Macro

Μάκης Κουζέλης: Αιώνιοι συκοφάντες;

Τα στερεότυπα είναι όντως στέρεες κατασκευές. Και οι ιδεοληψίες ανθεκτικές. Ζώντας στο εσωτερικό τους, βιώνοντας τον κόσμο μέσα από αυτές, κάθε άλλη πραγματικότητα εξαφανίζεται. Κάθε κριτική απορρίπτεται ως ανορθολογική, κατά το πρότυπο του αμυντικού μηχανισμού της προβολής.
 
Το ιδεολόγημα των «αιωνίων φοιτητών» είναι ένα τέτοιο στερεοτυπικά επαναλαμβανόμενο μοτίβο που κάνει καλά τη δουλειά του: νομιμοποιεί την κατασταλτική παρέμβαση που υπαινίσσεται και προετοιμάζει. Κι οι συκοφάντες μένουν στο απυρόβλητο. Γιατί περί κατασυκοφάντησης πρόκειται, σε ένα τέτοιο ευρύτερο πλαίσιο ανήκει και αυτή η ανακίνηση.
 
Ως «εύλογη» μας παρουσιάζεται η εκκαθάριση των καταλόγων των φοιτούντων (αν και, όπως και να το κάνει κανείς, είναι βαριά λέξη η «εκκαθάριση»). Το ψευδοεπιχείρημα που διαδίδεται με μεθόδους επιμόλυνσης μας υποδεικνύει πως τα πανεπιστημιακά τμήματα «κουβαλάνε» χωρίς λόγο ένα τέτοιο έρμα. Πως πρέπει να «εξευρωπαϊστεί» η εικόνα τους δείχνοντας την έξοδο σε όλους εκείνους που, στο φαντασιακό όσων από μακριά επιδοκιμάζουν, αντιστοιχούν στην καρικατούρα του άξεστου τεμπέλη που μόνο για μπύρες πατάει στο πανεπιστήμιο, αν δεν ασχολείται με καταλήψεις (η ανάλογη γελοιογραφία εμφανίζεται ήδη τον 15ο αιώνα – αιώνια πράγματι η συκοφάντηση!).
 
«Εύλογη» λοιπόν η εκκαθάριση; Τους «κουβαλάει» το πανεπιστήμιο τους φοιτητές που δεν ολοκληρώνουν έγκαιρα τις σπουδές τους; Και βέβαια όχι! Όχι, γιατί ούτε δωρεάν συγγράμματα παίρνουν, ούτε σίτιση και στέγαση δικαιούνται, ούτε παίρνουν κανενός άλλου τη θέση. Δεν κοστίζουν, τουλάχιστον σε χρήμα, σε ό,τι δηλαδή ούτως ή άλλως δεν παρέχει η κυβέρνηση στα πανεπιστήμια. Στο μόνο που κοστίζουν είναι στην εικόνα «νόμου και τάξης» (άλλη μια έκφραση βαριάς κληρονομιάς) που τόσο αγαπάει η παραδοσιακή συντήρηση αλλά και η νεοφιλελεύθερα «εκσυγχρονιστική» εκδοχή της.
 
Η δε καρικατούρα των τεμπέληδων φοιτητών υπηρετεί περισσότερους στόχους. Όχι μόνο ενισχύει με υποδόριο τρόπο την αποδόμηση της πραγματικότητας της έρευνας και διδασκαλίας ως εργασίας (εργασίας τόσο για τους φοιτούντες όσο και για τους διδάσκοντες), αλλά αποστρέφει την κριτική από τα κρίσιμα κοινωνικά ζητήματα που τέμνονται με τη λειτουργία και τον πολιτικό σχεδιασμό των πανεπιστημίων. Το μαζικό πανεπιστήμιο επέτρεψε –κυρίως μετά τη μεταπολίτευση– την είσοδο στο πανεπιστήμιο νέων προερχόμενων από κοινωνικά στρώματα που δεν μπορούν εύκολα να εξασφαλίσουν την αποκλειστική τους απασχόληση με τις σπουδές, όσο κι αν είναι μονόπλευρη προτεραιότητα της ελληνικής οικογένειας. Ιδιαίτερα μάλιστα σε, λόγω του οικείου στρεβλού σχεδιασμού, απομακρυσμένα πανεπιστήμια. Στις συνθήκες των πρόσφατων, συνεχόμενων και πολλαπλών πλέον κρίσεων αυτό συνεπάγεται μια ανάγκη παράλληλης, κατά κανόνα επισφαλούς και ανεπίσημης, εργασίας. Συχνότατα λοιπόν οι «αιώνιοι» είναι απλώς πιο πιεσμένοι. Είναι θέμα ταξικής σκοπιάς.
 
