Στην ταινία Vice (εκ του Vice President αλλά και βίτσιο) για τα έργα και τις ημέρες του ακροδεξιού Αντιπροέδρου των ΗΠΑ Ντικ Τσέινι, ένας εξαιρετικός -και αγνώριστος- Κρίστιαν Μπέιλ, ενορχηστρώνει -φάτσα κάρτα- το γιγαντιαίο ψέμα γύρω από τα υποτιθέμενα όπλα μαζικής καταστροφής στο Ιράκ του Σαντάμ, πάνω στο οποίο στηρίχτηκε ο απολύτως αληθινός και καταστροφικός πόλεμος του 2003. Προσπερνώ, εκτός των άλλων, τον πειρασμό της συζήτησης για τη σχέση αλήθειας–ψεύδους- αναπαράστασης και του ρόλου της τέχνης σε αυτήν. Μένω μόνο στο γεγονός ότι τότε, ακόμα κι έτσι, η Αμερική χρειαζόταν τα κατασκευασμένα στοιχεία, χρειαζόταν το ψέμα και τη σκηνοθεσία, προκειμένου να ξεγελάσει τους θεσμούς, προκειμένου να πείσει τους πολίτες της και τη διεθνή κοινότητα. Όταν υπήρχαν ακόμη η διεθνής κοινότητα, οι θεσμοί και η χρεία της πειθούς.
Ακολούθησε το κραχ του 2008, στη συνέχεια η λεγόμενη πολυκρίση και μαζί τους η άνοδος -που εξελίχτηκε σε επέλαση- της νέας ακροδεξιάς στον δυτικό κόσμο, της γνωστής Alt Right. Το εξελιγμένο πρόσωπο του μετα-φασισμού, με τις μεθόδους μετα-αλήθειας, τις θεωρίες συνωμοσίας, τα ενορχηστρωμένα fake news, το gaslighting και τη στοχευμένη προπαγάνδα. Ο νέος ψηφιακός κόσμος, με τις πλατφόρμες και τα κοινωνικά δίκτυα στάθηκε εξαιρετικά ευεπίφορος για την επικράτηση της νέας δύναμης. Έτσι, τα τελευταία χρόνια η αλήθεια σχετικοποιείται και το ερώτημα μεταστρέφεται σταδιακά από το αρχαίο «ποια είναι η αλήθεια», στο ύστερο «ποιος έχει την εξουσία να χειριστεί την αλήθεια» και από κει στο μετανεωτερικό «ποιος έχει την εξουσία να σχετικοποιήσει την αλήθεια». Να την αποδομήσει ως έννοια και να την εντάξει απονευρωμένη και απαξιωμένη στο αφήγημά του. Είναι η εποχή του «μετά-» που εξαλείφει το «πριν», τη μνήμη και την ιστορία.
Σήμερα, δύο δεκαετίες μετά τον Ντικ Τσέινι και μία μετά την πρώτη νίκη Τραμπ, η Alt Right αλωνίζει. Με την ανοχή ή την άμεση σύμπραξη των νεοφιλελεύθερων, κυβερνάει ή ετοιμάζεται να κυβερνήσει, ενώ η αστική δημοκρατία με τις παραδοσιακές της φόρμες υποχωρεί δίνοντας χώρο στον απόλυτο κυνισμό, τον ατομικισμό, την αδιαφορία και την τελική αποστράτευση του πλήθους. Η πίστα έχει πλέον αλλάξει. Ο Τραμπ, στη 2η θητεία του, δεν χρειάζεται ούτε αποδείξεις, ούτε πλαστά ντοκουμέντα, ούτε το ψέμα του Ντικ Τσέινι για τη νέα επίθεση. Το Ιράν έχει πυρηνικά όπλα, τελεία. Γιατί το λέει αυτός! Κι έτσι ανακοίνωσε την έναρξη του πολέμου, μέσω της πλατφόρμας Truth Social (sic)! Δεν χρειάζεται καμία αλήθεια, δεν απαιτείται κανένα δίκαιο, δεν υπάρχει κανένας ηθικός κανόνας. Μόνο η ισχύς. Η ισχύς που πηγάζει από τον εαυτό της και αυτοτροφοδοτείται. Η ισχύς που αναπαράγεται με μόνη την επίδειξή της και επιδεικνύεται στα μούτρα εχθρών και φίλων, για να επιβεβαιωθεί και να αναπαραχθεί εκ νέου. Χρειάζεται να υπενθυμίσω τη σχέση φασισμού και ισχύος;
