Στις 16 Οκτωβρίου 1968, οι Αμερικανοί Τόμι Σμιθ και Τζον Κάρλος και ο Αυστραλός Πήτερ Νόρμαν ανεβαίνουν στο βάθρο για την απονομή των μεταλλίων στα 200 μέτρα. Είναι οι Ολυμπιακοί Αγώνες του Μεξικού. Είναι οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 1968. Μιας χρονιάς που ο πλανήτης συγκλονίζεται από σειρά γεγονότων. Ο αγώνας των έγχρωμων Αμερικανών για τα πολιτικά δικαιώματα βρίσκεται σε κορύφωση, με τον πάστορα Μάρτιν Λούθερ Κινγκ να έχει δολοφονηθεί τον Απρίλιο εκείνης της χρονιάς. Τον επόμενο μήνα το Παρίσι μαζί με όλη την Ευρώπη συγκλονίζεται από τον γαλλικό Μάη. Στην άλλη άκρη του κόσμου μαίνεται ο πόλεμος του Βιετνάμ.
Δέκα μέρες πριν την τελετή έναρξης των Αγώνων, στις 2 Οκτωβρίου, εκατοντάδες φοιτητές εκτελέστηκαν εν ψυχρώ, για να διαφυλαχθεί η ασφάλεια των Αγώνων. Οι διοργανωτές, αλλά και οι ΗΠΑ, ανησυχούσαν για την ομαλή διεξαγωγή των Αγώνων, την οποία απειλούσαν οι φοιτητές. Η «σφαγή στο Τλατελόλκο», όπως έχει μείνει στην Ιστορία, συγκαλύφτηκε. Τα ΜΜΕ την επόμενη μέρα αλλά και για βδομάδες έκαναν λόγο για 25 νεκρούς φοιτητές. Η ανεπίσημη εκδοχή μιλά για 3.000! Κανείς, όπως και με την περυσινή σφαγή φοιτητών στο Μεξικό, δεν ξέρει πόσοι τελικά σκοτώθηκαν.
Μέσα στο στάδιο, τα ρεκόρ διαδέχονται το ένα το άλλο. Πολλοί το αποδίδουν στο υψόμετρο. Στην κούρσα των 200 μέτρων, ο νικητής δεν είναι έκπληξη. Έκπληξη είναι ο χρόνος του. Ο Σμιθ είναι ο πρώτος άνθρωπος που έσπασε το φράγμα των 20 δευτερολέπτων στα 200 μέτρα και τερμάτισε με χρόνο 19,82’’. Ακολουθεί ο Αυστραλός Νόρμαν και μετά ο επίσης Αμερικανός Τζον Κάρλος.
Ήδη από την έναρξη της τελετής απονομής φαίνεται ότι …κάτι διαφορετικό συμβαίνει. Οι Σμιθ και Κάρλος μπαίνουν στο στάδιο με μαύρες κάλτσες χωρίς παπούτσια στο στάδιο, για να δείξουν όπως ανέφερε τότε το ρεπορτάζ του BBC, την φτώχεια στην ρατσιστική Αμερική. Ο Smith φορούσε ένα μαύρο φουλάρι για να εκφράσει την μαύρη περηφάνεια. Σήκωσε τη δεξιά γαντοφορεμένη στα μαύρα γροθιά του για να δείξει την μαύρη δύναμη στην Αμερική και ο Carlos την αριστερή για να δείξει την μαύρη ενότητα. Τα περίφημα αυτά δερμάτινα γάντια και ο συγκεκριμένος χαιρετισμός, ο οποίος είχε αυτή τη μορφή επειδή ο Κάρλος απλώς γιατί ξέχασε τα γάντια του και μοιράστηκαν τα γάντια τού Σμιθ, ήταν το σύμβολο των Μαύρων Πανθήρων. Να σημειώσουμε ότι εκείνη τη χρονιά υπήρξε μία πρωτοβουλία από έναν καθηγητή Κοινωνιολογίας, φίλο τού Σμιθ, τον Χάρι Έντουαρντς, ώστε όλοι οι μαύροι αθλητές να μποϊκοτάρουν τους Αγώνες, θεωρώντας ότι δεν θα έπρεπε να επιτρέπουν να τους μεταχειρίζονται ως «άλογα κούρσας”. Ήταν δική του η ιδέα για την Ολυμπιακή Καμπάνια για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα. Το σχέδιο αυτό συζητιόταν πολλούς μήνες, και στη συζήτηση πρόλαβε να συμμετάσχει και ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, πριν τον δολοφονήσουν τον Απρίλιο της ίδιας χρονιάς. Για πολύ καιρό η Ολυμπιακή Επιτροπή έτρεμε για το αν θα τινάσσονταν στον αέρα οι Αγώνες.