Αλλά υπάρχουν όντως και οι άλλοι, οι αποπροσανατολισμένοι οι με μικρό ή χωρίς ενδιαφέρον, οι ασχολούμενοι με άλλα. Φυσικά! Θα μπορούσε να είναι διαφορετικά με ένα σύστημα εισαγωγής που σε στέλνει όπου κάτσει η μπίλια, αφού σε έχει αναγκάσει να φανταστείς τη ζωή σου ήδη από τα 16; Θέλει χρόνο ένας τέτοιος αναγκαστικός αναπροσανατολισμός. Και ένα μεγάλο μέρος αυτού του χρόνου είναι η ουσιαστική ευκαιρία που δίνει η περίοδος των πανεπιστημιακών σπουδών στους νέους να διαμορφώσουν την προσωπικότητά τους, να βρουν, όπως λέμε, τον εαυτό τους. Ουσιαστικά πράγματα, άγνωστα, αν όχι εχθρικά, στη σκέψη όσων οργανώνουν τις εξουσιαστικές ρυθμίσεις της πανεπιστημιακής πολιτικής.
 
Το διαρκώς ανατροφοδοτούμενο στερεότυπο της ανάγκης διαγραφής των «αιώνιων» φοιτητών εξυπηρετεί όμως ανάγκες. Και καταρχάς τη δια προσχημάτων στήριξη της συστηματικά επιτελούμενης απαξίωσης και αποδόμησης των πανεπιστημίων. Δεν το χρειάζεται (ή νομίζει πως δεν το χρειάζεται) και εν τέλει δεν το θέλει το πανεπιστήμιο η νέα συνθήκη ανάπτυξης του κεφαλαίου. Θέλει καταρτίσεις, θέλει επιμορφώσεις, θέλει δια βίου εκπαιδεύσεις, θέλει κολέγια. Αλλά θέλει μόνο ως-εάν πανεπιστήμια, όσο αυτή η τελευταία έννοια παραπέμπει σε ευρεία παιδεία, καλλιέργεια της κρίσης, κριτική στάση, έρευνα, δημιουργικότητα. Καθώς (ακόμα;) δεν έχουν επικρατήσει οι συνθήκες που θα επέτρεπαν τη ρητή δήλωση αυτών των επιλογών (αν και οι τραμπικοί τρόποι δεν έχουν τέτοιο πρόβλημα), οι εκπαιδευτικές πολιτικές προχωρούν με μικρά, διερευνητικά βήματα: πρώτα στην εδώ και δεκαετίες σταθερή και σταθερά εντεινόμενη απαξίωση και ήδη στην αποσάθρωση.
 
Και φαίνεται πως, χωρίς καλά-καλά να το συνειδητοποιήσουν οι ίδιοι οι συμμετέχοντες, το εργαλείο, που αποδείχτηκε ανέλπιστα αποδοτικό για αυτή την πορεία, ήταν οι ως «ευρωπαϊκές» προπαγανδιζόμενες διαδικασίες των διαφόρων πιστοποιήσεων. Λες και το κρίσιμο δεν είναι αυτό που κάνεις (μάθημα), αλλά πώς το αποδεικνύεις – και μάλιστα σε αμέτοχους στην εκπαιδευτική διαδικασία. Φτάσαμε στο σημείο όλα να γίνονται για αυτή τη μέτρηση. Έτσι και οι διαγραφές φοιτητών: αν τους διαγράψουμε φαινόμαστε καλύτεροι, αποδοτικότεροι. Αντεστραμμένη πραγματικότητα!
 
Μάκης Κουζέλης