Αυτό ίσως να είναι και το κλειδί για να καταλάβουμε τι συμβαίνει στη χώρα μας. Μετά από μία δεκαετία από τη συγκρότηση του αντισύριζα μετώπου, και ύστερα από 6 χρόνια κυβερνήσεων Μητσοτάκη, ένας θηριώδης μηχανισμός ΜΜΕ, ιστοσελίδων και τρολ διαλύει καθημερινά κάθε έννοια δημόσιου λόγου, με άγαρμπους αναγωγισμούς, απίθανους συμψηφισμούς, αδιανόητες συγκρίσεις και άκυρα whataboutism. Παράλληλα χύνεται μιθριδατικά το δηλητήριο του κοινωνικού δαρβινισμού, του μίσους για τον άλλο και της απέχθειας για ο,τιδήποτε δημόσιο και δημοκρατικό. Χρόνια τώρα, ό,τι έχει να κάνει με την αλήθεια και το δίκαιο έχει ισοπεδωθεί. Έτσι, σήμερα, το ένα σκάνδαλο σκάει πίσω απ’ τ΄άλλο αλλά οι αποδείξεις και τα στοιχεία μπαζώνονται, μαζί με την αλήθεια τους. Από τη Νοβάρτις ως τον ΟΠΕΚΕΠΕ κι από τις υποκλοπές έως τα Τέμπη, η μετα-αλήθεια έχει εξαφανίσει την πραγματικότητα και τα ντοκουμέντα της. Τα πάντα ανάγονται στην ισχύ τους (οικονομική, κοινωνική, πολιτική -που υποτίθεται ότι πηγάζει απ’ τον λαό) χωρίς καμία ανάγκη απολογίας, ή λογοδοσίας. Όσοι σχετικοί θεσμοί ελέγχου και όσα αντίβαρα υπήρχαν, είτε εξαφανίστηκαν, είτε απαξιώθηκαν. Η δε ευθύνη είναι πλέον αποκλειστικά θέμα συσχετισμού δυνάμεων στη Βουλή!
Πρόσφατα μάλιστα πήγαμε ένα βήμα παρακάτω. Εάν τα πράγματα δεν είναι όπως τα βλέπουμε, πόσο μάλλον οι λέξεις που τα σημαίνουν δεν λένε αυτό που νομίζουμε. Έτσι, η φράση του Συντάγματος: «Η ανώτατη εκπαίδευση παρέχεται αποκλειστικά από ιδρύματα που αποτελούν νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου» και η επόμενη: «H σύσταση ανώτατων σχολών από ιδιώτες απαγορεύεται» λένε το αντίθετο από αυτό που όλοι καταλαβαίνουμε. Δεν χρειάζεται επομένως ούτε να αλλάξουμε το Σύνταγμα. Αρκεί να το διαβάσουμε αλλιώς. Όταν έχει διαλυθεί η γνώση, στην ανάγνωση θα κολλήσουμε;
Αυτό που όλοι βλέπουμε λοιπόν στο εμβληματικό έργο του Ρενέ Μαγκρίτ, δεν είναι μία πίπα. Δεν έχει το Ισραήλ πυρηνικά, τα έχει το Ιράν. Και η εγχώρια Ομάδα Αλήθειας (τους) δεν χρειάζεται πλέον να λειτουργεί στα υπόγεια. Βγαίνει στο φως, στο προσκήνιο, κάνει πάρτυ και υποκλίνεται στο κοινό της. Αυτή ίσως να είναι και η πεμπτουσία της μεταπολιτικής. Ένα διαρκές θέατρο, χωρίς παρασκήνια. Αλήθεια ή ψέμα, ποιος θα το πει;
