Οι καταρρεύσεις της Silvergate και της Silicon Valley Bank μοιάζουν με παγόβουνα που αποκολλώνται από τον παγετώνα της Ανταρκτικής. Η οικονομική αναλογία με την υπερθέρμανση του πλανήτη που προκαλεί αυτή την κατάρρευση είναι η άνοδος της θερμοκρασίας των επιτοκίων, τα οποία εκτοξεύτηκαν την περασμένη Πέμπτη και Παρασκευή για να κλείσουν στο 4,60% για τα διετή ομόλογα του αμερικανικού Δημοσίου. Εν τω μεταξύ, οι καταθέτες των τραπεζών εξακολουθούσαν να λαμβάνουν μόνο 0,2% για τις καταθέσεις τους. Αυτό οδήγησε σε σταθερή απόσυρση κεφαλαίων από τις τράπεζες – και σε αντίστοιχη μείωση των ισοζυγίων των εμπορικών τραπεζών έναντι της Ομοσπονδιακής Τράπεζας.
Τα περισσότερα δημοσιεύματα των μέσων ενημέρωσης εκφράζουν την προσευχή ότι οι τραπεζικές διαρροές θα είναι τοπικές, σαν να μην υπάρχει κάποιο πλαίσιο ή περιβαλλοντική αιτία. Υπάρχει γενική αμηχανία να εξηγηθεί πώς η διάλυση των τραπεζών που τώρα κερδίζει έδαφος είναι αποτέλεσμα του τρόπου με τον οποίο η κυβέρνηση Ομπάμα διέσωσε τις τράπεζες το 2009. Δεκαπέντε χρόνια ποσοτικής χαλάρωσης έχουν διογκώσει εκ νέου τις τιμές των δομημένων τραπεζικών ενυπόθηκων δανείων – και μαζί τους τις τιμές των κατοικιών, των μετοχών και των ομολόγων.
Τα 9 τρισεκατομμύρια δολάρια ποσοτικής χαλάρωσης της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ (που δεν υπολογίζονται ως μέρος του δημοσιονομικού ελλείμματος) τροφοδότησαν έναν πληθωρισμό των τιμών των περιουσιακών στοιχείων που απέφερε τρισεκατομμύρια δολάρια στους κατόχους περιουσιακών στοιχείων, με ένα γενναιόδωρο δευτερογενές όφελος για τα υπόλοιπα μέλη του ανώτερου δέκα τοις εκατό. Το κόστος της ιδιοκατοίκησης εκτοξεύθηκε στα ύψη με την κεφαλαιοποίηση ενυπόθηκων δανείων με μειούμενα επιτόκια σε πιο υψηλά χρεωμένα ακίνητα. Η οικονομία των ΗΠΑ γνώρισε τη μεγαλύτερη άνθηση της αγοράς ομολόγων στην ιστορία, καθώς τα επιτόκια έπεσαν κάτω από το 1%. Η οικονομία πολώθηκε μεταξύ της τάξης των πιστωτών με θετική καθαρή αξία και της υπόλοιπης οικονομίας – της οποίας η αναλογία με τη ρύπανση του περιβάλλοντος και την υπερθέρμανση του πλανήτη ήταν η ρύπανση του χρέους.
Όμως, εξυπηρετώντας τις τράπεζες και την τάξη των χρηματοοικονομικών ιδιοκτητών, η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ στριμώχτηκε στη γωνία: Τι θα συνέβαινε αν και όταν τα επιτόκια τελικά αυξάνονταν;
Στο Killing the Host έγραψα για αυτό που φαινόταν αρκετά προφανές. Η αύξηση των επιτοκίων προκαλεί πτώση των τιμών των ομολόγων που έχουν ήδη εκδοθεί – μαζί με τις τιμές των ακινήτων και των μετοχών. Αυτό ακριβώς συμβαίνει στο πλαίσιο της μάχης της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ κατά του “πληθωρισμού”, του ευφημισμού της για την εναντίωση στην αύξηση της απασχόλησης και των μισθών. Οι τιμές των ομολόγων πέφτουν κατακόρυφα, καθώς και η κεφαλαιοποιημένη αξία των δομημένων ενυπόθηκων δανείων και άλλων τίτλων στους οποίους οι τράπεζες διατηρούν τα περιουσιακά τους στοιχεία στον ισολογισμό τους για να καλύψουν τις καταθέσεις τους.
