– Έχετε ασχοληθεί αρκετά με το θέμα της θεσσαλίας, μετά το καταστροφικό πέρασμα της διαδοχικής κακοκαιρίας «Daniel» και «elias», καθώς και τα τεράστια προβλήματα που προέκυψαν σε συνδυασμό με τις παθογένειες της πολιτείας για την υλοποίηση ουσιαστικών αντιπλημμυρικών έργων. Πρόσφατα μελετήσατε την έκθεση των ολλανδών επιστημόνων για τη θεσσαλία, ποια άποψη έχετε σχηματίσει;
Όντως βρέθηκα τους τελευταίους μήνες στο μάτι του κυκλώνα, κυριολεκτικά και μεταφορικά. Γράφω και μιλάω για τον κυκλώνα Daniel, την κλιματική κρίση που τον έφερε, την ανυπαρξία δημόσιων έργων οχύρωσης και όλα τα περιβαλλοντικά και αναπτυξιακά ζητήματα που έθεσε με δραματικό τρόπο η πλημμύρα του κάμπου, όπως κάνω εδώ και 25 χρόνια στο Εργαστήριο Υδρολογίας και Ανάλυσης Υδατικών Συστημάτων στο Πανεπιστήμιο. Η περίφημη «Έκθεση των Ολλανδών» ήταν μία μεγάλη απογοήτευση από πολλές απόψεις. Καταρχάς την εταιρία την επέλεξε προσωπικά ο πρωθυπουργός, χωρίς να οριστεί τι ακριβώς θέλουμε από αυτούς, μέσα από ποια διαδικασία, χωρίς να εξεταστεί αν υπάρχουν στην περιοχή επιστήμονες που ασχολούνται με τα σχετικά θέματα. Αλλά η συγκεκριμένη εταιρία είναι εμπορική και ειδικεύεται στην εκμετάλλευση μεγάλων εκτάσεων σε χώρες του λεγόμενου τρίτου κόσμου, κυρίως πρώην ολλανδικές αποικίες. Δεν είναι καν η εξειδικευμένη εταιρία σε αντιπλημμυρικά έργα. Γι αυτό και η έκθεση χαρακτηρίστηκε από σχεδόν όλους τους συναδέλφους μου στη διαβούλευση ως επιστημονικά έωλη, χωρίς αναφορά στους συντάκτες της, ή στις πηγές και την προέλευση των στοιχείων, με πρόχειρες επιστημονικές μέθοδοι και μοντέλα, χωρίς να λαμβάνει υπόψη την ελληνική αλλά και την ευρωπαϊκή νομοθεσία για τα νερά, τις πλημμύρες, τα τεχνικά έργα κλπ, ενώ στο δια ταύτα ανακυκλώνει παλιές και ξεπερασμένες πλέον λύσεις για τα θέματα της Θεσσαλίας. Αφήνω στην άκρη το θεσμικό ζήτημα (πώς επελέγη, πώς έγινε η ανάθεση, πώς η διαβούλευση κλπ) που ανοίγει άλλα θέματα, λειτουργίας της δημοκρατίας και των θεσμών.
Ναι, δεν χρειαζόμασταν μια τέτοια έκθεση. Αντ’ αυτής χρειαζόμασταν μία ανάλυση της κατάστασης μετά τον Daniel και προτάσεις νέες και εναρμονισμένες με την κλιματική κρίση. Δεν υπάρχει εικόνα της νέας υδρολογίας της περιοχής, δεν υπάρχει ανάλυση των εδαφών και των δυνατοτήτων τους σήμερα., δεν υπάρχει ούτε ως σκέψη η νέα φέρουσα ικανότητα των οικοσυστημάτων. Και τέλος, δεν υπάρχει μία τεκμηριωμένη αναπτυξιακή προσέγγιση που να καταλήγει σε συγκεκριμένα αγροοικονομικά μοντέλα. Λένε για κατάργηση του βαμβακιού χωρίς πραγματική μελέτη και χωρίς καμία σοβαρή ανάπτυξη εναλλακτικών λύσεων.
