Ένας βολικός τρόπος να αποφύγεις τα κρίσιμα ερωτήματα που προκύπτουν από ζητήματα που στη ρίζα τους είναι κοινωνικά, είναι να τους απαλείψεις την κοινωνική τους διάσταση, να τα εξατομικεύσεις, να τα δαιμονοποιήσεις και να τα εξοστρακίσεις σε μια περίκλειστη εσχατιά. Σίγουρα τίποτα δεν επιλύεται έτσι αλλά είναι βολικό για τη συνειδησιακή χαύνωση του κοινωνικού σώματος και κυρίως για την αποσιώπηση των ευθυνών της Πολιτείας.
Αυτό ακριβώς συνέβη στην περίπτωση του 16χρονου κοριτσιού που μαχαίρωσε ένα άλλο κορίτσι σε σχολείο της Κυψέλης, πράξη αναμφισβήτητα μεμπτή και επιζήμια. Ωστόσο, αν η ανάλυση και η αντιμετώπιση του γεγονότος περιοριστεί στη φωτογραφική του περιγραφή και τον συνακόλουθο ηθικό πανικό για την εφηβική – νεανική παραβατικότητα, κάποιες ουσιώδεις πτυχές της ιστορίας θα έχουν χαθεί στην ομίχλη του επικοινωνιακού θορύβου και καμία ουσιαστική πρωτοβουλία αποκατάστασης δεν θα ληφθεί.
Δεν γίνεται να μην παιδέψεις το μυαλό σου στο γιατί μια έφηβη έχει ιστορικό παραβατικότητας, γιατί κουβαλάει μαχαίρι πάνω της, σε ποιες (επιβλαβείς) αναπαραστάσεις έχει συγκροτηθεί η ζωή της, τι σημαίνει η βία που αναπαράγει, τι μήνυμα προσπαθεί να εκπέμψει μ’ αυτόν τον τόσο επιθετικό και ρηγματικό τρόπο; Δεν γίνεται να μην αναρωτηθείς που είναι οι Αλλοι στη ζωή αυτού του παιδιού, που είναι η κοινότητα, οι δομές, οι υπηρεσίες που συναπαρτίζουν την κοινωνική σύμβαση της συνύπαρξης, της εκπαίδευσης, όλα αυτά που διαμορφώνουν ένα κώδικα να ζούμε μαζί χωρίς να πληγωνόμαστε και να πληγώνουμε; Και φυσικά δε γίνεται να μη σκάψεις όσο χρειάζεται στα βιβλία, στις μελέτες, στις επεξεργασίες των ειδικών και στο αναγκαίο ψυχικό απόθεμα καλοσύνης για να βρεις μια απάντηση που θα έχει να συνεισφέρει κάτι παραπάνω, κάτι διαφορετικό, κάτι πιο αποτελεσματικό και ανθρώπινο από τον ποινικό λαϊκισμό.
Δυστυχώς, αυτή η στοιχειώδης νοητική εργασία δεν έγινε στα γραφεία των δικαστικών λειτουργών που χειρίστηκαν την υπόθεση. Εμφανίστηκε μπροστά τους ένα ανήλικο κορίτσι, ολομόναχο, χωρίς κανέναν άνθρωπο να τη συνοδεύει, να της κρατάει το χέρι, να τη στηρίξει σε μια τόσο δύσκολη στιγμή, χωρίς καν δικηγόρο που σημαίνει ότι δεν υπήρχαν οι πόροι ή/και η μέριμνα για μια επιλεγμένη νομική υποστήριξη και χρειάστηκε να διοριστεί αυτεπάγγελτα δικηγόρος, ένα κορίτσι που η ύπαρξη του νοηματοδοτήθηκε από τους άλλους ως «πρόβλημα» που θέλουν μόνο να ξεφορτωθούν από πάνω τους, που αναζητούσε τη μητέρα του, που προφανώς μεταβολίζει σε βία το τραύμα του. Κι αντί σ’ αυτή τη συνθήκη ανακρίτρια και εισαγγελέας να δουν ένα πλάσμα ευάλωτο, περιφρονημένο και πονεμένο που χρειάζεται πλαισίωση με σύγχρονα παιδαγωγικά και επουλωτικά εργαλεία και ψυχοκοινωνική αρωγή για να μπορέσει να ενταχθεί με δημιουργικό και μη βίαιο τρόπο στις κοινωνικές σχεσιακότητες, είδαν κι αυτοί ένα «πρόβλημα» και εφαρμόζοντας την πιο αυστηρή και ανάλγητη ερμηνεία του νόμου, αποφάσισαν να το σπρώξουν κι άλλο προς την καταστροφή, μέσω της τιμωρίας και του εγκλεισμού. Αυστηρότητα απολύτως ακατάλληλη όταν αφορά σε ανήλικα άτομα και επιλεκτική, καθώς σίγουρα μπορούμε να ανακαλέσουμε περιπτώσεις, ενηλίκων και συχνά προνομιούχων, που είχαν πιο επιεική μεταχείριση – μια ακόμα επισήμανση των ταξικών, φυλετικών και έμφυλων ιεραρχήσεων που διαπερνούν τον θεσμό της δικαιοσύνης. Πρόκειται για τραγική απόφαση, σε ολοφάνερη αντίθεση με τα διεθνή δεδομένα που καταδεικνύουν πως η φυλακή και τα ιδρύματα δεν ενδείκνυνται για την αντιμετώπιση της ανήλικης παραβατικότητας. Και υπογραμμίζει με τον πιο επώδυνα εμφατικό τρόπο την κυριαρχία της μικρόψυχης γραφειοκρατικοποιημένης μηχανικής της εξουσίας εκεί που θα έπρεπε να βρίσκεται η κοινωνική φροντίδα.
«Αν είχε μαχαιρωθεί το δικό σας παιδί, να δούμε τι θα λέγατε» γράφουν χολερικά διάφοροι χρήστες/στριες στα social. Μα κανείς δεν αξιώνει κάτι τέτοιο από την οικογένεια του θύματος που βιώνει ένα σοκ. Τόσο το θύμα, όσο και η οικογένεια του χρειάζονται άμεση και πολύπλευρη υποστήριξη για να ανταπεξέλθουν. Η βασικότερη ανάγκη που έχουμε όμως από μια συντεταγμένη Πολιτεία είναι να μπορεί να στέκεται στα διακυβεύματα με νηφάλια ευαισθησία, να βοηθάει και να επανορθώνει. Αλίμονο στην κοινωνία που φυσικοποιεί το έγκλημα και εκλαμβάνει τα 16χρονα σαν καμένα χαρτιά που αξίζουν το ανάθεμα της.
