Σε αντίθεση με παλαιότερες απεργίες, που πρόβαλλαν συνήθως οικονομικά θέματα αυτή η απεργία είχε σαν κύριο αίτημά της την υπεράσπιση του δικαιώματος στην εργασία. Ήδη από το 1981 η κυβέρνηση των Συντηρητικών στην Αγγλία έχει ανακοινώσει την πρόθεσή της να κλείσει έναν αριθμό ορυχείων, αλλά η υλοποίηση αυτού του σχεδίου επιταχύνεται μετά την επανεκλογή της Θάτσερ το 1983.
Στις 6 Μάρτη του 1984 η κρατική Βρετανική Υπηρεσία Άνθρακα ανακοινώνει το άμεσο κλείσιμο περίπου 20 ορυχείων και τον περιορισμό της ετήσιας παραγωγής άνθρακα, γεγονός που σημαίνει ότι 20.000 ανθρακωρύχοι θα μείνουν χωρίς δουλειά. Στα τέλη του ίδιου μήνα το Κοινοβούλιο εγκρίνει διατάξεις για την πρόωρη συνταξιοδότηση των ανθρακωρύχων ηλικίας άνω των 50 ετών, ενώ οι νεότεροι προβλέπεται να απολυθούν λαμβάνοντας ως εφάπαξ αποζημίωση το ποσό των χιλίων λιρών για κάθε χρόνο εργασίας.
Η αντίδραση της Εθνικής Ενωσης Ανθρακωρύχων (National Union of Mineworkers είναι άμεση. Στις 10 του Μάρτη, στη συνάντηση των εκπροσώπων των εργαζομένων στα ορυχεία όλα κρέμονται από μια κλωστή. Όταν ήρθε η ώρα να καθίσουν οι εκπρόσωποι των εργαζομένων στο τραπέζι η απεργία δεν έμοιαζε να προκηρύσσεται. Αρκετοί έλεγαν όχι. Μέχρι τέλους άπαντες είχαν πειστεί. Απεργία…
Αναμφισβήτητα, ένα από τα πιο σημαντικά γεγονότα των τελευταίων 500 ετών, ήταν η βιομηχανική επανάσταση. Να’ταν όμως, μόνο η Αγγλία η χώρα που παρουσίαζε την οικονομική επάρκεια για να γίνει η μητέρα των αλλαγών. Σαφώς όχι. Γερμανία στη Δύση, Κίνα και Ιαπωνία στην ανατολή, θα μπορούσαν κάλλιστα να φιλοξενήσουν το μέγα άλμα του καπιταλισμού που ήδη είχε εκτοπίσει το φεουδαρχικό σύστημα. Η διαφορά που έγειρε ξεκάθαρα τη ζυγαριά υπέρ της Αγγλίας ήταν μία: Ο άνθρακας. Άφθονος και αρκετά φτηνότερος απ’ ό,τι στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
Η λεγόμενη ακριβή εργασία και ο άφθονος άνθρακας δημιούργησαν με τη σειρά τους τη ζήτηση για τις τεχνολογικές καινοτομίες που θα σημάδευαν τη Βιομηχανική Επανάσταση και θα οδηγούσαν στην έκρηξη της παραγωγικότητας. Η ατμομηχανή, η μηχανοποιημένη υφαντουργία και οι φούρνοι στους οποίους κατασκευαζόταν ο χυτοσίδηρος αντιπροσώπευαν τεχνολογίες αφενός εξοικονόμησης ανθρώπινης εργασίας και αφετέρου έντασης ενέργειας.
Στις αρχές του 19ου αιώνα οι χρησιμοποιούμενες ατμομηχανές είχαν τη δυνατότητα να παρέχουν την ισχύ 200 περίπου ανδρών. Αρκούσε όμως να εξοπλίσει τις βιομηχανίες παραγωγής αγαθών και να οδηγήσει την οικονομία της Β.Δ. Ευρώπης στη Βιομηχανική Επανάσταση. Για πρώτη φορά στην παγκόσμια ιστορία η ενέργεια μπορούσε να χρησιμοποιηθεί σε κάθε χώρο, κάθε ώρα και σε οποιαδήποτε ποσότητα. Παράλληλα, η χρήση της ατμομηχανής επεκτείνεται και στα μέσα μεταφοράς, το 1804 στο σιδηρόδρομο και το 1807 στη ναυτιλία. Στα τέλη του 19ου αιώνα η ισχύς της ατμομηχανής ξεπερνούσε την ισχύ 6000 ανδρών. Η Αγγλία πρωτοστατεί και τρέχει με ταχύτητα πολύ υψηλότερη από εκείνη των υπολοίπων ευρωπαικών κρατών. Βλέπετε, έχει άφθονο άνθρακα.