– Η κατάσταση σήμερα στη Θεσσαλία δεν είναι μόνο τα νερά και οι καλλιέργειες. Σίγουρα είναι οι υποδομές που έχουν καταστραφεί, όπως και οι κατοικημένες περιοχές. Πώς προκύπτουν οι λύσεις για το σύνολο των συγκεκριμένων προβλημάτων;
Πέρα από την ολοσχερή έλλειψη έργων πρόληψης και θωράκισης για τα ακραία φαινόμενα, υπάρχει και η ευρύτερη έλλειψη υποβάθρου και υποδομών. Το επιβεβαιώνουν η έλλειψη σχεδίου προσαρμογής στην κλιματική κρίση, που θα λαμβάνει υπόψη τον μηχανισμό της κλιματικής αλλαγής και τη σχέση του με τα ακραία φυσικά φαινόμενα, η απουσία ολοκληρωμένου σχεδίου αντιπλημμυρικής θωράκισης και προστασίας, η αγνόηση των περίφημων (πλέον) Σχεδίων Διαχείρισης Κινδύνων και Επικινδυνότητας Πλημμύρας του 2018 και η μη ύπαρξη ενός σχεδίου έγκαιρης προειδοποίησης που θα είχε προετοιμάσει τον μηχανισμό Πολιτικής Προστασίας, πριν την εκδήλωση του φαινομένου. Πλάι σε αυτά δεν έχουμε ακόμη χωροταξικό σχέδιο, δεν έχουμε οριοθέτηση χειμάρρων και πλημμυρικών ζωνών, κτηματολόγιο, δασικούς χάρτες, στοιχειώδεις δηλαδή καταγραφές βάσης, για τις οποίες δεν γίνεται καμία συζήτηση.Αντί ολιστικού σχεδιασμού αντίστοιχου με αυτούς στις σύγχρονες ευρωπαϊκές χώρες και σοβαρής επιστημονικής προσέγγισης, έχουμε τις πελατειακές σχέσεις, τα έργα βιτρίνας, τη διαπλοκή και βέβαια μία κενή ρητορεία άλλων εποχών που προσβάλλει τη νοημοσύνη όλων.
– Από την παρουσίαση της δουλειάς των Ολλανδών που επιμεληθήκατε, φαίνεται ότι η ελληνική πολιτεία δεν αλλάζει ρότα. Όλα μοιάζουν να είναι πρόχειρα, να αφορούν συγκεκριμένα συμφέροντα και προβλήματα επαγγελματικών κατηγοριών που επιδιώκουν να λύσουν γρήγορα. Η πολιτική δύναμη που θα ανατρέψει αυτή την κατάσταση και θα αντιμετωπίσει τα προβλήματα θα κάνει μια τεράστια αλλαγή;
Οι πλημμύρες στη Θεσσαλία, όπως και οι πυρκαγιές στην Εύβοια και τον Έβρο, ξεγύμνωσαν ένα σύστημα αξιών και αντιλήψεων που κυριαρχούν στη χώρα τα τελευταία πολλά χρόνια. Μία ανάπτυξη αφενός, που στραγγίζει συστηματικά τους περιβαλλοντικούς πόρους και τα οικοσυστήματα, χωρίς σχέδιο και λογική και μία αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης από την άλλη, με όρους ιδιωτικής οικονομίας και επιχειρηματικού κέρδους. Η ριζική ανατροπή αυτής της νοοτροπίας και αυτής της ιδεολογικής εμμονής, που περνιέται μάλιστα και ως μονόδρομος, είναι πλέον ζωτικής σημασίας για τον πολύ κόσμο στη χώρα μας που παραμένει ανοχύρωτος, εκτεθειμένος και φτωχοποιημένος. Ως πότε θα αρκούμαστε σε φιλοδωρήματα τύπου -pass την ώρα που έχουμε γίνει από τις πιο ακριβές χώρες στην Ευρώπη και ως πότε θα καταπίνουμε τραγωδίες, όπως στα Τέμπη, και φυσικές καταστροφές χωρίς προστασία, την ώρα που τα funds κάνουν πάρτυ κερδοσκοπίας;
