Αρθρογραφεί σε μεγάλες εφημερίδες και περιοδικά των ΗΠΑ, είναι σύμβουλος ερευνητικής δημοσιογραφίας, γράφει πολύ, όλα της τα βιβλία («Το Δόγμα του Σοκ», «No logo», «Το όχι δεν είναι αρκετό» κ.ά.) μεταφράζονται σε δεκάδες γλώσσες, οι έρευνές της κρατάνε χρόνια. Η Ναόμι Κλάιν είναι βραβευμένη συγγραφέας, διδάσκει Δημοσιογραφικές, Πολιτιστικές και Φεμινιστικές Σπουδές (Πανεπιστήμιο Ράτγκερς στο Νιούαρκ) και είναι συνιδρύτρια της οργάνωσης για την κλιματική δικαιοσύνη «Τhe Leap» («Το άλμα»). Δίνει σπάνια συνεντεύξεις, προσέχει πολύ πού θα μιλήσει και ήμασταν τυχεροί που με αφορμή το νέο της βιβλίο δέχτηκε να συζητήσουμε για 25 λεπτά – ούτε ένα παραπάνω! Αξιζε κάθε ένα…
Το νέο της βιβλίο «Στις φλόγες – Το καυτό θέμα της κλιματικής αλλαγής» (στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος) πραγματεύεται αυτό που λέει ακριβώς: για 10 χρόνια η Κλάιν κατέγραψε τη μεταβολή της κλιματικής κρίσης από μια μελλοντική απειλή σε μια κρίσιμη κατάσταση με επείγοντα χαρακτήρα. Εκανε επιτόπιες έρευνες σχεδόν σε όλες τις ΗΠΑ αλλά και την Ευρώπη και κατέληξε πως η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής αλλά και της υπαρξιακής κρίσης που επιφέρει απαιτεί «τη μεταμόρφωση των συστημάτων που τη δημιούργησαν». Υπέρμαχος του Green New Deal (Νέα Πράσινη Συμφωνία – ΝΠΣ), πάει ένα βήμα παραπέρα σε αυτό που ονομάζει «ενεργειακή δημοκρατία».
«Το περιβαλλοντικό ζήτημα δεν είναι για μένα το πρωταρχικό σε μία ιεραρχία παγκόσμιων προβλημάτων» ξεκαθαρίζει από την αρχή. «Είναι περισσότερο ένα “μετα-ζήτημα”. Μια δηλαδή μεγαλύτερη ομπρέλα κάτω από την οποία βρίσκονται όλα τα υπόλοιπα. Το περιβάλλον και πώς αυτό γίνεται αντικείμενο στυγνής εκμετάλλευσης από ολιγάρχες, επιχειρηματίες μέχρι μικρές επιχειρήσεις αλλά και μεμονωμένα άτομα στην καθημερινότητά τους είναι μια “υπερκατασκευή”, η οποία εμπερικλείει μέσα της όλα τα υπόλοιπα δεινά.
Πρέπει να καταλάβουμε πως αν το σπίτι μας είναι σε κρίση και όλα όσα είναι μέσα σ’ αυτό το “σπίτι” βρίσκονται σε κρίση. Ταυτόχρονα το θεωρώ τελείως λάθος ως τρόπο σκέψης να ιεραρχούμε τα ζητήματα, και μάλιστα τέτοια όπως το περιβάλλον, και να ψάχνουμε να βρούμε ποια θέση θα τους δώσουμε σ’ αυτή την ιδεατή ιεραρχία. Αν το κάνουμε αυτό, έχει χαθεί το παιχνίδι. Δεν είναι λίστα σούπερ μάρκετ – είναι η ζωή η ίδια! Ολων των έμβιων όντων. Κάθε τι γύρω μας. Από τους ωκεανούς και τα δέντρα μέχρι τα παιδιά μας. Αν λοιπόν αυτό το κατατάξουμε απλώς σε μια λίστα (“για τι έχω ν’ αντισταθώ σήμερα;” α), β), γ) κ.λπ.), τότε ειδικά όσον αφορά το περιβαλλοντικό ζήτημα έχουμε λάθος οπτική. Ακριβώς αυτός ο λανθασμένος τρόπος σκέψης είναι και ένας από τους παράγοντες που επέτειναν την περιβαλλοντική αυτή κρίση».
