Η κλιματική αλλαγή αναφέρεται στις μακροπρόθεσμες μεταβολές των θερμοκρασιών και των καιρικών συνθηκών της Γης. Οι μεταβολές αυτές περιλαμβάνουν σημαντικές αλλαγές στη μέση θερμοκρασία και τα καιρικά φαινόμενα που εκτείνονται σε βάθος χρόνου δεκαετιών ή και περισσοτέρων ακόμα ετών. Η κλιματική αλλαγή είναι ένα φυσικό φαινόμενο που διαμορφώνεται από παράγοντες όπως ο ήλιος, τα ηφαίστεια και οι ροές των ωκεανών. Η ιστορία του πλανήτη αποδεικνύει ότι το κλίμα υπήρξε πάντα επιρρεπές σε φυσικές μεταβολές, όπως κατά τη Μεσαιωνική Θερμή Περίοδο και τη Μικρή Εποχή των Παγετώνων. Οι ηφαιστειακές εκρήξεις συμβάλλουν στην ψύξη του κλίματος, ενώ οι θαλάσσιες ροές και τα ωκεάνια ρεύματα επηρεάζουν τη θερμοκρασία σε παγκόσμια κλίμακα. Αυτές οι διαδικασίες είναι φυσικές και ανεξάρτητες από την ανθρώπινη δραστηριότητα.
Η πρώτη επιστημονική χρήση του όρου «κλιματική αλλαγή» καταγράφηκε το 1956 από τον φυσικό Γκίλμπερτ Πλας στην εργασία του «The Carbon dioxide theory of climatic change», που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Tellus. Η μελέτη ανέλυσε τον ρόλο του CO₂ στην ατμόσφαιρα και τις επιπτώσεις του στο κλίμα. Αν και η έννοια των κλιματικών μεταβολών είχε εξεταστεί από τον Σβάντε Αρρένιους το 1896, ο όρος δεν χρησιμοποιήθηκε ρητά πριν από την εργασία του Πλας.
Η δεκαετία του 1970 σηματοδότησε την ευρύτερη χρήση του όρου «κλιματική αλλαγή», καθώς οι επιστήμονες άρχισαν να επικεντρώνονται στις μακροπρόθεσμες συνέπειες της ανθρώπινης δραστηριότητας, όπως η καύση ορυκτών καυσίμων, η αποψίλωση των δασών και οι βιομηχανικές δραστηριότητες. Αυτές οι δραστηριότητες εκπέμπουν αέρια θερμοκηπίου (CO₂, CH₄, N₂O), τα οποία αυξάνουν τη θερμοκρασία του πλανήτη. Οι κλιματικές αλλαγές περιλαμβάνουν την άνοδο της στάθμης της θάλασσας, την εμφάνιση ακραίων καιρικών φαινομένων, αλλαγές στα οικοσυστήματα και στη βιοποικιλότητα, καθώς και στη γεωργία και στην επισιτιστική ασφάλεια. Η επιστημονική ευαισθητοποίηση της δεκαετίας του 1970 οδήγησε στην Πρώτη Παγκόσμια Διάσκεψη για το Κλίμα το 1979, θέτοντας τα θεμέλια για τη μετέπειτα ίδρυση της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC).
Η κλιματική αλλαγή πλέον θεωρείται παγκόσμια απειλή για τα οικοσυστήματα και τις κοινωνίες, ενώ η κοινή γνώμη παραμένει διχασμένη, επηρεασμένη από τα ΜΜΕ και την πολιτική. Πολλοί επιστήμονες συμφωνούν ότι η κλιματική αλλαγή είναι πραγματική και απαιτεί άμεση δράση, ενώ άλλοι αμφισβητούν την ιδέα ότι οι ανθρώπινες δραστηριότητες είναι η κύρια αιτία, υποστηρίζοντας ότι φυσικοί παράγοντες, όπως η ηλιακή ακτινοβολία και οι ηφαιστειακές εκρήξεις, παίζουν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση του κλίματος. Η γεφύρωση του χάσματος απαιτεί επιστημονική επικοινωνία, εκπαίδευση και πολιτική δράση.