– Έχετε κατηγορήσει την κυβέρνηση για ιδιωτικοποίηση του νερού στην περιοχή μέσω του φορέα διαχείρισης κι έχετε αναφερθεί και στο ξεπούλημα της γης σε ιδιωτικά κεφάλαια. Έπειτα απ’ όλα αυτά δεν θα έπρεπε να ήταν δεδομένη η αντίδραση του κόσμου αλλά της αντιπολίτευσης σε πολιτικό επίπεδο;
Η ιδιωτικοποίηση του νερού είναι πλέον Νόμος του κράτους, μέσω του νέου ιδιωτικού φορέα διαχείρισης των υδάτων της Θεσσαλίας. Όσοι γνωρίζουν έστω και κατ’ ελάχιστο τα της διοίκησης και διαχείρισης των νερών, καταλαβαίνουν ότι οι διαψεύσεις της κυβέρνησης είναι πάρα πολύ αδύναμες και υποτιμούν τη νοημοσύνη μας. Το νερό δεν θα μπορούσε να γίνει άμεσα ιδιωτικό με κανέναν νόμο του κράτους, αυτό δεν έχει γίνει πουθενά. Όλα τα σχήματα ιδιωτικοποίησης που προωθήθηκαν στο παρελθόν, ήταν πολύμορφα και αφορούσαν είτε στην εμπλοκή πολυεθνικών επιχειρήσεων με συμπληρωματική συμμετοχή του δημοσίου, είτε σε μοντέλα μεταβίβασης των παγίων και της διαχείρισης από το δημόσιο στον ιδιωτικό τομέα. Αυτό γίνεται και εδώ αυτήν τη στιγμή. Παράλληλα, διαρρέονται σχέδια υφαρπαγής της γης από τα γνωστά funds που έχουν μπει γερά στην τοπική οικονομία τα τελευταία χρόνια. Σήμερα πάνω στον βούρκο της βουλιαγμένης Θεσσαλίας και των ανθρώπων της στήνεται, με τη στήριξη φυσικά της κυβέρνησης, ένας βωμός κερδοφορίας και φθηνού ξεπουλήματος με ορατό τον κίνδυνο, οι αγρότες μας να γίνουν κολίγοι στα χωράφια τους. Το ότι ο κόσμος και η αντιπολίτευση δεν αντιδρούν όπως θάπρεπε είναι ένα ακόμη σημάδι του πολιτικού αδιέξοδου των τελευταίων χρόνων, που κάνει όμως αυτές τις ευρωεκλογές κατεπείγουσας σημασίας για τη συγκρότηση ενός αντίπαλου δέους στην κυβέρνηση και τα συμφέροντα που τη στηρίζουν. Γι αυτό κεντρικό σύνθημα της Νέας Αριστεράς είναι η επιστροφή της Πολιτικής στο προσκήνιο.
– Ο πλανήτης βιώνει την κλιματική κρίση. Έχετε την αίσθηση ότι για την πλειονότητα της κοινωνίας αυτό δεν προκαλεί το ενδιαφέρον;. Θεωρείτε ότι είναι θέμα κουλτούρας ή έλλειψης εκπαίδευσης σε θέματα περιβάλλοντος;
Η υποβάθμιση των περιβαλλοντικών ζητημάτων τα τελευταία πολλά χρόνια είναι γεγονός και η οικονομική κρίση βοηθάει σε αυτό. Βούτυρο στο ψωμί της κυβέρνησης και του κυρίαρχου λόγου. Το να βρεις δουλειά και σπίτι δείχνει πιο σημαντικό από π.χ. μία λίμνη που εξαφανίζεται ή από το ότι αναπνέουμε δηλητηριασμένο αέρα, ή από το γεγονός της υφαλμύρινσης του νερού. Αυτό που είναι καινούργιο όμως είναι ότι η κλιματική κρίση είναι εδώ όσο ποτέ και η Ελλάδα είναι στην καυτή ζώνη της Μεσογείου. Έχουμε μπει σε έναν φαύλο κύκλο με πυρκαγιές, πλημμύρες και ξηρασίες που βάζει τα οικοσυστήματα, τις κοινωνίες και τις οικονομίες τους σε μία καινοφανή κατάσταση εκτάκτου ανάγκης και διαγράφει ένα μέλλον άγνωστο και σκοτεινό.
