Η πρόεδρος του Συμβουλίου της Ομοσπονδίας (Άνω Βουλής) της Ρωσικής Ομοσπονδίας, η οποία διετέλεσε πρέσβης στην Ελλάδα και κατάγεται από την Ουκρανία, δήλωσε ότι η Ρωσία είναι ανοικτή για συμβιβασμούς σε ενδεχόμενες συνομιλίες με την Ουκρανία, αρκεί να μην είναι κατώτερες από τους όρους που έθεσε η Μόσχα κατά τις συνομιλίες της Κωνσταντινούπολης την άνοιξη του 2022, «ούτε κατά ένα γιώτα».
Ποιοι ήταν οι βασικοί όροι; 1) Η Ουρανία να παραμείνει ουδέτερη και να μη γίνει μέλος του ΝΑΤΟ και 2) να υπάρξουν περιορισμοί στον ουκρανικό στρατό, ανάλογοι με αυτούς που προβλέφθηκαν για τη Γερμανία από τη συμφωνία των Βερσαλλιών μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Οι ουκρανικές ένοπλες δυνάμεις να μην μπορούν να έχουν πάνω από 85.000 στρατιώτες. Οι ρώσοι αξιωματούχοι εξειδικεύοντας την ομιλία του Βλαντίμιρ Πούτιν στις 19 Δεκεμβρίου, προβάλλουν τη βεβαιότητα της ρωσικής ηγεσίας ότι θα νικηθεί κατά κράτος η Ουκρανία στα πεδία των μαχών, παρά τις απώλειες του ρωσικού στρατού. Ο ρώσος πρόεδρος μίλησε μεταξύ άλλων για τις προϋποθέσεις που έθεσε η Ρωσία το καλοκαίρι του 2024: α) την έξοδο των ουκρανικών ενόπλων δυνάμεων από τα εδάφη των τεσσάρων περιφερειών που προσάρτησε η Ρωσία (Λουγκάνσκ, Ντονιέτσκ, Ζαπορόζιε, Χερσών), β) τη μη ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ και γ) την κατάργηση των δυτικών αντιρωσικών κυρώσεων.
Συχνά, το τελευταίο διάστημα, το Κρεμλίνο αναφέρεται στις συνομιλίες της Κωνσταντινούπολης, όταν η Ουκρανία αποχώρησε, ενώ είχαν συμφωνηθεί οι βασικές παράμετροι μιας ειρηνευτικής συμφωνίας. Στο σχέδιο αυτό προβλεπόταν ότι η Ρωσία θα αποσυρθεί από τα εδάφη που προσάρτησε μετά την εισβολή τον Φεβρουάριο του 2022, η Ουκρανία δεν θα ενταχθεί στο ΝΑΤΟ και ότι την ασφάλειά της θα εγγυόταν ομάδα χωρών. Από τις συνομιλίες είχαν εξαιρεθεί το καθεστώς της Κριμαίας και του Ντονμπάς (τμήμα του Ντονιέτσκ και του Λουγκάνσκ), που είχαν ντε-φάκτο αποσχιστεί από το 2014. Η Ρωσία θεωρεί ότι μεγάλη ευθύνη για τη μονομερή αποχώρηση της Ουκρανίας φέρει η Δύση και ιδιαίτερα η Μεγάλη Βρετανία, όταν ο τότε πρωθυπουργός Μπορίς Τζόνσον δήλωσε ότι το Κίεβο θα πρέπει να συνεχίσει να πολεμάει «μέχρι τον τελευταίο Ουκρανό».
Ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι στις Βρυξέλλες
Στην πρόσφατη σύνοδο των ηγετών των χωρών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης στις Βρυξέλλες συζητήθηκε το Ουκρανικό, ενώ παρευρέθηκε ο Βολοντόμιρ Ζελένσκι, ο οποίος δήλωσε ότι η χώρα του συμφωνεί με την εγκατάσταση ειρηνευτικής δύναμης στη γραμμή του πυρός. Σύμφωνα με το πρακτορείο Reuters στις 18 Δεκεμβρίου και με βάση επίσημες διαρροές, θα αναπτυχθεί δύναμη από 40.000 – 100.000 στρατιώτες από τη Γερμανία, την Ιταλία, τη Μεγάλη Βρετανία, τη Γαλλία και την Πολωνία, ενώ δεν θα συμμετέχουν Αμερικανοί. Η Ρωσία, επίσημα, δεν έχει ακόμη αναφερθεί στο συγκεκριμένο θέμα. Ο εκπρόσωπος του ρώσου προέδρου Ντμίτρι Πεσκόφ ανέφερε ότι είναι «πρόωρο» να μιλήσει κάποιος για ένα τέτοιο ενδεχόμενο ενώ δεν έχουν αρχίσει οι συνομιλίες, τονίζοντας ότι η Μόσχα είναι ανοικτή σε διαπραγματεύσεις, αλλά οι πολεμικές επιχειρήσεις θα συνεχιστούν όσο η Ουκρανία παραμένει αδιάλλακτη.