Τα ανθρακωρυχεία της βρετανίας μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο είχαν εθνικοποιηθεί στην λογική της τότε κενσϋανικής οικονομίας του προστατευτικού κράτους. Κάπως έτσι θα δημιουργηθεί το Εθνικό Συμβούλιο Άνθρακα, ενώ επίσης ισχυρό πολιτικό ρόλο είχε η εθνική ένωση ανθρακωρύχων που εξαιτίας και της σημαντικότητας του κλάδου στη οικονομία της Βρετανίας αποτελούσε ένα από τα μαχητικότερα συνδικάτα.
Μετά τον απεργιακό «χειμώνα της δυσαρέσκειας» ήρθε η Θάτσερ
Τον Φλεβάρη του 1979 τελειώνει ο βαρύς βρετανικός απεργιακός «χειμώνας της δυσαρέσκειας» («Winter of Discontent»). Επρόκειτο για 9μηνη απεργιακή περίοδο, την σημαντικότερη στην ιστορία του βρετανικού εργατικού κινήματος από το 1926. Οι εργαζόμενοι κατάφεραν μία σειρά από νίκες ακυρώνοντας ουσιαστικά την απόφαση της κυβέρνησης των εργατικών για μείωση των μισθών τους σπρώχνουν ωστόσο τους εργατικούς στον γκρεμό μη γνωρίζοντας πως από το βάθος της ιστορίας έρχεται η μητέρα του νεοφιλελευθερισμού: Η Μάργκαρετ Θάτσερ.
Η Μάργκαρετ Θάτσερ έγινε Πρωθυπουργός στις 4 Μαΐου 1979, με βασικό καθήκον την αναστροφή της πτωτικής πορείας της οικονομίας, την αύξηση της ανταγωνιστικότητας του Ηνωμένου Βασιλείου, τον περιορισμό του ρόλου του κράτους στην οικονομία, καθώς και την ανάδειξη του ρόλου της Μεγάλης Βρετανίας στη διεθνή σκηνή, ο οποίος έδινε την εντύπωση ότι συνεχώς έφθινε, από την εποχή της Βρετανικής Αυτοκρατορίας. Ιδεολογικά βρισκόταν πολύ κοντά με τον Ρόναλντ Ρήγκαν, ο οποίος το 1980 εξελέγη Πρόεδρος των ΗΠΑ, θέση στην οποία παρέμεινε ως το 1988. Μαζί, οι δυο ηγέτες αποφάσισαν να εφαρμόσουν τις νεοφιλελεύθερες οικονομικές συνταγές του οικονομολόγου Μίλτον Φρίντμαν – διδάγματα τα οποία είχε ακολουθήσει μεχρι εκείνη τη στιγμή ο δήμιος της Χιλής και μετέπειτα φίλος της Θάτσερ, δικτάτορας Αουγκούστο Πινοσέτ.
Με την ανάληψη της πρωθυπουργίας η Θάτσερ έθεσε ως βασική προτεραιότητα την μείωση του πληθωρισμού. Ακολούθησε σφικτή νομισματική πολιτική, αυξάνοντας τα επιτόκια, προκειμένου να χαμηλώσει τον πληθωρισμό. Έδειξε προτίμηση προς την έμμεση φορολογία, έναντι της φορολογίας εισοδήματος, και αύξησε τον ΦΠΑ στο 15%. Καταργήθηκαν οι μισθολογικοί και συναλλαγματικοί περιορισμοί. Οι πολιτικές αυτές διατήρησαν την αξία της στερλίνας σε υψηλά επίπεδα. Ταυτόχρονα όμως, η ανεργία εκτοξεύτηκε. Το 1983 υπήρχαν 3,6 εκ. άνεργοι (διπλάσιοι από το 1979). Οι κρατικές δαπάνες κυρίως για την εκπαίδευση και την στέγαση μειώθηκαν. Το ΑΕΠ της χώρας μειωνόταν.