Από την πλευρά μας οφείλουμε να επιμείνουμε στο πρόταγμα της πολιτικής οικολογίας και στην αφύπνιση του κόσμου. Να συνειδητοποιήσουμε ότι αν δεν αλλάξουμε το υπόδειγμα και αν αφήσουμε την κυβέρνηση και τους συνεργάτες της να συνεχίσουν να κερδοσκοπούν πάνω στις πληγές μας, οι ζωές μας θα παρακμάζουν και θα απαξιώνονται διαρκώς.
– Η Αριστερά βιώνει περίοδο κρίσης όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά γενικότερα. Γιατί πιστεύετε ότι συνέβη αυτό; Γιατί υποχώρησε τόσο πολύ στη συνείδηση των πολιτών;
Η αποτυχία της Αριστεράς να συγκροτήσει έναν πειστικό πόλο εξουσίας, οφείλεται σε μία σειρά μεγάλα θέματα που πρέπει να δούμε και να σκεφτούμε με φρέσκο μάτι και ανοιχτή καρδιά. Η αυτοκριτική σε όλον τον πολιτικό μας χώρο είναι επιβεβλημένη, αλλά θα έχει νόημα μόνο αν είναι ειλικρινής πανταχόθεν. Να ξανασυζητήσουμε για τις νέες ταυτότητες και τις νέες συγκρούσεις, τη βιοπολιτική και τις σύγχρονες μορφές της, τη μεταπολιτική και τη μεταδημοκρατία, την ιδεολογική ηγεμονία της δεξιάς κλπ. Κυρίως όμως να καταλάβουμε τον κόσμο και την εξέλιξή του με σύγχρονα εργαλεία, χωρίς τις παλιές βεβαιότητες. Η χωρίς καμία επεξεργασία στόχευση σε μία απολίτικη «κυβερνησιμότητα» βλέπουμε να καταλήγει, μοιραία, σε έναν νεοσυντηρητισμό και σε τρίπτυχα τύπου Πατρίς – Θρησκεία – Οικογένεια. Δεν χρειαζόμαστε μεσσίες, χωρίς παρελθόν, που θα αντικαταστήσουν τους σημερινούς χάρτινους ηγέτες, ως «καλύτεροι», ή με ωραιότερο σπίτι. Από την άλλη η μεταφυσική βεβαιότητα και αναμονή της επανάστασης που θα έρθει και θα τα λύσει όλα, μάλλον σε θρησκεία ταιριάζει παρά σε σύγχρονη πολιτική προσέγγιση.
Τα νέα διακυβεύματα μας αναγκάζουν να σκεφτούμε και να πράξουμε προς μία άλλη κατεύθυνση, να αντιληφθούμε τις τεκτονικές αλλαγές που έχουν προκύψει σε πλανητικό επίπεδο και να ανιχνεύσουμε τους τρόπους συνάρθρωσης του αιτήματος για κοινωνική δικαιοσύνη με το επείγον οικολογικό αίτημα στο νέο κλιματικό καθεστώς. Και επειδή, όπως έχω πει και αλλού, χρειάζεται και λίγη πολιτική φαντασία που τα τελευταία χρόνια έχει σχεδόν εξαφανιστεί, η Αριστερά οφείλει να ονειρευτεί τον κόσμο από την αρχή.