Ο καπιταλισμός για την Κλάιν δεν είναι παρά ο «εντεταλμένος οδηγός» της περιβαλλοντικής κρίσης. «Ωστόσο το πρόβλημα με το περιβάλλον είναι ακόμα πιο βαθύ: είναι ξεκάθαρα θέμα εξουσιαστικών δομών. Γι’ αυτό αφορά και τους αντικαπιταλιστές» μας λέει. Λέει όμως και κάτι ακόμα: πως «οι πιθανότητες επιτυχίας αυξάνονται κάθε φορά που υπερασπιζόμαστε τη ΝΠΣ». Είναι «θέμα τολμηρής δράσης από τη βάση» εξηγεί. «Μην ξεχνάμε ότι αρκούσε μια μικρή κοπέλα να μην πάει μια μέρα στο σχολείο της και να στηθεί έξω από το σουηδικό κοινοβούλιο στη Στοκχόλμη διαμαρτυρόμενη για το κλίμα (σ.σ. η Γκρέτα Τούνμπεργκ).
Ο κόσμος αυτό περιμένει: να κάνει κάποιος το βήμα. Να δώσει ένα τρανταχτό παράδειγμα. Και αμέσως συνασπίζεται μαζί του. Ακριβώς γιατί ο άνθρωπος είναι κοινωνικό ζώον και επηρεάζεται. Φαντάζεστε τι θα γίνει αν ένας προοδευτικός δήμαρχος μιας έστω μικρής πόλης θελήσει ν’ “αλλάξει” την πόλη του προς την κατεύθυνση της Νέας Πράσινης Συμφωνίας; Αμέσως όλα γίνονται πιθανά! Και ο κόσμος ενεργοποιείται. Φυσικά αυτό θα πρέπει ν’ ακουστεί. Και εδώ μπαίνει ο ρόλος των μίντια, καθώς ελάχιστα απ’ αυτά επιλέγουν να προβάλλουν τέτοιες ειδήσεις. Προτιμούν τα “κουτσομπολιά” της πολιτικής και τη βιαιότητα της κοινωνίας. Το περιβάλλον δεν είναι “σέξι” θέμα για τα περισσότερα μίντια – παρότι είναι πράγματι το πλέον “καυτό” ζήτημα» μας λέει σκωπτικά.
«Στην Ελλάδα κάποια από αυτά τα μίντια επιδεικνύουν και τις περιβαλλοντικές τους φιέστες» της λέμε. «Είναι τόσο εύκολο για τον κόσμο να ξεχωρίσει την αλήθεια από την κοροϊδία» απαντά. «Από την άλλη δεν πρέπει να περιμένουμε από κανέναν επιχειρηματία, πόσο μάλλον θεσμικό παράγοντα ή κυβέρνηση, να πάρει αποφάσεις που να συνάδουν με τη ΝΠΣ. Πρέπει να γίνει σε τοπικό επίπεδο. Ωστόσο αυτό δεν σημαίνει ότι αμέσως όλα θ’ αλλάξουν, καθώς απαιτείται κάποιος χρόνος ώστε να φτάσουμε σε ικανοποιητικά ποσοστά ανάπτυξης και γι’ αυτό και οι άνθρωποι δεν τολμούν αυτή την αλλαγή.
