Σεισμικές αλλαγές στην παγκόσμια αγορά εργασίας φέρνει τα αμέσως επόμενα χρόνια η εξάπλωση της χρήσης της τεχνητής νοημοσύνης στην παραγωγική διαδικασία. Η δοκιμαστική χρήση του ChatGPT τους δύο προηγούμενους μήνες έδειξε ότι εκατομμύρια εργαζόμενοι, από κειμενογράφους διαφημίσεων και δημοσιογράφους έως traders της Wall Street και πωλητές, ενδεχομένως να αναγκαστούν σύντομα να αλλάξουν δουλειά. Από την άλλη πλευρά, η αλματώδης αύξηση της παραγωγικότητας που υπόσχεται η χρήση της νέας τεχνολογίας εκτιμάται ότι θα προσθέσει τουλάχιστον 15 τρισ. δολάρια στο παγκόσμιο ΑΕΠ ώς το τέλος της δεκαετίας, δημιουργώντας πιθανότατα νέους βαρόνους υψηλής τεχνολογίας και διευρύνοντας ακόμη πιο πολύ την οικονομική ανισότητα στον πλανήτη.
Καθώς το 50%-60% των εταιρειών στις ΗΠΑ δηλώνει έτοιμο να αυξήσει τη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης στις δραστηριότητές του αυτή τη στιγμή, η PricewaterhouseCooper εξέφρασε πρόσφατα την εκτίμηση ότι το 3% θέσεων εργασίας βρίσκεται ήδη σε κίνδυνο εξαιτίας της νέας τεχνολογίας. Προβλέπει μάλιστα ότι ώς τα μέσα αυτής της δεκαετίας το ποσοστό αυτό στις τάξεις των εργαζομένων που έχουν χαμηλή εκπαίδευση θα έχει εκτιναχθεί στο 30%-44%. Οι υποψήφιοι άνεργοι είναι πάρα πολλοί και όπως τονίζει θα χρειαστεί «να αναβαθμίσουν τις δεξιότητές τους» μέσω της επανεκπαίδευσής τους.
«Με τον ένα ή τον άλλο τρόπο οι άνθρωποι θα πρέπει να μάθουν να εργάζονται μαζί με την τεχνητή νοημοσύνη», τονίζει από την πλευρά της η επικεφαλής ερευνών αγοράς εργασίας του Διεθνούς Ινστιτούτου της McKinsey, Ανού Μαντγκαβκάρ, που προβλέπει ότι ένας στους 4 εργαζόμενους των ΗΠΑ θα δει σύντομα περισσότερη τεχνητή νοημοσύνη και υψηλή τεχνολογία να συμμετέχει στις δουλειές που κάνει. Σε αντίθεση με τους προηγούμενους γύρους αυτοματοποίησης, που επηρέασαν κυρίως θέσεις εργασίας σε εργοστάσια και μεταποίηση, η τεχνητή νοημοσύνη αναμένεται να χτυπήσει κυρίως τις δουλειές του τομέα των υπηρεσιών και ειδικότερα αυτές που αφορούν εργασίες γραφείου, εξυπηρέτησης πελατών και πωλήσεις.
Στις εν λόγω κατηγορίες θέσεων εργασίας, αναμένεται το υψηλότερο ποσοστό υιοθέτησης της αυτοματοποίησης αλλά και ο μεγαλύτερος εκτοπισμός της ανθρώπινης εργασίας. Στην πλειονότητά τους πρόκειται για θέσεις εργασίας που παρέχουν μεσαίου επιπέδου αμοιβές και οι εργαζόμενοι που θα τις χάσουν ενδεχομένως να αναγκαστούν στη συνέχεια να εργαστούν σε χαμηλότερα αμειβόμενες δουλειές, όπως αυτές της εστίασης, προκειμένου να επιβιώσουν. Αρκετοί ειδικοί σε θέματα αγορών εργασίας εκφράζουν την ανησυχία τους γι’ αυτήν την αλλαγή που επιφέρει η τεχνητή νοημοσύνη στη σύνθεση των θέσεων εργασίας. Προειδοποιούν ότι καταργώντας κάποιες θέσεις εργασίας μεσαίας τάξης και καθιστώντας άχρηστες τις δεξιότητες που χρειάζονταν για κάποιες άλλες δουλειές, η τεχνητή νοημοσύνη οδηγεί ντε φάκτο μεγάλο μέρος των εργαζόμενων σε χαμηλότερα αμειβόμενες θέσεις εργασίας.
«Η μεγάλη ανησυχία είναι ότι η τεχνητή νοημοσύνη θα μειώσει την αξία πολλών συνόλων δεξιοτήτων (που οι άνθρωποι χρειάστηκαν χρόνο και χρήματα για να τις αποκτήσουν) και καθιστά την εργασία ακόμη πιο εμπορευματοποιήσιμη», υπογραμμίζει χαρακτηριστικά ο καθηγητής του Τεχνολογικού Ινστιτούτου της Μασαχουσέτης (ΜΙΤ) Ντέιβιντ Αουτορ.
Υπάρχει βέβαια και ο αντίλογος επιστημόνων που επισημαίνουν ότι κάθε νέα τεχνολογία, όταν υιοθετείται, προκαλεί την εξαφάνιση κάποιων θέσεων εργασίας και ανακατατάξεις. Οι εν λόγω ειδικοί υποστηρίζουν ότι η τεχνητή νοημοσύνη πιθανότατα θα αντισταθμίσει μεγάλο μέρος των χαμένων δουλειών με την ενθάρρυνση της δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας και την ενίσχυση πολλών υφιστάμενων θέσεων εργασίας. Το μεγάλο ερώτημα είναι βέβαια τι είδους θέσεις εργασίας θα είναι αυτές, πόσος θα είναι ο αριθμός τους και ποιες οι αμοιβές τους.
Αν κρίνουμε από ένα μέρος εργοδοτών, που ει δυνατόν θέλουν να παράγουν πλέον μόνο με ρομπότ, χωρίς τη συμμετοχή και αμοιβή της ανθρώπινης εργασίας, τότε το άνοιγμα της ψαλίδας και της ανισότητας θα πρέπει να θεωρείται κάτι παραπάνω από σίγουρο στα επόμενα χρόνια. Η αυτοματοποίηση θα συνεχίσει -όπως και στο παρελθόν- να φουσκώνει τα κέρδη των κεφαλαιοκρατών και να μειώνει το μερίδιο της εργασίας στο παραγόμενο εισόδημα.
Απέναντι σε μια τέτοια προοπτική, η αναδιανομή των κερδών που θα αποφέρει η τεχνητή νοημοσύνη με τη σημαντική αύξηση της παραγωγικότητας επί το δικαιότερον καθίσταται επιτακτική. Η καθιέρωση του βασικού εισοδήματος για όλους τους πολίτες της υφηλίου είναι προς αυτήν την κατεύθυνση. Ομως για να επιτευχθεί κάτι τέτοιο η εργατική τάξη θα πρέπει να ενδυναμώσει τη φωνή της με τη συμμετοχή της στα συνδικάτα και την επανενεργοποίηση των εργασιακών συμβουλίων. Οι κινήσεις των εργαζομένων στις παγκόσμιες ψηφιακές πλατφόρμες αυτό έχουν δείξει άλλωστε τα τελευταία χρόνια.
Μπάμπης Μιχάλης
