκολη, και θέλει εφόδια.
[1] Βλ. Ε. Φυτράκη στο βιβλίο Ν. Παρασκευόπουλου – Ε. Φυτράκη, Αξιόποινες σεξουαλικές πράξεις, Σάκκουλας Αθήνα – Θεσσαλονίκη β’ έκδ. 2021, σελ. 67κε.
[2] Ε. Φυτράκη, όπ. με αναφορά της πρόσφατης απόφασης του Ευρ. Δικ. Δικαιωμάτων του ανθρώπου (Hansen κ. Δανίας, 9.7.2019).
[3] Μ. Μανωλεδάκη, Δίκη πολύποινος. Η απονομή δικαιοσύνης στην αρχαία ελληνική μυθολογία και τέχνη, έκδ. Κ. Κορνηλάκη (2005) 84κε.
[4] Ν. Παρασκευόπουλου, Οι μέλισσες και οι λύκοι, έκδ. Ινστιτούτου Νεοελληνικών Σπουδών, 2016, σελ. 133κε
* Ο Νίκος Παρασκευόπουλος είναι ομότιμος καθηγητής ΑΠΘ, πρώην υπουργός Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρώπινων Δικαιωμάτων.