Αλλά, αλήθεια, τι ποσοστά ανάπτυξης έχετε τώρα στην Ελλάδα για παράδειγμα; Μήπως τελικά δεν υπάρχει και τόση διαφορά;». «Η ΝΠΣ δημιουργεί θέσεις εργασίας, νέες ειδικότητες, ο κόσμος ενθουσιάζεται με αυτό» συνεχίζει. «Ειδικά τώρα με τον κορονοϊό είναι μια τεράστια ευκαιρία ν’ αλλάξουμε το πώς μετράμε τους δείκτες ανάπτυξης. Να κάνουμε την αλλαγή. Αυτό φάνηκε στη Νέα Ζηλανδία, η οποία νίκησε τον ιό. Εβγαλε μια κυβέρνηση πλειοψηφίας που άλλαξε την οπτική της οικονομίας: έδρασε με βάση το τι χρειάζονται οι άνθρωποι και όχι πώς ν’ αυξήσουμε τους οικονομικούς δείκτες. Και το πέτυχαν. Οι ίδιοι στηρίζουν την οικονομία τους, δεν έχουν κορονοϊό και είναι χαρούμενοι».
Οσο για το τι εννοεί ως «ενεργειακή δημοκρατία», η ίδια εξηγεί: «Με τη ΝΠΣ, όχι μόνο σώζουμε ό,τι προλαβαίνουμε να σώσουμε από το περιβάλλον, όχι μόνο αξιοποιούμε πηγές αέναης ενέργειας (ήλιος, αέρας κ.λπ.), όχι μόνο απεκδυόμαστε των ορυκτών καυσίμων, όχι μόνο φέρνουμε ανάπτυξη (θέσεις εργασίας, νέες εργασιακές προοπτικές ειδίκευσης κ.λπ.), όχι μόνο αυξάνεται απίστευτα το επίπεδο και η ποιότητα της καθημερινής ζωής, αλλά κυρίως όλα αυτά γίνονται από και προς την κοινότητα.
Δεν χρειάζεται πλέον να αγοράζεις και να μεταφέρεις ενέργεια από μακρινές χώρες. Δημιουργείς τα δικά σου αποθεματικά. Αυτονομείσαι. Γίνεσαι κυρίαρχος… Ποιος το θέλει αυτό για όλους; Σίγουρα όχι οι μεγάλες εταιρείες. Αυτή είναι η αλήθεια και αυτό έρχεται να ανασκευάσει η ενεργειακή δημοκρατία: ακριβώς γιατί όπου υπάρχει ήλιος και αέρας υπάρχει και ενέργεια. Τόσο απλό. Η “ενεργειακή εξουσία” αποκεντροποιείται. Η οικονομία φεύγει από τα χέρια των λίγων. Δεν έχεις πια ανάγκη τα ορυκτά καύσιμά τους. Και δεν μιλάω για αυτόνομες ενεργειακές υπερπόλεις. Μιλάω για μικρές δομές στις κατά τόπους κοινωνίες».
«Αυτό που συμβαίνει σήμερα είναι μεγάλες εταιρείες και επιχειρηματικοί όμιλοι να εκμεταλλεύονται τα παγκόσμια αποθέματα ενέργειας και μεταφοράς αυτής: επιθυμούν τον πλούτο και τη διαιώνιση της ανισότητας. Μέχρι πρόσφατα, η Exxon ήταν η πιο κερδοφόρος εταιρεία στην ιστορία του χρήματος! (Εχασε την πρωτιά τώρα, από τις εταιρείες ανάπτυξης τεχνολογίας.) Καταλαβαίνετε ότι φυσικά και δεν πρόκειται ν’ αφήσουν τους πελάτες τους να γίνουν οι ανταγωνιστές τους και να δημιουργούν ενέργεια από τη σκεπή του σπιτιού τους. Θέλουν να στηριζόμαστε σε εκείνους, ώστε να μπορούν να ρυθμίζουν και τις τιμές της ενέργειας κατά το δοκούν. Αυτά για τις εταιρείες.
»Οι κυβερνήσεις τώρα είναι κάτι άλλο. Από τη μια εξαρτώνται από αυτές τις εταιρείες (πολλές από αυτές χρηματοδοτούν πολιτικά κόμματα εξουσίας) και από την άλλη τις φοβούνται, ακριβώς γιατί μπορούν να επιτεθούν σε πολιτικούς που δεν τις στηρίζουν. Αυτό είναι ένα συχνό φαινόμενο στις ΗΠΑ και όχι μόνο, όπου ενεργειακοί όμιλοι αγοράζουν διαφημιστικές εταιρείες και δυσφημούν όσους δεν τις στηρίζουν.
