Φόρους 492 δισεκατομμυρίων δολαρίων χάνουν κάθε χρόνο οι κυβερνήσεις της υφηλίου από τις πολυεθνικές εταιρείες και τους πλούσιους ιδιώτες που αξιοποιούν τους φορολογικούς παραδείσους για να πληρώνουν λιγότερα, αποκαλύπτει η ετήσια έκθεση State of Tax Justice του Δικτύου Φορολογικής Δικαιοσύνης (TJN). Σχεδόν οι μισές απώλειες από αυτές (43%) οφείλονται στις οκτώ ανεπτυγμένες οικονομίες -ΗΠΑ, Βρετανία, Αυστραλία, Καναδάς, Ισραήλ, Ιαπωνία, Νέα Ζηλανδία, Νότια Κορέα-, που είναι αντίθετες σε μια παγκόσμια φορολογική συμφωνία υπό την αιγίδα του ΟΗΕ.
Η έκθεση του Δικτύου υποδεικνύει ότι από τα 492 δισ. δολάρια που χάνονται κάθε χρόνο εξαιτίας της παγκόσμιας φορολογικής κατάχρησης, τα δύο τρίτα (347,6 δισ. δολάρια) οφείλονται στις πολυεθνικές εταιρείες και τις πρακτικές μεταφοράς των κερδών τους σε υπεράκτιους φορολογικούς παραδείσους που εφαρμόζουν. Το υπόλοιπο ένα τρίτο (144,8 δισ. δολάρια) οφείλεται στους πλούσιους ιδιώτες που κρύβουν τα πλούτη τους στο εξωτερικό.
Οι οκτώ χώρες που αντιτίθενται στη φορολογική σύμβαση του ΟΗΕ κοστίζουν συνολικά στην υφήλιο 212 δισ. δολάρια ετησίως, επιτρέποντας σε πολυεθνικές και πλουσίους να αξιοποιούν τα χρηματοπιστωτικά τους συστήματα, για να φορολογούνται λιγότερο σε άλλες χώρες. Αυτές οι οκτώ χώρες –όλες μέλη του ΟΟΣΑ– ήταν οι μόνες που καταψήφισαν τους προδιαπραγματευτικούς όρους που συμφωνήθηκαν –με μεγάλη πλειοψηφία– τον προηγούμενο Αύγουστο για τις παραμέτρους και τους στόχους της φορολογικής σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών.
Περίπου 110 χώρες είχαν ψηφίσει υπέρ, ενώ 44 απείχαν. Από τις «8», το Ηνωμένο Βασίλειο και οι υπεράκτιοι φορολογικοί του παράδεισοι (Βερμούδες, Ν. Κεϊμάν, Βρετανικές Παρθένοι Νήσοι κ.λπ.) ευθύνονται για το μεγαλύτερο μέρος των φόρων που χάνονται (26%), κοστίζοντας συνολικά στις ανά την υφήλιο κυβερνήσεις 129 δισ. δολάρια ετησίως. Ακολουθούν οι ΗΠΑ, οι οποίες είναι αντίστοιχα υπεύθυνες για το 7,6%, κοστίζοντας στις χώρες 38 δισ. δολάρια ετησίως.
Κατάχρηση
Συνολικά, οι 30 χώρες του ΟΟΣΑ είναι υπεύθυνες για πάνω από τα δύο τρίτα (69%) φόρων που χάνονται παγκοσμίως κάθε χρόνο. Για κάθε ένα δολάριο που οι «8» εισπράττουν από τη διευκόλυνση της παγκόσμιας φορολογικής κατάχρησης, ο κόσμος χάνει φόρους 16 δολαρίων. Συνεργώντας στην παγκόσμια φορολογική κατάχρηση, οι 8 χώρες δεν προκαλούν όμως μόνο στους άλλους ζημιά αλλά και στους εαυτούς τους.
Σύμφωνα με την έκθεση, οι «8» που ψήφισαν κατά των όρων της φορολογικής σύμβασης του ΟΗΕ τον Αύγουστο, χάνουν κάθε χρόνο φόρους 177 δισ. δολαρίων, οι 44 που απείχαν 189 δισ. δολάρια, ενώ οι 110 που ψήφισαν υπέρ, 123 δισ. δολάρια. Κατά μέσο όρο, οι χώρες υψηλότερου εισοδήματος χάνουν φόρους ίσους με το 7% του προϋπολογισμού τους για τη δημόσια υγεία. Για τις χώρες χαμηλότερου εισοδήματος, η απώλεια αυτή είναι 5 φορές μεγαλύτερη, περίπου 36%. Οι «οκτώ» χάνουν κατά μέσο όρο το 5% του προϋπολογισμού τους για την υγεία –ενώ τόσο η ομάδα των χωρών που απέχουν όσο και οι ψηφοφόροι τού «ναι» χάνουν τουλάχιστον δύο φορές περισσότερο κατά μέσο όρο. Οι χώρες της Ε.Ε., οι οποίες αποτελούν το μεγαλύτερο μέρος της αποχής, είναι οι μεγαλύτεροι χαμένοι παγκοσμίως ως περιοχή, έχοντας συνολικές ετήσιες απώλειες φόρων 176 δισ. δολαρίων.