Το αποτέλεσμα απειλεί να συμπιέσει τα περιουσιακά στοιχεία των τραπεζών κάτω από τις υποχρεώσεις τους από καταθέσεις, εξανεμίζοντας την καθαρή τους αξία – τα ίδια κεφάλαια των μετόχων τους. Αυτό ακριβώς απειλήθηκε να συμβεί το 2008. Είναι αυτό που συνέβη με πιο ακραίο τρόπο με τoυς αποταµιευτικούς συνεταιρισµούς και τα ταμιευτήρια τη δεκαετία του 1980, οδηγώντας στην κατάρρευσή τους. Αυτοί οι “χρηματοπιστωτικοί διαμεσολαβητές” δεν δημιουργούσαν πιστώσεις όπως μπορούν να κάνουν οι εμπορικές τράπεζες, αλλά δάνειζαν καταθέσεις με τη μορφή μακροπρόθεσμων ενυπόθηκων δανείων με σταθερά επιτόκια, συχνά για 30 χρόνια. Όμως, στον απόηχο της κορύφωσης των επιτοκίων από τον Paul Volcker που ξεκίνησε τη δεκαετία του 1980, το συνολικό επίπεδο των επιτοκίων παρέμεινε υψηλότερο από τα επιτόκια που λάμβαναν οι αποταµιευτικοί συνεταιρισµοί και τα ταμιευτήρια.
Οι καταθέτες άρχισαν να αποσύρουν τα χρήματά τους για να επιτύχουν υψηλότερες αποδόσεις αλλού, επειδή οι αποταμιευτικοί συνεταιρισμοί και τα ταμιευτήρια δεν μπορούσαν να καταβάλουν στους καταθέτες τους υψηλότερα επιτόκια από τα έσοδα που προέρχονταν από τα ενυπόθηκα δάνειά τους που είχαν καθοριστεί με χαμηλότερα επιτόκια. Έτσι, ακόμη και χωρίς απάτη τύπου Keating, η αναντιστοιχία μεταξύ βραχυπρόθεσμων υποχρεώσεων και μακροπρόθεσμων επιτοκίων έβαλε τέλος στο επιχειρηματικό τους σχέδιο.
Οι αποταμιευτικοί συνεταιρισμοί χρωστούσαν χρήματα στους καταθέτες βραχυπρόθεσμα, αλλά ήταν δεσμευμένοι σε μακροπρόθεσμα περιουσιακά στοιχεία με τιμές που έπεφταν. Φυσικά, τα ενυπόθηκα δάνεια των αποταμιευτικών συνεταιρισμών ήταν πολύ πιο μακροπρόθεσμα από ό,τι συνέβαινε με τις εμπορικές τράπεζες. Αλλά η επίδραση της αύξησης των επιτοκίων έχει την ίδια επίδραση στα περιουσιακά στοιχεία των τραπεζών που έχει σε όλα τα χρηματοοικονομικά περιουσιακά στοιχεία. Ακριβώς όπως η μείωση των επιτοκίων της ποσοτικής χαλάρωσης αποσκοπούσε στην ενίσχυση των τραπεζών, η αντιστροφή της σήμερα πρέπει να έχει το αντίθετο αποτέλεσμα. Και αν οι τράπεζες έχουν κάνει κακές συναλλαγές με παράγωγα, έχουν πρόβλημα.
Κάθε τράπεζα έχει το πρόβλημα να διατηρεί τις αποτιμήσεις των περιουσιακών της στοιχείων υψηλότερες από τις υποχρεώσεις της σε καταθέσεις. Όταν η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ αυξάνει τα επιτόκια αρκετά απότομα ώστε να καταρρεύσουν οι τιμές των ομολόγων, η διάρθρωση του ενεργητικού του τραπεζικού συστήματος αποδυναμώνεται. Αυτή είναι η γωνία στην οποία η Ομοσπονδιακή Τράπεζα έχει στριμώξει την οικονομία με την ποσοτική χαλάρωση.
