Macro

Λευτέρης Στουκογεώργος: Νταβός: πορεία προς τον ολιγαρχικό καπιταλισμό

Το 55ο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ στο Νταβός (Γενάρης 2025) γίνεται σε μια μεταβατική ιστορική περίοδο από την κυριαρχία των ΗΠΑ σε ένα πολυπολικό σύστημα, με ταυτόχρονη υποχώρηση του παγκοσμιοποιημένου νεοφιλελευθερισμού. Πρόκειται για μια περίοδο με οξυμμένους και απρόβλεπτους κινδύνους, λόγω γεωπολιτικού και καπιταλιστικού μετασχηματισμού.

Από τη φετινή σύνοδο απουσίασαν οι ολιγάρχες τύπου Ζάκερμπεργκ, Μπέζος, Μασκ, οι οποίοι προτίμησαν την ορκωμοσία Τραμπ στην Ουάσιγκτον, δηλώνοντας πίστη στην πολιτική του. Η Big Tech μεταλλάχτηκε σε Alt.Right-Tech.

Ατυχές το μότο της Συνόδου «Συνεργασία για την εποχή της Ευφυίας»: για τα επόμενα 4 χρόνια προβλέπεται μάλλον ένας διευρυμένος εμπορικός πόλεμος, οπότε ποια «συνεργασία» στην τραμπική «χρυσή εποχή»;

Το επίκεντρο των συζητήσεων

Ο έντονος προστατευτισμός και η τεράστια άνοδος των εξοπλιστικών δαπανών με στόχο την παγκόσμια κυριαρχία δείχνουν τη νέα πραγματικότητα. Οι περισσότεροι οικονομολόγοι υποστηρίζουν ότι όταν επιβάλλονται δασμοί, το κόστος μετακυλίεται στους καταναλωτές. Στην τελευταία έκθεση (Chief Economists Outlook) του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ, η συντριπτική πλειονότητα των οικονομολόγων που συμμετείχαν στην έρευνα (89%) δήλωσε ότι αναμένει έναν εμπορικό πόλεμο ΗΠΑ- Κίνας. Ο προστατευτισμός είναι ο καθοριστικός παράγοντας που θα οδηγήσει σε μόνιμες αλλαγές στο παγκόσμιο εμπόριο.

Τα σημεία όπου επικεντρώθηκε η φετινή σύνοδος: η Τεχνητή Νοημοσύνη (ΑΙ) και η κυβερνοασφάλεια, η γεωπολιτική, η ενέργεια και ο Τραμπ. Αντίθετα, ήταν ηχηρή η σιωπή για την υποβάθμιση της κλιματικής κρίσης και της πράσινης μετάβασης. Ήδη η Blackrock ανακοίνωσε ότι αποσύρεται από τη συμμαχία Net Zero Asset Μanagers για την πράσινη μετάβαση. Ακούστηκαν τα περί «βιώσιμης ανάπτυξης, εξισορροπώντας ταυτόχρονα κλιματικούς στόχους και κόστος», δόθηκε έμφαση στις εφαρμογές της Τεχνητής Νοημοσύνης στη μεταποίηση, στην απαλλαγή από τα ορυκτά καύσιμα, στην κλιματική δράση και στην υγεία. Στο τέλος, όμως, επικράτησε ο τραμπικός κυνισμός.

Οι παγκόσμιες επιπτώσεις της επιστροφής του Τραμπ στον Λευκό Οίκο ήταν το επίκεντρο πολλών συζητήσεων στο Νταβός –ιδιαίτερα γύρω από τις πολιτικές του για τους δασμούς, την απορρύθμιση της αγοράς και την ενέργεια. Η προεδρία Τραμπ είναι ένας απρόβλεπτος και ασταθής παράγοντας.

Τραμπ και αμερικάνικη ολιγαρχία

Ο Τραμπ μίλησε ψηφιακά και συμμετείχε σε δημόσιο διάλογο με τέσσερις κορυφαίους διευθύνοντες συμβούλους (Blackstone, Banco Santander, TotalEnergies, Bank of America), όπου ανέφερε ότι οι ΗΠΑ εισέρχονται σε μια εποχή μειωμένων κανονισμών και ενισχυμένων πολιτικών υπέρ των επιχειρήσεων. Σημείωσε, δε, ότι έχει ξεκινήσει τη «μεγαλύτερη εκστρατεία απορρύθμισης στην ιστορία».

Όταν ρωτήθηκε από τον επικεφαλής της Blackstone για τους αυστηρότερους κανόνες στην ΕΕ, για τα δικαιώματα των εργαζομένων και τις επιπτώσεις στο κλίμα, ο Τραμπ προέτρεψε την ΕΕ να «επιταχύνει τη διαδικασία» απορρύθμισής τους. Ήδη στην ΕΕ επανεξετάζουν τη νομοθεσία, θυσιάζοντας τα δικαιώματα και το κλίμα για χάρη της ανταγωνιστικότητας.

Απαντώντας σε ερώτηση του επικεφαλής της γαλλικής Total σχετικά με το εμπόριο υγρού φυσικού αερίου, ο Τραμπ υποστήριξε την απορρύθμιση της παραγωγής ενέργειας και την κατασκευή ηλεκτρικών μονάδων για να τροφοδοτήσουν κέντρα δεδομένων Τεχνητής Νοημοσύνης: «Χρειαζόμαστε διπλάσια ενέργεια στις Ηνωμένες Πολιτείες για τις ανάγκες της τεχνητής νοημοσύνης» και πρόσθεσε ότι οι «καλοί καθαροί υδρογονάνθρακες» θα είναι εφεδρεία.

Στη νέα αμερικανική αντίληψη, οι κανόνες απορρήτου και τα περιβαλλοντικά πρότυπα αφορούν μόνο το οικονομικό κόστος. Εάν οι ευρωπαϊκές και παγκόσμιες εταιρείες επιμείνουν στο σημερινό μοντέλο, θα πληρώσουν βαρύ τίμημα. Η υπεροχή του κεφαλαίου έναντι της δημοκρατίας θα επιβληθεί δυναμικά.

Στην τραμπική, μανιχαϊστική, αφήγηση η «κακή» ΕΕ αδικεί τις «αγαθές» ΗΠΑ: επιβάλλει ΦΠΑ, κρυφούς δασμούς (όπως η απαγόρευση των μεταλλαγμένων τροφίμων), πρόστιμα και «ρυθμιστικές υπερβολές» σε αμερικανικές εταιρείες (Google, