Ζούμε σε μια εποχή με χρονική παραδοξότητα: το μέλλον είναι εδώ, αλλά οι όροι εργασίας θυμίζουν εποχές που πιστεύαμε πως είχαμε αφήσει οριστικά πίσω μας. Σε μια εποχή που η τεχνολογική πρόοδος, η τεχνητή νοημοσύνη και τα αυτοματοποιημένα συστήματα υπόσχονται λιγότερο μόχθο, λιγότερες ώρες δουλειάς και καλύτερη ποιότητα ζωής, το να μιλάμε για αύξηση του ημερήσιου χρόνου εργασίας μοιάζει με παράδοξο που έρχεται από το παρελθόν. Αντί για πρόοδο, συζητάμε για επιστροφή σε συνθήκες που θυμίζουν εργασιακό μεσαίωνα.
Η επιβολή ενός τέτοιου καθεστώτος δεν σημαίνει απλώς περισσότερες ώρες στον χώρο δουλειάς. Σημαίνει μεγαλύτερη εξάντληση, λιγότερο χρόνο για οικογένεια, φίλους και κοινωνική ζωή. Σημαίνει περισσότερα εργατικά ατυχήματα –όταν ήδη στη χώρα μας οι αριθμοί είναι δραματικοί, με θανατηφόρα δυστυχήματα να καταγράφονται σχεδόν κάθε εβδομάδα. Σημαίνει, επίσης, αποδυνάμωση των συλλογικών συμβάσεων, καθώς η ατομική διαπραγμάτευση μετατρέπεται σε κανόνα και αφήνει τον κάθε εργαζόμενο μόνο απέναντι στον εργοδότη του.
Με συντονισμό και σχέδιο
Δεν είναι τυχαίο ότι τα αιτήματα που ακούστηκαν δυνατά στις τελευταίες μεγάλες απεργιακές συγκεντρώσεις σε Αθήνα και άλλες πόλεις δεν περιορίστηκαν σε μία απλή διαμαρτυρία. Έθεσαν στο προσκήνιο μία εναλλακτική προοπτική: μείωση του χρόνου εργασίας χωρίς μείωση μισθών, επαναφορά και ενίσχυση των συλλογικών συμβάσεων, καλύτερες συνθήκες εργασίας, αξιοπρεπείς αμοιβές.
Για να αποκτήσουν σάρκα και οστά αυτά τα αιτήματα, χρειάζεται συντονισμός και σχέδιο. Δεν αρκεί η αυθόρμητη οργή, όσο κι αν συγκλονίζει η εικόνα χιλιάδων ανθρώπων στον δρόμο.
Ειδικότερα, το Εργατικό Κέντρο της Αθήνας, όπως και άλλα μεγάλα συνδικαλιστικά όργανα, οφείλουν να αναλάβουν ενεργό ρόλο. Να συγκαλέσουν διοικητικά συμβούλια αποτίμησης, να καταρτίσουν σχέδιο δράσης και να οργανώσουν το επόμενο βήμα. Τα πρωτοβάθμια σωματεία, με τη σειρά τους, πρέπει να καλέσουν γενικές συνελεύσεις, να συζητήσουν με τους εργαζόμενους τι σημαίνει το νέο πλαίσιο και να χαράξουν στρατηγική κλιμάκωσης. Χωρίς συμμετοχή από τα κάτω και οργάνωση στους χώρους δουλειάς, κανένας αγώνας δεν μπορεί να είναι αποτελεσματικός.
Μία εναλλακτική προοπτική
Δεν φτάνει όμως να λέμε «όχι στο 13ωρο». Χρειάζεται να καταθέτουμε και θετικές προτάσεις για το πώς μπορεί να είναι δίκαιη η εργασία στον 21ο αιώνα. Μερικές από τις προτάσεις αυτές είναι χαρακτηριστικές και ανοίγουν τον δρόμο για μία εναλλακτική προοπτική στον τομέα της εργασίας:
• Κατώτατος μισθός στα 1.000 ευρώ. Όχι ως χάρη, αλλά ως βάση. Αυτό δεν αποτελεί πολυτέλεια, αλλά στοιχειώδη όρο για να μπορεί ένας εργαζόμενος να ζει με αξιοπρέπεια. Σε μια περίοδο ακρίβειας, με το κόστος στέγης και τροφίμων να έχει εκτοξευτεί, το αίτημα αυτό είναι απολύτως ρεαλιστικό και απαραίτητο. • Μείωση του χρόνου εργασίας χωρίς μείωση αποδοχών. Το αίτημα αυτό συνδέεται με τις διεθνείς τάσεις για 35ωρο ή και 4ήμερη εργασία, που εφαρμόζονται πιλοτικά σε αρκετές χώρες με θετικά αποτελέσματα. Αντί να εξαντλείται ο εργαζόμενος σε 13ωρα, η λύση είναι να κατανέμεται δίκαια ο χρόνος δουλειάς και να αξιοποιείται η τεχνολογική πρόοδος υπέρ των πολλών.
• Ενίσχυση των συλλογικών συμβάσεων. Όχι στις ατομικές συμβάσεις που φέρνουν τον εργαζόμενο αντιμέτωπο μόνο με τον εργοδότη του. Οι συλλογικές διαπραγματεύσεις είναι ο μόνος δρόμος για να υπάρχουν δίκαιοι μισθοί, σαφείς όροι εργασίας και πραγματική προστασία.
• Αναβάθμιση της Επιθεώρησης Εργασίας. Χωρίς ισχυρό μηχανισμό ελέγχου, ακόμα και οι καλύτεροι νόμοι μένουν γράμμα κενό.