Ο Πόλεμος των Φώκλαντ, μαζί με μια οικονομική ανάπτυξη που παρατηρήθηκε στις αρχές του 1983, ανέβασαν τη δημοτικότητα της Κυβέρνησης. Εκμεταλλευόμενοι το διχασμό του Εργατικού Κόμματος της εποχής εκείνης, οι Συντηρητικοί πέτυχαν νέα νίκη στις εκλογές του Ιουνίου 1983, κερδίζοντας 42,4% των ψήφων, έναντι 27,6% των Εργατικών. Στη δεύτερη τετραετία της, η Θάτσερ θέλησε να εφαρμόσει τις νεοφιλελεύθερες/νεοσυντηρητικές της αντιλήψεις και για να γίνει αυτό έπρεπε να μειώσει τη δύναμη των συνδικάτων και των επαγγελματικών ενώσεων. Ο πόλεμος άρχιζε.
Η τακτική της Θάτσερ έμελλε να αποτελέσει “εγχειρίδιο” για τους μετέπειτα λάτρεις της πολιτικής της. Ο πόλεμος της νεοφιλελεύθερης κυβέρνησής της με κάθε εργασιακό κλάδο έγινε μεμονωμένα, έτσι ώστε να τους απομονώσει και να τους νικήσει πιο εύκολα μίας και η ενοποίηση του αγώνα τους θα προκαλούσε πέρα από μεγαλύτερη δυσκολία και τυχόν πιθανότητες ολικής ήττας. Έτσι, πριν ξεσπάσει ο πόλεμος του κράτους με τα εργατικά συνδικάτα των ανθρακωρύχων είχαν προηγηθεί οι μεταλλεργάτες, οι σιδηροδρομικοί και οι λιθοξόοι.
Ξεκινά η απεργία
Τον Μάρτιο του 1984 είχε έρθει η ώρα. Η κυβέρνηση προσπάθησε να ιδιωτικοποιήσει τα κερδοφόρα ορυχεία και να κλείσει εκείνα που εσκεμμένα είχε απαξιώσει χαρακτηρίζοντάς τα, ζημιογόνα.
Στις 12 Μάρτη οι εργάτες απεργούν και κατεβαίνουν σε πανεθνική απεργία. Μέχρι τις 15 Μάρτη από τα 170 ορυχεία που ανήκουν στη δύναμη της NUM έχουν κλείσει τα 140. Οι πιο δυναμικές απεργιακές εστίες είναι στο Γιορκσάιρ και το Νοτιγχαμσάιρ. Οι απεργοί ζητούν την ανάκληση του προγράμματος διακοπής λειτουργίας των ανθρακωρυχείων. Ζητούν ακόμη κρατική ενίσχυση, τον εκσυγχρονισμό της εθνικής βιομηχανίας άνθρακα και τη συνταξιοδότηση στα 55 χρόνια. Η στάση της κυβέρνησης είναι άτεγκτη. Σε γρήγορο χρονικό διάστημα δημιουργήθηκαν παντού φρουρές εργαζομένων που περιφρουρούσαν τα ορυχεία, παρόλα αυτά όμως δεν υπήρξε σε κάθε τοπικό τμήμα των συνδικάτων παρόμοια αγωνιστικότητα και αποφασιστικότητα. Η ομοσπονδιακή δομή του συνδικάτου, με τις αυξημένες δυνατότητες αυτονομίας του κάθε τοπικού τμήματος έκανε πολλά από αυτά να ταλαντεύονται μεταξύ απεργίας ή υπακοής ακόμη και μετά την κήρυξη της πανεθνικής απεργίας με αποτέλεσμα να δοθεί η ευκαιρία στην κυβέρνηση Θάτσερ να κινητοποιήσει μία στρατιά 10.000 αστυνομικών, που κατέλαβαν σημαντικές θέσεις σε αρκετά ορυχεία της χώρας, προστατεύοντας τους απεργοσπάστες που είχε κινητοποιήσει το κράτος για να προκαλέσουν ρήγμα στην απεργία και να συνεχίσουν την παραγωγή και η τροφοδότηση των εργοστασίων με γαιάνθρακα.