Ανάμεσα στους δύο μαύρους, ο λευκός Αυστραλός Πήτερ Νόρμαν. Ο πιο γρήγορος αθλητής στα 200 μέτρα, ακόμη και σήμερα, για την Αυστραλία. Γνώστης της πρόθεσης των δύο συναθλητών του να προχωρήσουν στη συγκεκριμένη κίνηση, ο Νόρμαν δεν διαχωρίζει τη θέση του. Βαθιά αντιρατσιστής ο ίδιος, ενάντια στην White Australian Policy της πατρίδας του, φορά στο πέτο του την κονκάρδα της Ολυμπιακής Καμπάνιας για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα που φορούσαν στο στήθος και οι Σμιθ και Κάρλος.
Η συνέχεια είναι ιστορία. Λίγο πολύ γνωστή. Οι Σμιθ και Κάρλος αποβλήθηκαν από το Ολυμπιακό Χωριό, επέστρεψαν κακήν κακώς στις ΗΠΑ, τους αφαιρέθηκαν τα μετάλλια, τους απαγορεύτηκε η συμμετοχή στους Ολυμπιακούς Αγώνες. Η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή δήλωσε ότι η πράξη τους ήταν κατάφωρη παραβίαση των κανονισμών των Ολυμπιακών Αγώνων. Οι ίδιοι οι αθλητές, κάτοχοι αρκετών ρεκόρ με την αμερικανική ομάδα, δήλωναν τότε ότι για τον κόσμο όταν κερδίζουν ένα μετάλλιο είναι Αμερικανοί, ενώ όταν κάνουν κάτι «κακό” είναι βρωμο-νέγροι.
Προσπάθησαν να παραμείνουν στον αθλητισμό μέσα από το αμερικανικό ποδόσφαιρο, κατέληξαν προπονητές σε μικρές ομάδες, οι οικογένειές τους δέχτηκαν απειλές για τη ζωή τους και χρειάστηκε ουσιαστικά η δεκαετία του ’90 για να αρχίσει η αποκατάστασή τους. Με το κίνημα για τα δικαιώματα των αφροαμερικανών και γενικότερα για τα πολιτικά δικαιώματα στις ΗΠΑ να βρίσκεται σε άνοδο, ακτιβιστές και αφροαμερικανοί, πάντως, τους δέχτηκαν ως ήρωες.
Αντίθετα, ο Νόρμαν, στην βαθιά ρατσιστική τότε Αυστραλία, περιθωριοποιήθηκε, εξοστρακίστηκε και ουσιαστικά πέθανε ως παρίας, χωρίς ποτέ, εν ζωή, να αναγνωριστεί η στάση του. Μόλις το 2012, το όνομά του περιλήφθηκε στην λίστα με τους καλύτερους αθλητές της χώρας του και το κοινοβούλιο της χώρας, μετά από αγώνα ορισμένων βουλευτών και οργανώσεων επί χρόνια, κατέληξε σε απόφαση επίσημης συγνώμης. Έξι χρόνια νωρίτερα, οι Σμιθ και Κάρλος είχαν σηκώσει στους ώμους τους το φέρετρο του συναθλητή τους, σε μια ύστατη ένδειξη σεβασμού και αναγνώρισης της δικής του συμβολής, η οποία του στοίχισε όλη του την καριέρα, στον αγώνα κατά του ρατσισμού στις ΗΠΑ και σε όλο τον κόσμο.
Ο Σμιθ, κληθείς να σχολιάσει πολλά χρόνια μετά ότι ο χαιρετισμός αυτός χαρακτηρίστηκε «χαιρετισμός της μαύρης δύναμης», απάντησε ότι για τον ίδιο ήταν απλώς «χαιρετισμός στα αυτονόητα ανθρώπινα δικαιώματα».
Πηγή: Το Περιοδικό