• Αξιοπρεπείς μισθοί και συνθήκες υγείας και ασφάλειας. Δεν αρκεί η θεωρητική προστασία. Πρέπει να διασφαλίζεται στην πράξη ότι οι χώροι δουλειάς δεν μετατρέπονται σε παγίδες θανάτου, ότι τηρούνται οι κανόνες ασφαλείας, ότι η ζωή του εργαζόμενου μπαίνει πάνω από τα κέρδη.
• Ψηφιακά εργαλεία στην υπηρεσία του εργαζόμενου. Ό,τι νέο εισάγεται –από εφαρμογές μέχρι ηλεκτρονικά ρολόγια– πρέπει να λειτουργεί για να κατοχυρώνει δικαιώματα, να καταγράφει με διαφάνεια τις υπερωρίες και να προστατεύει, όχι για να παρακολουθεί και να πειθαρχεί.
Διάρκεια και επιμονή
Πίσω από όλα αυτά τα αιτήματα κρύβεται μια βασική αλήθεια: η δίκαιη εργασία δεν σημαίνει 13ωρα και ατομικές συμβάσεις. Δεν σημαίνει εξαντλητικά ωράρια και μισθούς πείνας. Σημαίνει λιγότερη δουλειά με αξιοπρεπή μισθό, περισσότερη ζωή και προστασία της υγείας.
Το ερώτημα είναι αν η κοινωνία θα αφήσει να περάσει ένα νομοσχέδιο που μπορεί να χαρακτηριστεί και ως «πολλαπλασιαστής της εκμετάλλευσης» ή αν θα αντιδράσει δυναμικά. Οι τελευταίες απεργιακές κινητοποιήσεις δείχνουν ότι υπάρχει διάθεση και δυναμική. Όμως για να αποδώσουν καρπούς, χρειάζεται διάρκεια, συντονισμός και επιμονή.
Σε αυτή την κατεύθυνση, η συνδικαλιστική παράταξη ΕΜΕΙΣ-ΑΡΚΙ έχει δηλώσει ότι θα συμβάλει με όλες της τις δυνάμεις. Η πρόσφατη εμπειρία του συντονισμού σωματείων και συλλογικοτήτων γύρω από το March to Gaza αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα ότι υπάρχει χώρος και διάθεση για συνεργασία. Όταν διαφορετικές δυνάμεις βάζουν στην άκρη μικροανταγωνισμούς και ενώνουν τη φωνή τους, μπορούν να δώσουν μάχες που έχουν απήχηση και πέρα από τον στενό χώρο των εργαζομένων. Αυτό το παράδειγμα πρέπει να αξιοποιηθεί, ώστε να αναπτυχθούν κοινοί αγώνες και στον τομέα της εργασίας.
Ωστόσο, για να ευοδωθούν τέτοιες προσπάθειες, χρειάζεται και η συμβολή της Αριστεράς. Με ενωτικό πνεύμα και με σεβασμό στην αυτονομία του συνδικαλιστικού κινήματος, οι αριστερές δυνάμεις μπορούν να προσφέρουν όχι μόνο ιδέες, αλλά και τον κόσμο τους, τις οργανωτικές τους δυνατότητες, τα δίκτυά τους. Είναι σημαντικό να αναγνωριστούν οι δυσκολίες που υπάρχουν, αλλά εξίσου κρίσιμο είναι να καλλιεργηθεί ένα κλίμα κατανόησης και εμπιστοσύνης.
Δεν είναι εύκολο. Υπάρχουν αντικειμενικές δυσκολίες: φόβος απώλειας της δουλειάς, πίεση εργοδοτών, κούραση από συνεχείς απογοητεύσεις. Όμως η εναλλακτική είναι χειρότερη: μια κοινωνία που δουλεύει 13 ώρες τη μέρα για να μην της μένει τίποτα στο τέλος.
Το ερώτημα που τίθεται δεν είναι μόνο οικονομικό· είναι βαθιά πολιτικό και κοινωνικό: ποιος θα καρπωθεί τα οφέλη της νέας εποχής, οι λίγοι ή οι πολλοί;
Η απάντηση θα δοθεί στους δρόμους, στα εργοστάσια, στα γραφεία, σε κάθε χώρο δουλειάς. Θα δοθεί μέσα από τη συλλογική δράση, τη μαζικότητα και την ενότητα. Το 13ωρο δεν είναι «αναγκαίο μέτρο»· είναι μια πρόκληση προς ολόκληρη την κοινωνία.
Γι’ αυτό και η μάχη για το ωράριο, για τον μισθό, για τις συνθήκες δουλειάς δεν είναι μια τεχνική συζήτηση γύρω από άρθρα και παραγράφους.
Η δουλειά είναι μέρος της ζωής, όχι η ίδια η ζωή. Δεν γεννηθήκαμε για να μετράμε ατέλειωτες ώρες σε ένα ρολόι, αλλά για να ζούμε με αξιοπρέπεια. Το 13ωρο δεν είναι πρόοδος· είναι επιλογή που μας πάει πίσω. Και ακριβώς επειδή είναι πολιτική επιλογή, μπορεί και να ανατραπεί. Η Ιστορία έχει δείξει ότι τίποτα δεν χαρίζεται, όλα κατακτώνται. Το ερώτημα είναι αν θα δεχτούμε να μας κλέψουν τον χρόνο ή αν θα τον διεκδικήσουμε εμείς, συλλογικά, για να γίνει ο δικός μας χρόνος ζωής.