Ενώ στη Βρετανία η απεργία των ανθρακωρύχων διανύει τη 17η εβδομάδα της, απεργιακές κινητοποιήσεις σε ένδειξη συμπαράστασης κηρύσσουν οι λιμενεργάτες και οι σιδηροδρομικοί. Ο πόλεμος μεταξύ της Θάτσερ και των εργατικών συνδικάτων μαίνεται με ανυποχώρητες και τις δυο πλευρές.
«Έπρεπε να πολεμήσουμε τον εξωτερικό εχθρό στα Φώκλαντ και τώρα πρέπει να πολεμήσουμε τον εσωτερικό εχθρό, τους ηγέτες των εργατικών συνδικάτων των ανθρακωρύχων, που είναι πολύ πιο δύσκολος αντίπαλος, αλλά εξ ίσου επικίνδυνος για την ελευθερία».
«Η Αγγλία δε θα διαλυθεί από μια χούφτα Μαρξιστές»
Mε αυτούς τους χαρακτηρισμούς αναφερόταν το 1984 η Μάργκαρετ Θάτσερ για την εργατική τάξη και κυρίως τους ανθρακωρύχους. Σε ντοκουμέντα κι έγγραφα που είδαν το φως της δημοσιότητας από το Ίδρυμα Μάργκαρετ Θάτσερ, προκύπτει πως στις 12ης Οκτωβρίου 1984, λίγες ώρες πριν την έκρηξη της βόμβας του IRA στο Γκραντ Οτέλ του Μπράιτον, όπου διέμεναν η Θάτσερ και μέλη του Υπουργικού Συμβουλίου της, που βρίσκονταν εκεί για το ετήσιο συνέδριο του Συντηρητικού Κόμματος, η πρωθυπουργός είχε αποφασίσει να σκληρύνει ακόμη περισσότερο τη στάση της απέναντι στους ανθρακωρύχους. Έτσι, στην επικείμενη ομιλία της είχε σκοπό να απευθυνθεί προσωπικά στον ηγέτη των Εργατικών, Νιλ Κίνοκ, κατηγορώντας τον πως είναι μια «μαριονέτα ενός κόμματος που βρίσκεται όμηρος στα χέρια των εχθρών της Δημοκρατίας». Ανάμεσα στα νέα ντοκουμέντα υπάρχουν κι εκείνα που αποδεικνύουν πως η Θάτσερ είχε κατά νου να κάνει λόγο για μια «επανάσταση που λαμβάνει χώρα εντός του Ηνωμένου Βασιλείου» και να εκφράσει την ελπίδα της πως «η αγγλία δεν θα διαλυθεί από το χάος που θα προκαλέσει η βιομηχανία των ανθρακωρύχων, που καθοδηγούνται από μια χούφτα Μαρξιστές». Η πρωθυπουργός θα το προχωρούσε ακόμη παραπέρα: Αφού πρώτα καταδίκασε τη βία στην οποία κατέφυγαν τα εργατικά συνδικάτα στις συγκρούσεις τους με την αστυνομία, στη συνέχεια σκόπευε να κατονομάσει ειδικά το Εργατικό Κόμμα ως «το φυσικό σπίτι των δυνάμεων που επιλέγουν τη βία». Καταδίκη της βίας, λάσπη στον ανεμιστήρα προς την αντιπολίτευση ότι υποθάλπει αυτούς που επιλέγουν τη βία. Για εμάς το σενάριο δεν είναι παλιό. Το ζήσαμε και στη χώρα μας. Τότε όμως η Θάτσερ έγραφε τις πρώτες σελίδες του έργου “πως να χτυπήσετε τον δημόσιο τομέα”.