Η Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC) ιδρύθηκε το 1988 από τον Παγκόσμιο Μετεωρολογικό Οργανισμό και το Πρόγραμμα Περιβάλλοντος των Ηνωμένων Εθνών, με σκοπό την αξιολόγηση της επιστημονικής γνώσης για τις κλιματικές αλλαγές και την παροχή στρατηγικών για την αντιμετώπισή τους. Λειτουργεί υπό την αιγίδα του ΟΗΕ, εξετάζοντας τις συνέπειες των κλιματικών μεταβολών από ανθρώπινη δραστηριότητα και αναπτύσσοντας στρατηγικές για την αντιμετώπιση των κινδύνων. Από το 1990, η IPCC έχει δημοσιεύσει έξι εκθέσεις που καθοδηγούν διεθνείς διαπραγματεύσεις και αποφάσεις. Η έβδομη έκθεση (AR7) ξεκίνησε το 2023 και αναμένεται να ολοκληρωθεί το 2029, με αναλύσεις και εισηγήσεις για τη μελλοντική κλιματική κατάσταση και τις απαραίτητες ενέργειες. Η IPCC προτιμά τη συντηρητική διατύπωση του όρου «κλιματική αλλαγή», επειδή διασφαλίζει επιστημονικά ακριβή και πολιτικά ουδέτερη αξιολόγηση, εξασφαλίζοντας ευρεία αποδοχή από διαφορετικές κυβερνήσεις παγκοσμίως, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που αντιμετωπίζουν με σκεπτικισμό τη δράση για το κλίμα. Η IPCC, ως διακυβερνητικός οργανισμός, συγκεντρώνει επιστήμονες, ερευνητές και εμπειρογνώμονες από όλο τον κόσμο για να αξιολογήσει την επιστήμη της κλιματικής αλλαγής, συνθέτοντας υπάρχουσες μελέτες. Τα συμπεράσματά της, αποτέλεσμα συναίνεσης επιστημόνων και κυβερνήσεων, επηρεάζουν τις πολιτικές αποφάσεις. Η IPCC ολοκλήρωσε την 62η σύνοδό της στο Χανγκτζού της Κίνας, από τις 24 έως τις 28 Φεβρουαρίου 2025, με τη συμμετοχή 130 κρατών-μελών, διεθνών οργανισμών και παρατηρητών, όπου καθορίστηκαν τα περιγράμματα για την AR7 και το επιστημονικό περιεχόμενο των τριών συνεισφορών της Ομάδας Εργασίας. Η απόφαση της κυβέρνησης Τραμπ να αποσύρει τους Αμερικανούς επιστήμονες από την IPCC επηρέασε τη σύνοδο, καθώς το 18% των ειδικών προερχόταν από τις ΗΠΑ, και η απουσία τους θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο την παραγωγή της έκθεσης μετριασμού λόγω έλλειψης πρόσβασης σε υπερυπολογιστές και δεδομένα για την IPCC, η οποία βασίζεται στη συνεργασία πολλών ειδικών. Ωστόσο, ειδικοί από άλλες χώρες κάλυψαν το κενό.
Η έβδομη έκθεση (AR7) της IPCC εξετάζει θεμελιώδη ζητήματα του κλίματος, με τη συμμετοχή τριών ομάδων εργασίας που εστιάζουν στην επιστήμη του κλίματος, στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην ανθρώπινη κοινωνία και στις στρατηγικές για την αποτροπή των κινδύνων. Η Ομάδα Εργασίας I επικεντρώνεται στην επιστημονική βάση του κλίματος και στις προβλέψεις για την άνοδο της στάθμης της θάλασσας, η Ομάδα Εργασίας II εξετάζει τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και τις προσαρμογές που απαιτούνται, ενώ η Ομάδα Εργασίας III εστιάζει στη μείωση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής, ειδικά στον τομέα της ενέργειας, της βιομηχανίας και της γεωργίας. Οι ειδικές εκθέσεις της AR7 καλύπτουν θέματα όπως το αστικό κλίμα και η απομάκρυνση του CO₂ από την ατμόσφαιρα.
Η κλιματική αλλαγή είναι ένα φυσικό φαινόμενο που συμβαίνει στον πλανήτη, με κλιματικές μεταβολές που επηρεάζονται από φυσικούς παράγοντες, όπως η ηλιακή δραστηριότητα, οι ηφαιστειακές εκρήξεις και οι ωκεάνιες κυκλοφορίες. Ωστόσο, η ανθρωπογενής κλιματική αλλαγή αποτελεί κυρίως ένα τεχνικό πρόβλημα, αποδιδόμενο στις ανθρώπινες δραστηριότητες. Η διατύπωση του όρου «κλιματική αλλαγή» διευκολύνει την ευρύτερη πολιτική αποδοχή και συνεργασία, αλλά επιστημονικά συνιστά περισσότερο μια διαχείριση της κατάστασης παρά μια ουσιαστική λύση στο πρόβλημα. Παρά την αξιοσημείωτη πρόοδο στην τεχνολογική προσαρμογή, η συζήτηση συνεχίζεται υπογραμμίζοντας την ανάγκη για περαιτέρω έρευνα για τον διαχωρισμό της φυσικής μεταβλητότητας από την ανθρώπινη επιρροή. Αυτό είναι απαραίτητο για να δημιουργηθούν αποτελεσματικές πολιτικές.
Παρά τις έντονες συζητήσεις για την κλιματική αλλαγή, η πραγματικότητα είναι ότι η κοινωνία παραμένει διχασμένη και αδιάφορη. Είτε υποστηρίζεται η ανθρωπογενής προέλευση είτε οι φυσικοί παράγοντες, οι ενέργειες παραμένουν ανεπαρκείς και επιφανειακές, με αποτέλεσμα η ουσιαστική προστασία του περιβάλλοντος να μην αποτελεί προτεραιότητα.