Σε μια πρώτη στο είδος της ιστορική ανάλυση τάσεων, η έκθεση του TJN διαπιστώνει, επίσης, ότι ο ΟΟΣΑ («μια μικρή», όπως την αποκαλεί, «λέσχη πλούσιων χωρών, συμπεριλαμβανομένων μεγάλων φορολογικών παραδείσων… που αρχικά ιδρύθηκε ως τεχνική συμβουλευτική ομάδα, αλλά λειτουργεί για πάνω από 60 χρόνια ως το de facto όργανο λήψης αποφάσεων της υφηλίου για τους παγκόσμιους φορολογικούς κανόνες») απέτυχε πλήρως στον βασικό στόχο του έργου του από το 2013, να μειώσει δηλαδή τις φορολογικές απώλειες των χωρών από τις πολυεθνικές.
Διαπιστώνει συγκεκριμένα ότι, από το 2016, όταν ξεκίνησε η εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων του ΟΟΣΑ για τη διάβρωση της φορολογικής βάσης και τη μεταφορά εταιρικών κερδών (BEPS), έως το 2021, το τελευταίο έτος για το οποίο υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία του οργανισμού, οι ετήσιες απώλειες φόρων των χωρών από τις πολυεθνικές αυξήθηκαν κατά περισσότερα από 36 δισ. δολάρια -από τα 311 δισ. το 2016 σε πάνω από 347 δισ. δολάρια το 2021. Οι πολυεθνικές εταιρείες μεταφέρουν δηλαδή περισσότερα κέρδη σε φορολογικούς παραδείσους και πληρώνουν λιγότερα για φόρους, κάτι που, όπως τονίζει, επιβεβαιώνει την αποτυχία των μεταρρυθμίσεων του ΟΟΣΑ.
Η ανάλυση αποκαλύπτει, επίσης, ότι την ίδια περίοδο -που οι πολυεθνικές εταιρείες αύξαναν τη φορολογική τους κατάχρηση- οι κυβερνήσεις μείωναν κατά (μέσο όρο) 3% τον εταιρικό φορολογικό συντελεστή. Παρά την ελάφρυνση αυτή, οι πολυεθνικές εταιρείες μετέφεραν ωστόσο περισσότερα κέρδη σε εταιρικούς φορολογικούς παραδείσους, αυξάνοντάς τα στο επίπεδο-ρεκόρ του 1,42 τρισ. δολαρίων, το 2021. Με άλλα λόγια, οι πολυεθνικές φορο-εξαπάτησαν περισσότερο όταν έλαβαν φοροελαφρύνσεις, διαψεύδοντας τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής που διατυμπάνιζαν ότι η μείωση των συντελεστών θα έφερνε μεγαλύτερα φορολογικά έσοδα.
Θεωρίες
Εάν οι εταιρικοί φορολογικοί συντελεστές των εταιρειών παρέμεναν εκεί που βρίσκονταν το 2016, οι φορολογικές απώλειες των χωρών, το 2021, θα ήταν 32 δισ. δολάρια υψηλότερες, συνολικά 380 δισεκατομμύρια δολάρια. Μειώνοντας τους συντελεστές, οι κυβερνήσεις παρέδωσαν επί της ουσίας φόρους 32 δισ. δολαρίων στις πολυεθνικές και σε αντάλλαγμα οι πολυεθνικές «ξέπλυναν» τα κέρδη τους ακόμη πιο πολύ. Τα στοιχεία του ΟΟΣΑ, που συλλέχθηκαν από περισσότερες από 50 κυβερνήσεις και από περισσότερες από 7.600 πολυεθνικές εταιρείες, καλύπτοντας 6 χρόνια, επιβεβαιώνουν ότι η μείωση των εταιρικών φορολογικών συντελεστών δεν μείωσε το κίνητρο των πολυεθνικών εταιρειών να εξαπατήσουν φορολογικά και, επομένως, δεν οδήγησε σε περισσότερα φορολογικά έσοδα, όπως είχε προβλεφθεί.
Η θεωρία ότι η μείωση των εταιρικών φορολογικών συντελεστών μπορεί να δημιουργήσει περισσότερα φορολογικά έσοδα (και αντίστροφα) είναι «παραμύθια της Χαλιμάς», παρ’ όλο που ορισμένοι (αρκετοί) πολιτικοί επιμένουν ακόμη και σήμερα να την προτάσσουν.
Μπάμπης Μιχάλης