Όπως πίστευε: «Το Εργατικό Κόμμα, στην παρούσα του κατάσταση, έχει γεμίσει με ακραίους εξτρεμιστές. Ο κύριος Κίνοκ έχει πέσει θύμα ομηρίας, αρχικά από τον Άρθουρ Σκάρτζιλ [σ.σ: τον επικεφαλής της Εθνικής Ένωσης Μεταλλωρύχων] και κατόπιν από αντιδημοκρατικές δυνάμεις μέσα στην ίδια του την παράταξη. Μπορεί να είναι, τύποις, ο ηγέτης του κόμματος, αλλά στην πραγματικότητα δεν είναι τίποτα άλλο παρά μια μαριονέτα [των εργατικών συνδικάτων]».
Η ομιλία της Θάτσερ άλλαξε την τελευταία στιγμή, μετά την έκρηξη της βόμβας στο ξενοδοχείο, που κόστισε τη ζωή σε πέντε άτομα, ενώ τραυμάτισε πολλά ακόμη. Η ίδια γλίτωσε. Την επόμενη μέρα της βομβιστικής επίθεσης, η πρωθυπουργός θα κάνει κανονικά την προγραμματισμένη ομιλία της, όπου θα δηλώσει πως οι μαχητές του IRA είναι κοινοί εγκληματίες
Κατά τη διάρκεια της πάλης των ανθρακρύχων με τους συντηρητικούς το κράτος χρησιμοποίησε κάθε μέσο που είχε. Η κυβέρνηση Θάτσερ πέρασε μάλιστα νόμο που τροποποίησε το άρθρο 6 του Κώδικα Κοινωνικής Ασφάλειας. Τι έλεγε ο νόμος αυτός; “Τα παιδιά και οι γυναίκες των ανθρακωρύχων δεν δικαιούνται πλέον, όπως στο παρελθόν, προνοιακά επιδόματα κατά τη διάρκεια της απεργίας”. Και δεν ήταν μόνο αυτό.
Σκόπευε να στείλει τον στρατό
Η Πρωθυπουργός της Βρετανίας, σκόπευε να στείλει τον στρατό, για να αντιμετωπίσει τη μεγάλη και δυναμική απεργία Σύμφωνα με κυβερνητικά έγγραφα που αποκαλύφθηκαν πρόσφατα, η Θάτσερ και το επιτελείο της, σχεδίαζαν να χρησιμοποιήσουν τον στρατό, για να μεταφέρει αποθέματα του άνθρακα, αλλά και για να αντικαταστήσει τους απεργούς ανθρακωρύχους στην εξόρυξή του. Σύμφωνα με τους ακριβείς αριθμούς θα χρησιμοποιούνταν 4.500 οδηγοί και 1.650 στρατιωτικά φορτηγά, για να μεταφέρουν, ημερησίως, 100 κιλοτόνους άνθρακα σε σταθμούς παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Ο στρατός θα επωμιζόταν και τα καθήκοντα των λιμενεργατών, εάν η απεργία τους ήταν εξίσου μεγάλη με των ανθρακωρύχων. Αν και η «Σιδηρά Κυρία» έδειχνε σίγουρη για το τέλος της απεργίας, τα νέα έγγραφα φανερώνουν, ότι η κυβέρνηση είχε φοβηθεί πραγματικά, πως οι απεργοί θα προκαλούσαν τεράστια ζημιά στην οικονομία της Βρετανίας. Όταν μάλιστα ανακοίνωσαν και οι λιμενεργάτες την έναρξη απεργίας, τότε γεννήθηκαν και φόβοι για έλλειψη τροφίμων στους κατοίκους της χώρας. Η Θάτσερ, όμως, δίστασε να χρησιμοποιήσει τον στρατό και αποφάσισε να περιμένει να φθάσει η χώρα σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Πίστευε ότι σε κάθε άλλη περίπτωση, ο στρατός θα έδινε την εντύπωση ότι η κυβέρνηση ήταν αδύναμη, διότι κατά τα άλλα, θέματα δημοκρατίας δεν την απασχολούσαν. Σύμφωνα με τα έγγραφα, η Βρετανία θα κατανάλωνε όλα τα αποθέματα άνθρακα μέχρι τα μέσα Ιανουαρίου του 1985. Όμως, η