– Ποια είναι τα βασικό διακύβευμα των επερχόμενων ευρωεκλογών; Γιατί ο κόσμος πρέπει ν’ αφήσει τον καναπέ και να πάει να ψηφίσει;
Θα επιμείνω στο παράδειγμα της βουλιαγμένης Θεσσαλίας που το θεωρώ οικουμενικής απήχησης, ως υπόδειγμα πολιτικής με ευρύτερες αναφορές για όλη τη χώρα. Γιατί συμπυκνώνει τη φαυλότητα της πολιτικής διαχείρισης των τελευταίων δεκαετιών (που αφορά τόσο στην κυβέρνηση, όσο και στο μεγαλύτερο μέρος της αντιπολίτευσης), αλλά και ταυτόχρονα υποδεικνύει μία τεράστια ευκαιρία που χάνουμε. Γιατί ακόμη και μέσα στην υπάρχουσα, προβληματική Ευρώπη, θα μπορούσε να υπάρξει λύση και μάλιστα προσιτή. Σε μία νέα πολιτική συνθήκη, μετά την καταστροφή και την ευκαιρία της Ανασυγκρότησης που διανοίγεται, θα μπορούσε να αναδειχθεί ένα νέο μοντέλο ανάπτυξης, ένα νέο μοντέλο ζωής στην πραγματικότητα, το οποίο να συμπεριλάβει εκτός της οικονομίας, το περιβάλλον και τις αντοχές του, την καθημερινή ζωή των ανθρώπων σε μία άλλη βάση, με ένα άλλο ήθος. Από τη διάνοιξη των ποταμών και τις νέες χρήσεις γης, μέχρι την πράσινη γεωργία και κτηνοτροφία, με κατάλληλη χρήση κονδυλίων και όπως ορίζει η ευρωπαϊκή νομοθεσία, είναι δυνατόν να αλλάξουμε το υπόδειγμα και να ξαναζωντανέψουμε τον τόπο και τους ανθρώπους του με όρους αξιοπρέπειας. Έτσι, η Θεσσαλία θα μπορούσε να μετατραπεί, από παράδειγμα προς αποφυγή, σε ένα νέο μοντέλο πράσινης περιφέρειας, ένα νέο ευρωπαϊκό υπόδειγμα.
Ανάλογη κατεύθυνση θα μπορούσε να δοθεί και σε επίπεδο χώρας, με τις κατάλληλες παρεμβάσεις στο Ευρωκοινοβούλιο, εκεί που σήμερα λαμβάνονται κρίσιμες αποφάσεις για τις ζωές μας. Έτσι, από τη μιζέρια που ζούμε και τις μονίμως τελευταίες θέσεις σε όλους τους σχετικούς πίνακες οικονομίας, ανάπτυξης, ποιότητας ζωής, υγείας, παιδείας, δημοκρατίας, κράτους δικαίου κλπ θα μπορούσαμε να περάσουμε σε μία νέα συγκρότηση της κοινωνίας μας και του περιβάλλοντος, σε μία άλλη ζωή που να αξίζει να βιωθεί. Ας είναι η συμμετοχή σε αυτές τις ευρωεκλογές και η ενίσχυση της Νέας Αριστεράς το πρώτο βήμα.
Ο Νικήτας Μυλόπουλος είναι Καθηγητής στο Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και Διευθυντής του Εργαστηρίου Υδρολογίας και Ανάλυσης Υδατικών Συστημάτων. Σπούδασε Πολιτικός Μηχανικός στο Α.Π.Θ. και έκανε τη διδακτορική του διατριβή στην επιστημονική περιοχή της Διαχείρισης των Υδατικών Πόρων, όπου μελέτησε την επίδραση της παραμετρικής Αβεβαιότητας στη στοχαστική υδρογεωλογία. Υπήρξε Γραμματέας και Πρόεδρος του Συλλόγου Διδασκόντων του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, ενώ εκλέγεται εκπρόσωπος του Συλλόγου στα Συνέδρια της ΠΟΣΔΕΠ από το 2005. Την περίοδο 2016-2020 διετέλεσε Πρόεδρος του ΔΣ του Οργανισμού Μεγάρου Μουσικής Θεσσαλονίκης.
Σπύρος Μπαξεβάνος
