Αν όμως ακολουθηθούν πολιτικές λιτότητας για να υλοποιηθεί το Rearm Europe, η Ένωση θα έχει οριστικά ηττηθεί.
Με δυο πολέμους να μαίνονται ακόμη ολόγυρά της, με τον Τραμπ να επιδιώκει να απεμπλακεί από την Ευρώπη και υπό την απειλή υψηλών δασμών σε σημαντικά προϊόντα της , η Ευρώπη βρίσκεται μπροστά σε κρίσιμες αποφάσεις. Εξάλλου, η στενή σχέση του Αμερικανού Προέδρου με τον Βλαντίμιρ Πούτιν δεν μπορεί να αφήνει κανέναν Ευρωπαίο αδιάφορο.
Από τα τέλη του Β ’Παγκοσμίου Πολέμου, η τότε Ευρωπαϊκή Κοινότητα παραχώρησε ως υπεργολαβία την ασφάλεια της στο ΝΑΤΟ. Μέχρι και τώρα, η συλλογική ασφάλεια της Ευρώπης ανήκει αποκλειστικά στο ΝΑΤΟ για όσα κράτη είχαν επιλέξει να είναι μέλη του. Με το ‘μέρισμα ειρήνης’ που εξασφάλισαν, οι Ευρωπαίοι πέτυχαν να αναπτύξουν το περίφημο ευρωπαϊκό κοινωνικό μοντέλο, μοναδικό στον κόσμο, μια και με ποσοστά για την άμυνα γύρω στο 1% έως 1,5% του ΑΕΠ οι πόροι για κοινωνικές δαπάνες ήταν σημαντικότατοι.
Τώρα όμως όλοι καλούνται να κάνουν μεγάλες αλλαγές. Την ώρα που ο χρόνος δείχνει σαν να γυρίζει στον 19ο αιώνα, με την επανεμφάνιση σφαιρών επιρροής, ο Τραμπ δεν φαίνεται να συμπεριλαμβάνει στην αντίληψη του το ΝΑΤΟ και την ΕΕ.
Οι Ευρωπαίοι καλούνται λοιπόν να διασφαλίσουν την εθνική κυριαρχία τους σε μια ρευστή γεωπολιτική πραγματικότητα και να αντιμετωπίσουν τις δραματικές συνέπειες της διάλυσης διεθνούς έννομης τάξης. Είναι σε όλους σαφές παράλληλα ότι δεν μπορεί να επιδιώκεις να γίνεις ένας διεθνής παίκτης χωρίς κοινή εξωτερική πολιτική και κοινή άμυνα.
Το θέμα του εξοπλισμού της Ένωσης και της ανάπτυξης στρατιωτικών δυνατοτήτων είναι πλέον πάνω στο τραπέζι. ‘Καλοθελητές’ σε όλη την ΕΕ αναλύουν συχνά για την ανάγκη περικοπής κοινωνικών και δημοσιών δαπανών για τους εξοπλισμούς. Αυτή όμως θα ήταν η ιδανική συνταγή για περαιτέρω εκτίναξη της άκρας δεξιάς. Η μόνη βιώσιμη λύση είναι τα ευρωομόλογα για την άμυνα αλλά, για μια ακόμη φορά, η Ευρώπη αποδεικνύεται κατώτερη των περιστάσεων.
Ο μη υπολογισμός των αμυντικών δαπανών στο έλλειμμα είναι μια ρεαλιστική προσέγγιση αλλά δεν λύνει το θέμα για υπερχρεωμένες χώρες όπως η Γαλλία ή η Ιταλία για παράδειγμα. Αντίθετα εξυπηρετεί χώρες όπως η Γερμανία που, παρά τους σχεδόν μηδενικούς ρυθμούς ανάπτυξης τα τελευταία χρόνια, έχει σημαντικό δημοσιονομικό χώρο για νέες μεγάλες δαπάνες. Εξάλλου ο νέος Καγκελάριος ανακοίνωσε ότι πρόκειται να αφιερώσει στην άμυνα 5 τρις ευρώ μέσα στα επόμενα 10 χρόνια.
Για την Ελλάδα το πρόβλημα είναι μικρότερο δεδομένου ότι ήδη δαπανούμε για την άμυνα πάνω από το 3% , από τα υψηλότερα ποσοστά εντός της ΕΕ. Εντούτοις, η χώρα δεν θα μείνει ανεπηρέαστη.
Οι παραπάνω εξελίξεις θα αποτελέσουν ένα σημαντικό τεστ για την συνοχή της ΕΕ αλλά και την δυνατότητα της να προσαρμόζεται στα νέα δεδομένα. Αλλιώς η διάλυση θα αρχίσει από μέσα (και ήδη τα πρώτα σημάδια είναι φανερά, με την άνοδο της ακροδεξιάς).
Μια λύση που προκρίνεται είναι η δημιουργία μιας συμμαχίας των προθύμων από χώρες που θέλουν και μπορούν, εκτός και εντός της ΕΕ. Οι πέντε χώρες του Ε5, Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία, Πολωνία, με συμμετοχή του Ηνωμένου Βασιλείου αλλά και ενδεχόμενη συμμετοχή της Νορβηγίας και της Τουρκίας είναι κάτι που πρέπει να προβληματίσει την ελληνική πλευρά βαθύτατα. Η συμμετοχή της Τουρκίας κρίνεται από τους Ευρωπαίους αναγκαία γιατί διαθέτει τον δεύτερο μεγαλύτερο στρατό του ΝΑΤΟ που επιχειρεί διαρκώς σε πολλά διαφορετικά μέτωπα συγκρούσεων.
Αλλά η μεγάλη έμφαση είναι σήμερα στο πρόγραμμα Rearm Europe και τα 800 δις που υπολογίζουν για την ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία.
Όμως αξίζει να θυμηθούμε ότι η ασφάλεια είναι κάτι πολύ περισσότερο από αμυντικές δαπάνες. Την ώρα που οι ευρωπαϊκές κοινωνίες δοκιμάζονται από τις αναδιαρθρώσεις επιχειρήσεων, το κλείσιμο εργοστασίων και την απώλεια θέσεων εργασίας, την από-επένδυση και μειωμένη ζήτηση, όπως εξάλλου τα περιέγραψε ο Ντράγκι στην Έκθεση του, η ασφάλεια της Ευρώπης αλλά και τελικά η δύναμη της εξαρτώνται και από την κοινωνική συνοχή, την κοινωνική ανθεκτικότητα, την κοινωνική σταθερότητα, ώστε να μην καρπωθεί η άκρα δεξιά το αδιέξοδο. Παράλληλα, η ίδια η έννοια της στρατηγικής αυτονομίας της ΕΕ είναι κάτι πολύ ευρύτερο από την αυτονομία της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας. Αφορά μια κοινή αντίληψη απειλών, μια κοινή φωνή στα εξωτερικά και μια θεσμική έκφραση των παραπάνω. Αυτά δυστυχώς απουσιάζουν.
Φυσικά η ζωή είναι προτεραιότητες. Αν όμως ακολουθηθούν πολιτικές λιτότητας για να υλοποιηθεί το Rearm Europe , η Ένωση θα έχει οριστικά ηττηθεί.
Η Μαριλένα Κοππά είναι Καθηγήτρια Συγκριτικής Πολιτικής, Κοσμήτορας της Σχολής Διεθνών Σπουδών, Επικοινωνίας και Πολιτισμού, Πάντειο Πανεπιστήμιο
