Η πιο εμβληματική στιγμή από τη γεμάτη συμβολισμούς τελετή ανάληψη της προεδρίας της Βραζιλίας από τον Λουίς Ινάσιο Λούλα ντα Σίλβα ήταν όταν ανέβηκε τη ράμπα του προεδρικού μεγάρου με τη σύζυγό του «Ζαζά» και εκπροσώπους των αποκλεισμένων και περιθωριοποιημένων της χώρας του: ένα παιδί αφροβραζιλιάνικης καταγωγής, τον θρυλικό ιθαγενή Ραόνι Μετουκτίρε, αρχηγό της φυλής των Καγιαπό, μια ακτιβίστρια για τα δικαιώματα των γυναικών, έναν αγωνιστή για τα δικαιώματα των αναπήρων, έναν φοιτητή, έναν μεταλλουργό και τη ρακοσυλλέκτρια και πρόεδρο της Ενωσης Συνεταιρισμών Ανακυκλωτών, Αλίνε Σοόυζα, που του παρέδωσε την προεδρική κορδέλα, υπό το βλέμμα της Αντίστασης, της σκυλίτσας που βρήκαν έξω από τη φυλακή όπου παρέμεινε 580 μέρες ο Λούλα, και υιοθέτησαν.
Ενα μήνυμα απτό για τη δέσμευσή του να δώσει μάχη κατά των τεράστιων ανισοτήτων που ταλανίζουν τη Βραζιλία, με επίκεντρο των πολιτικών του τη μέριμνα για τους πιο ευάλωτους, σε αυτή τη χώρα όπου –όπως θύμισε– το 5% του πληθυσμού κατέχει όσα το υπόλοιπο 95%. Με πρώτο βήμα την αναχαίτιση της φτώχειας και της πείνας που πλήττει ξανά μεγάλο μέρος του πληθυσμού. Ενώ επί των δύο προηγούμενων θητειών του 36 εκατ. Βραζιλιάνοι βγήκαν από τη φτώχεια, σήμερα 125 εκατ. άνθρωποι βιώνουν επισιτιστική επισφάλεια.
Εζησε την πείνα
«Η αποστολή μου θα έχει εκπληρωθεί μόνο όταν κάθε Βραζιλιάνος έχει τρία γεύματα την ημέρα» – και ήταν η αναφορά στους πεινασμένους που έκανε τον 77χρονο να δακρύσει. Ισως γιατί εκείνος ξέρει πολύ καλά τι σημαίνει πείνα: το έβδομο από οκτώ παιδιά, έφαγε ψωμί πρώτη φορά στη ζωή του στα επτά του χρόνια και γλίτωσε από την ακραία πείνα μόνο όταν κατάφερε να δουλέψει ως μεταλλουργός στις αυτοκινητοβιομηχανίες του Σάο Πάολο.
«Δεν μπορεί να ζητάς υπομονή από τον πεινασμένο», δήλωσε, υπογράφοντας, την επομένη της ανάληψης της διακυβέρνησης, τη διατήρηση και αύξηση κατά 50% του μηνιαίου επιδόματος «Οικογενειακό Καλάθι», στα 600 δηλαδή ρεάλ (106 ευρώ), προσθέτοντας και άλλα 150 ανά παιδί, μέτρο που θα ωφελήσει περισσότερες από 21 εκατ. οικογένειες. Συνάμα επαναφέρει τα δωρεάν σχολικά γεύματα, θέτει σε εφαρμογή πρόγραμμα βοήθειας των υπερχρεωμένων νοικοκυριών που θα δώσει ανάσα σε περισσότερους από 80 εκατ. πολίτες και συνεχίζει τις επιδοτήσεις στα καύσιμα για ένα δίμηνο, έως ότου σχεδιαστούν άλλα μακροχρόνια μέτρα για την αντιμετώπιση των αυξήσεων.
Παράλληλα, με προεδρικά διατάγματα πάγωσε τις ιδιωτικοποιήσεις οκτώ καίριων δημόσιων επιχειρήσεων σε βασικούς τομείς, ανάμεσά τους την πετρελαϊκή Petrobras, τα Ταχυδρομεία και τις Τηλεπικοινωνίες, ώστε να εξασφαλίσει τον κοινωνικό τους χαρακτήρα και τη μη υπερτιμολόγηση των πολιτών, και κατάργησε διάταγμα που υπέγραψε δύο ημέρες πριν αποχωρήσει από την εξουσία ο πρώην αντιπρόεδρος Χάμιλτον Μουράο (ενώ ο Μπολσονάρο είχε ήδη φύγει για τις ΗΠΑ), με το οποίο μείωνε κατά Αυτά τα πρώτα μέτρα δίνουν ένα πολιτικό στίγμα των αλλαγών που φιλοδοξεί να φέρει, όπως ακριβώς και τα διατάγματα για τον περιορισμό της αγοράς και κατοχής όπλων, για την επαναλειτουργία του Ταμείου Αμαζονίας, ώστε να αναληφθούν άμεσα προγράμματα περιβαλλοντικής προστασίας, ή η ανάκληση του διατάγματος που επέτρεπε την μεταλλευτική εκμετάλλευση σε εδάφη ιθαγενών και η επαναξιολόγηση (μέσα σε έναν μήνα) όλων των μέτρων που πήρε ο Μπολσονάρο, επιβάλλοντας το απόρρητο για 100 χρόνια.