Η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ αναγνωρίζει αυτό το εγγενές πρόβλημα, φυσικά. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο απέφυγε να αυξήσει τα επιτόκια για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα – έως ότου το κατώτερο 99% των μισθωτών άρχισε να επωφελείται από την ανάκαμψη της απασχόλησης. Όταν οι μισθοί άρχισαν να ανακάμπτουν, η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ δεν μπόρεσε να αντισταθεί στο να διεξάγει το συνηθισμένο ταξικό πόλεμο εναντίον της εργασίας. Αλλά με αυτόν τον τρόπο, η πολιτική της μετατράπηκε σε πόλεμο και εναντίον του τραπεζικού συστήματος.
Η Silvergate ήταν η πρώτη που έφυγε, αλλά ήταν μια ειδική περίπτωση. Είχε προσπαθήσει να καβαλήσει το κύμα των κρυπτονομισμάτων, λειτουργώντας ως τράπεζα για διάφορα νομίσματα. Μετά την αποκάλυψη της τεράστιας απάτης της SBF, υπήρξε ένα ανεξέλεγκτο κύμα πωλήσεων κρυπτονομισμάτων. Οι επενδυτές/ τζογαδόροι εγκατέλειψαν το πλοίο. Οι διαχειριστές κρυπτονομισμάτων αναγκάστηκαν να πληρώσουν με την ανάληψη των καταθέσεων που είχαν στη Silverlake. Η εταιρεία χρεοκόπησε.
Η αποτυχία της Silvergate κατέστρεψε τη μεγάλη ψευδαίσθηση των καταθέσεων σε κρυπτονομίσματα. Η δημοφιλής εντύπωση ήταν ότι τα κρυπτονομίσματα παρείχαν μια εναλλακτική λύση στις εμπορικές τράπεζες και το ” ψευδονόμισμα “. Αλλά σε τι θα μπορούσαν να επενδύσουν τα κεφάλαια κρυπτονομισμάτων για να στηρίξουν τις αγορές νομισμάτων τους, αν όχι σε τραπεζικές καταθέσεις και κρατικούς τίτλους ή ιδιωτικές μετοχές και ομόλογα; Τι είναι τελικά το κρυπτονόμισμα, αν όχι απλώς ένα αμοιβαίο κεφάλαιο με μυστικότητα της ιδιοκτησίας για την προστασία του ξεπλύματος χρήματος;
Η Silicon Valley Bank αποτελεί επίσης από πολλές απόψεις μια ειδική περίπτωση, δεδομένου ότι δανείζει εξειδικευμένα νεοφυείς επιχειρήσεις πληροφορικής. Η τράπεζα New Republic Bank έχει επίσης υποστεί φυγή κεφαλαίων, και είναι επίσης εξειδικευμένη, δανείζοντας πλούσιους καταθέτες στην περιοχή του Σαν Φρανσίσκο και της βόρειας Καλιφόρνιας. Αλλά μια τραπεζική φυγή κεφαλαίων άρχισε να συζητείται την περασμένη εβδομάδα, και οι χρηματοπιστωτικές αγορές ταρακουνήθηκαν, καθώς οι τιμές των ομολόγων μειώθηκαν όταν ο πρόεδρος της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ Τζερόμ Πάουελ ανακοίνωσε ότι στην πραγματικότητα σχεδίαζε να αυξήσει τα επιτόκια ακόμη περισσότερο από ό,τι είχε νωρίτερα θέσει ως στόχο. Η αύξηση των ποσοστών απασχόλησης κάνει τους μισθωτούς πιο ανυπότακτους στις απαιτήσεις τους οι μισθοί τους να συμβαδίζουν τουλάχιστον με τον πληθωρισμό που προκαλούν οι αμερικανικές κυρώσεις κατά της ρωσικής ενέργειας και των τροφίμων και οι ενέργειες των μονοπωλίων να αυξήσουν τις τιμές “για να προλάβουν τον επερχόμενο πληθωρισμό”. Οι μισθοί δεν συμβαδίζουν με τα υψηλά ποσοστά πληθωρισμού που προκύπτουν.