Ο υπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας Σεργκέι Λαβρόφ δήλωσε ότι το Κρεμλίνο αναμένει συγκεκριμένες σοβαρές προτάσεις, χωρίς να υποχωρεί από τις εκφρασμένες θέσεις του, ενώ ανέφερε ότι η Ρωσία δεν έχει ψευδαισθήσεις για εύκολη επίτευξη ειρήνης στην Ουκρανία και δεν συμφωνεί με μια προσωρινή κατάπαυση του πυρός, ενώ θα επιδιώξει οι συνομιλίες να καταλήξουν σε συμφωνία που θα επισφραγίζεται νομικά. Αναφερόμενος σε ενδεχόμενη χρήση πυρηνικών όπλων τόνισε ότι σε αυτό τον πόλεμο δεν θα υπάρχουν νικητές. Προειδοποίησε, όμως, ότι δεν πρέπει να παραγνωριστεί η υπομονή της Ρωσίας, η οποία ποτέ δεν ξεκίνησε τη συζήτηση για ένα τέτοιο ενδεχόμενο.
Επανεκλογή Τραμπ και Ουκρανικό
Σύμφωνα με την Washington Post, η επανεκλογή του Ντόναλντ Τραμπ και η άσχημη κατάσταση στο μέτωπο του πολέμου οδηγούν τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι να χαμηλώσει τους τόνους και να καθίσει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Ο ουκρανός πρόεδρος, όλο το προηγούμενο διάστημα, τόνιζε συχνά πυκνά ότι συνομιλίες μπορούν να γίνουν μόνο αν η Ρωσία αποσύρει όλα τα στρατεύματά της στα σύνορα του 1991, ενώ τώρα μιλάει για μακροπρόθεσμη ασφάλεια και όχι για την επιστροφή των προσαρτημένων εδαφών. Από την άλλη πλευρά, η Δύση κατανοεί ότι ο Βλαντίμιρ Πούτιν δεν θα καθίσει εύκολα στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, όσο τα ρωσικά στρατεύματα έχουν επιτυχίες στο μέτωπο, ακόμη και με μεγάλες απώλειες. Στις 19 Δεκεμβρίου ο ρώσος πρόεδρος ανέφερε ότι έχει να μιλήσει τέσσερα χρόνια με τον Ντόναλντ Τραμπ και ότι είναι έτοιμος για συνάντηση και συμφωνία, αλλά δεν ξέρει πότε θα γίνει. Επίσης ανέφερε ότι δεν είναι διατεθειμένος να συμφωνήσει με «πάγωμα» του πολέμου. Ο Ντόναλντ Τραμπ θεωρεί ότι ήταν λανθασμένη η πολιτική της κυβέρνησης του Τζο Μπάιντεν για το Ουκρανικό και μεγάλη ανοησία η προμήθεια οπλικών συστημάτων μεγάλου βεληνεκούς, που θα μπορούσαν να πλήξουν στόχους σε ρωσικά εδάφη. Επίσης έχει υποστηρίξει, κατά την προεκλογική του εκστρατεία, ότι μπορεί να σταματήσει τον πόλεμο σε 24 ώρες.
Ποιες είναι οι επιλογές της Ουκρανίας;
Όσο συνεχίζεται ο πόλεμος, τόσο στενεύουν τα περιθώρια της Ουκρανίας για εξεύρεση μιας λύσης που θα την ευνοεί ως ενιαία κρατική οντότητα. Πλέον φαίνεται ότι έχει να επιλέξει ή μια «κακή συμφωνία ειρήνης» ή τη συνέχιση του πολέμου με απρόβλεπτες συνέπειες για την ύπαρξή της. Κάτω από αυτές τις δύσκολες συνθήκες και την πίεση της κατάστασης, το Κίεβο προσπαθεί να οδηγήσει τη Μόσχα στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Το ηθικό των ουκρανικών ενόπλων δυνάμεων είναι ιδιαίτερα χαμηλό ως απόρροια των συνεχών ηττών. Το περασμένο καλοκαίρι η ουκρανική κυβέρνηση οργάνωσε στην Ελβετία την πρώτη σύνοδο ειρήνης, χωρίς την παρουσία ρωσικής αντιπροσωπείας και με πενιχρά αποτελέσματα. Στη συνέχεια ανακοινώθηκε ότι θα πραγματοποιηθεί τον Νοέμβριο μια δεύτερη σύνοδος. Η Μόσχα, αν και προσκλήθηκε, δεν έδειξε καμιά διάθεση για συμμετοχή, γι’ αυτό και αναβλήθηκε επ’ αόριστον. Μυστικές συνομιλίες, σύμφωνα με τους Financial Times, μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας, όπως για παράδειγμα την αμοιβαία αποφυγή βομβαρδισμών σε σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής με τη μεσολάβηση του Κατάρ. Οι διπλωματικές αυτές επαφές σταμάτησαν μετά την εισβολή του ουκρανικού στρατού στο Κουρσκ. Δεν έχει γίνει γνωστό αν συνεχίζονται αυτές οι επαφές, όμως αν κρίνουμε από τα αποτελέσματά τους δεν οδηγούν σε κάποια αποσυμπίεση. Από τα μέσα Νοεμβρίου η Ρωσία πραγματοποίησε μεγάλες επιθέσεις στις ουκρανικές υποδομές ηλεκτρικής ενέργειας. Στις 25 Δεκεμβρίου σημειώθηκαν εκρήξεις ευρείας κλίμακας σε σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής στο Χάρκοβο, το Κριβόι Ρογκ και σε άλλες περιοχές της Ουκρανίας, με αποτέλεσμα να παραλύσει το σύστημα.
Ίσως είναι ρεαλιστικό μετά από διαπραγματεύσεις να προκύψει κατάπαυση του πυρός, είναι όμως σχεδόν αδύνατο να οδηγηθούν οι δύο χώρες σε οριστικό τερματισμό του πολέμου, τουλάχιστον σε αυτή τη φάση.
Μιχάλης Ρένεσης