Ακόμη δε σημαντικότερα γίνονται, αν αναλογιστεί κανείς πως η κυβέρνηση που σχημάτισε, πέρα από το θέμα της προάσπισης της δημοκρατίας (που ακόμη κι αυτό εκλαμβάνεται διαφορετικά από κάποιες ομάδες), δεν έχει μια ενιαία πολιτική κατεύθυνση. Σε αυτήν μετέχουν εννέα πολιτικά κόμματα, από τη ριζοσπαστική Αριστερά ώς τη «μη πραξικοπηματική» Δεξιά.
Μια δύσκολη ισορροπία δυνάμεων αυτή η κυβέρνηση –όπως αναγνώρισε ο Λούλα δηλώνοντας πως «είναι πιο δύσκολο να σχηματίσεις μια κυβέρνηση από το να κερδίζεις τις εκλογές». Από τη μια έχει μαχητικές υπουργούς όπως η Σόνια Γουαζαζάρα στο υπουργείο Ιθαγενών Λαών και από την άλλη τρεις υπουργούς της «Ενωσης Βραζιλία», ενός δεξιού κόμματος με μπολσοναρική πτέρυγα, που δεν στήριξε τον Λούλα στις εκλογές, αλλά ανέβηκε στο κυβερνητικό άρμα προ ημερών. Ή έχει την πρώην προεδρική υποψήφια και ηγέτιδα του κόμματος «Δίκτυα», Μαρίνα Σίλβα, ως υπουργό Περιβάλλοντος με μια ατζέντα περιβαλλοντικής μέριμνας και οικολογικής μετάβασης και για υπουργό Γεωργίας τον Κάρλος Φάβαρο, αγροτοβιομήχανο και πρώην αντιπρόεδρο της Ενωσης Παραγωγών Σόγιας της Βραζιλίας. Ή ως υπουργό Οικονομικών τον κομματικό σύντροφο του Λούλα, Φερνάντο Χαντάντζ, που θεωρείται εκπρόσωπος της «μη ορθοδοξίας» στα οικονομικά, και ως υπουργό Σχεδιασμού τη Σιμόνε Τέμπετ του Κινήματος της Βραζιλιάνικης Δημοκρατίας (MDB), που ήρθε τρίτη στον πρώτο γύρο των εκλογών με 4,2% και απαιτεί «μετριοπάθεια», και τον συντηρητικό αντιπρόεδρο Ζεράλντο Αλκμίν που «υιοθετήθηκε» πρόσφατα από τους Σοσιαλιστές και είναι πλέον και υπουργός Ανάπτυξης και Βιομηχανίας.
Θέσεις-κλειδιά
Αυτή η ευρύτητα που ανησυχεί κάποιους αναλυτές ως προς την επίπτωση που θα έχει στην τελική διαμόρφωση των πολιτικών, σύμφωνα με την Pùblico δεν στερεί τον πρωταγωνιστικό ρόλο του κόμματος του Λούλα, Ρ.Τ., καθώς θέσεις-κλειδιά παρέμειναν στα χέρια του Ρ.Τ., «ενώ ο οδικός χάρτης που θα σχεδιάσει ο Λούλα θα είναι εκείνος που θα δώσει την κυρίαρχη κατεύθυνση σε αυτή την κυβέρνηση», όπως έδειξε η αποδοχή των πρώτων του διαταγμάτων.
Αλλωστε αυτή η ευρεία κυβερνητική συμμαχία για τη δημοκρατία (που του εξασφάλισε και τη νίκη) θα μπορούσε επίσης να του προσφέρει μια μικρή ανάσα και το Κογκρέσο, όπως έγραφε το πρακτορείο ειδήσεων Télam, υπολογίζοντας στη στήριξη των κοινοβουλευτικών τους ομάδων σε Βουλή και Γερουσία, όπου πρώτη δύναμη έχει αναδειχτεί το κόμμα του Μπολσονάρο.
«Πέρα από την ανοικοδόμηση, η μεγάλη πρόκληση για τον Λούλα, που πρέπει να συμφιλιώσει μια διχασμένη χώρα, θα είναι να ξηλώσει τα πιο εμβληματικά μέτρα του μπολσοναρισμού χωρίς να δίνει την εντύπωση ότι αντεκδικείται», λέει η πρώην υπουργός επί προεδρίας Ρούσεφ, Ελένα Σάγκας. «Γι’ αυτό και πρέπει να κερδίσει την εμπιστοσύνη της μη ριζοσπαστικοποιημένης βάσης του Μπολσονάρο, που στην πραγματικότητα αποτελεί την πλειονότητα των ψηφοφόρων του. Ολα αυτά θα γίνουν σταδιακά».
Ενώ για τον Ζουλιάνο Μεντέιρος, τον πρόεδρο του PSOL και σύμμαχο του Λούλα, ο πρόεδρος έχει πολιτικά μέσα για να επιβάλει τις πολιτικές του. «Η αντιπολίτευση θα είναι πιο ριζοσπαστική από τις πρώτες του θητείες, αλλά “τεχνικά” δεν χρειάζεται να διαπραγματευτεί με το Κογκρέσο για να ανακαλέσει προεδρικά διατάγματα». Κι όπως εκτιμά, μη έχοντας πλειοψηφία στο Κογκρέσο (παρά μόνο πιθανά συγκυριακή), απλώς θα επιλέγει πολύ προσεκτικά τις μάχες του.
Χριστίνα Πάντζιου