Φαίνεται ότι η Silicon Valley Bank θα πρέπει να ρευστοποιήσει τους τίτλους της με ζημία. Πιθανότατα θα εξαγοραστεί από μια μεγαλύτερη τράπεζα, αλλά ολόκληρο το χρηματοπιστωτικό σύστημα πιέζεται. Το Reuters ανέφερε την Παρασκευή ότι τα τραπεζικά αποθέματα στη Ομοσπονδιακή Τράπεζα σημείωσαν πτώση. Αυτό δεν αποτελεί έκπληξη, καθώς οι τράπεζες απολαμβάνουν επιτοκιακά περιθώρια ρεκόρ. Δεν είναι περίεργο που οι εύποροι επενδυτές τρέχουν να φύγουν από τις τράπεζες.
Το προφανές ερώτημα είναι γιατί η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ δεν διασώζει απλώς τις τράπεζες που βρίσκονται στη θέση της SVB. Η απάντηση είναι ότι οι χαμηλότερες τιμές για τα χρηματοοικονομικά περιουσιακά στοιχεία μοιάζουν με τη Νέα Κανονικότητα. Για τις τράπεζες με αρνητικά ίδια κεφάλαια, πώς μπορεί να επιλυθεί η φερεγγυότητα χωρίς απότομη μείωση των επιτοκίων για την αποκατάσταση της 15ετούς πολιτικής μηδενικών επιτοκίων (ZIRP);
Υπάρχει ένας ακόμη μεγαλύτερος ελέφαντας στο δωμάτιο: τα παράγωγα. Η μεταβλητότητα αυξήθηκε την περασμένη Πέμπτη και Παρασκευή. Η αναταραχή έχει φτάσει σε τεράστια μεγέθη πέρα από αυτά που χαρακτήρισαν το κραχ της AIG και άλλων κερδοσκόπων το 2008. Σήμερα, η JP Morgan Chase και άλλες τράπεζες της Νέας Υόρκης έχουν αποτιμήσεις δεκάδων τρισεκατομμυρίων δολαρίων σε παράγωγα – στοιχήματα καζίνο για το προς τα πού θα μεταβληθούν τα επιτόκια, οι τιμές των ομολόγων, οι τιμές των μετοχών και άλλα μεγέθη θα αλλάξουν.
Για κάθε μαντεψιά που κερδίζει, υπάρχει και ένας χαμένος. Όταν στοιχηματίζονται τρισεκατομμύρια δολάρια, είναι βέβαιο ότι κάποιος χρηματιστής της τράπεζας θα καταλήξει σε μια ζημία που μπορεί εύκολα να εξανεμίσει ολόκληρο το καθαρό κεφάλαιο της τράπεζας.
Υπάρχει τώρα μια φυγή προς τα “μετρητά”, προς ένα ασφαλές καταφύγιο – κάτι ακόμη καλύτερο από τα μετρητά: ομόλογα του αμερικανικού δημοσίου. Παρά τις συζητήσεις για την άρνηση των Ρεπουμπλικάνων να αυξήσουν το ανώτατο όριο του χρέους, το Υπουργείο Οικονομικών μπορεί πάντα να τυπώσει τα χρήματα για να πληρώσει τους κατόχους των ομολόγων του. Φαίνεται ότι το Υπουργείο Οικονομικών θα γίνει το νέο καταθετήριο επιλογής για όσους έχουν τους οικονομικούς πόρους. Οι τραπεζικές καταθέσεις θα μειωθούν. Και μαζί με αυτές, τα αποθεματικά των τραπεζών στην Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ.
Μέχρι στιγμής, η χρηματιστηριακή αγορά έχει αντισταθεί στην πτώση των τιμών των ομολόγων. Η εκτίμησή μου είναι ότι τώρα θα δούμε τη Μεγάλη Αναδίπλωση της μεγάλης έκρηξης του πλασματικού κεφαλαίου της περιόδου 2008-2015. Έτσι, έρχεται η άμπωτη – με την πλημμυρίδα να είναι, ίσως, η υπερκάλυψη των παραγώγων που τροφοδοτήθηκε από τη χαλάρωση της χρηματοπιστωτικής ρύθμισης και της ανάλυσης κινδύνου μετά το 2008.
Michael Hudson
Μετάφραση: Κώστας Ψιούρης