απεργία των λιμενεργατών διήρκεσε μόλις 10 μέρες και έτσι άνοιξε δίοδος για την εισαγωγή των αναγκαίων προϊόντων. Τα έγγραφα αποδεικνύουν ακόμη, ότι η Πρωθυπουργός ήταν πίσω από την αστυνομική βία, που ασκήθηκε καθ’ όλη τη διάρκεια των απεργιών. Η ίδια καλούσε τους αστυνομικούς να είναι «πιο έντονοι» στην επαφή τους με τους απεργούς, γιατί είχε παρατηρήσει ότι δεν «διεκπεραίωναν αποτελεσματικά τα καθήκοντά τους»…
Προπαγάνδα, φυλακίσεις και παρακολουθήσεις
Οι οικογένειες πείνασαν και ζούσαν με την αλληλεγγύη άλλων εργαζομένων και την ελεημοσύνη των συγγενών. Κορυφαία στιγμή όταν ομάδα ακτιβιστών ομοφυλλόφυλλων ανδρών και γυναικών του Λονδίνου κάνουν έρανο και συγκεντρώνουν χρήματα για τους απεργούς ανθρακωρύχους. Την ίδια ώρα οι αστυνόμοι κυνηγούσαν στους δρόμους απεργούς και τραμπούκιζαν τι οικογένειες τους, ξυλοφόρτωναν με ρόπαλα τους διαδηλωτές που αντιτασσόταν ή βοηθούσαν τους απεργούς, οι δικαστές φορτώνουν τεράστια πρόστιμα στους απλούς εργαζόμενους, τους συνδικαλιστές και τα ταμεία των συνδικάτων ενώ στέλνουν πολλούς μαχητικούς εργάτες στη φυλακή, τα ΜΜΕ και οι μεγάλες εφημερίδες πετούσαν τόνους λάσπης και κρατικής προπαγάνδας, οι μυστικές υπηρεσίες παρακολουθούσαν την καθημερινότητα και υπέκλεπταν συνομιλίες των απεργών και των αλληλέγγυων. Με αριθμούς θα λέγαμε ότι κατά τη διάρκεια της απεργίας, εννιά εργάτες σκοτώθηκαν, εκατοντάδες τραυματίστηκαν, 11.291 συνελήφθησαν και 8.392 παραπέμφθηκαν στα δικαστήρια με διάφορες κατηγορίες. Έτσι μετά από 12 μήνες και τη χρήση βίας εκ μέρους της αστυνομίας η απεργία έληξε. Τελικά, η κυβέρνηση έκλεισε 25 ορυχεία, αντί για 20, που σχεδίαζε αρχικά. Η ήττα του συνδικαλιστικού κινήματος των ανθρακωρύχων, ενίσχυσε τη Θάτσερ και άνοιξε τον ασκό του Αιόλου για τις ιδιωτικοποιήσεις πάρα πολλών δημοσίων επιχειρήσεων και οργανισμών, για τη δραστική περικοπή των δημοσίων δαπανών, τη δραματική συρρίκνωση του κράτους Πρόνοιας κλπ.
Ολόκληρες πόλεις μετατράπηκαν σε «βιομηχανικά ερείπια» και η ανεργία σε ορισμένες περιοχές έφτανε μέχρι 60-70%. Πολλοί έκαναν λόγο για μια «απόλυτη κοινωνική καταστροφή» ενώ η χώρα ζούσε μια βίαιη μετάβαση. Ο αλκοολισμός και η κατάθλιψη στις περιοχές όπου έκλεισαν τα ανθρακωρυχία εκτινάχθηκαν σε δυσθεώρητα ύψη.
Τα ανθρακωρυχεία της Αγγλίας ήταν το καύσιμο της Pax Britannica οικονομίας για πάνω από 300 χρόνια. Άλλωστε, ήταν ένας από τους κυριότερους παράγοντες της Αγγλικής Βιομηχανικής Επανάστασης, όπως είπαμε και στην αρχή. Από ότι φαίνεται όμως, η χρυσή εποχή των Βρετανικών ανθρακωρυχείων τελείωσε. Στα τέλη του 2015, το ανθρακωρυχείο Kellingley στη Βόρεια Αγγλία που ήταν και το τελευταίο, έκλεισε. Η Αγγλία πλέον εισάγει φτηνότερο λιγνίτη από το εξωτερικό.
Πηγή: Dailythess