»Είναι όμως και κάτι ακόμα: οι κυβερνήσεις και γενικότερα οι πολιτικοί (και στην Αριστερά) κάπως… βαριούνται να κάνουν κάτι άλλο από αυτό που είναι το σύνηθες. Το οικείο. Το σίγουρο. Προτιμούν απλά να διαχειρίζονται την κρίση (οικονομική, περιβαλλοντική, ανθρωπιστική), παρά να την αντιμετωπίσουν. Η Νέα Πράσινη Συμφωνία θέλει θάρρος. Γίνεται σκόπιμα. Με μέθοδο και πρόγραμμα. Δεν μπορεί να γίνει όπως να ‘ναι. Μα και οι ίδιοι οι πολίτες δεν πιστεύουν πως μπορεί αυτό να γίνει, ακριβώς γιατί θέλει πρόγραμμα και μέθοδο. Το έζησα με τον Σάντερς. Τον στήριξα ανοιχτά, δούλεψα κοντά του ως εθελόντρια και έβλεπα πως οι άνθρωποι έρχονταν με ενθουσιασμό προς αυτόν. Ταυτόχρονα όμως δεν πίστευαν ότι μπορεί κάτι ν’ αλλάξει πραγματικά.
»Η εποχή του νεοφιλελευθερισμού που ζούμε τα τελευταία 50 χρόνια έχει δημιουργήσει μια “τάξη” πολιτικών που φοβούνται να κυβερνήσουν. Προτιμούν να μετράνε την επιτυχία τους με τους δείκτες ανάπτυξης, ακόμα κι αν αυτή βασίζεται στον θάνατο. Δεν τολμούν να δημιουργήσουν βιώσιμες οικονομίες… Αν ήταν να πω κάτι γι’ αυτό, θα ήταν η Αριστερά να γίνει πιο γενναία, πιο τολμηρή κι όχι να είναι δειλή και άτολμη. Μόνο να χάσουμε δεν έχουμε από αυτή την αλλαγή».
Τραμπ και φασισμός
• Για τον Τραμπ και τις αμερικανικές εκλογές:
«Δεν πιστεύω πως θα εκλεγεί ξανά. Πραγματικά θα είναι καταστροφή αυτό. Αν ωστόσο εκλεγεί, θα σημαίνει πως οι Δημοκρατικοί έκαναν πάλι το ίδιο λάθος: έβαλαν λάθος ανθρώπους να υπερασπιστούν λάθος πράγματα. Το “business as usual”, δηλαδή. Μα δεν είναι αυτό το διακύβευμα. Το “ίδιο”, το “οικείο”, είναι λάθος. Εχει αποτύχει. Και είναι γελοίο ταυτόχρονα να το υπερασπιζόμαστε ειδικά απέναντι σε έναν Τραμπ, που πραγματικά δεν υπάρχει πιο εύκολος και ευάλωτος αντίπαλος… Νομίζω κάτι αντίστοιχο συμβαίνει και στην Ελλάδα».
• Για τον φασισμό, τη Χ.Α., την ομοφοβία, τον Ζακ:
«Οι φασιστικές παρορμήσεις ενυπάρχουν και ξεπηδούν σε καιρούς κρίσεις, ακριβώς γιατί οι άνθρωποι αναζητούν απαντήσεις και τείνουν να εμπιστευτούν όσους τους προσφέρουν μια ψευδαίσθηση λύσης μέσω του αυταρχισμού, της ομοφοβίας, της αστυνομοκρατίας και της περιχαράκωσης. Ας δημιουργήσουμε εναλλακτικές! Μπορούμε, αρκεί να τολμήσουμε».
Νόρα Ράλλη
Πηγή: Εφημερίδα των Συντακτών
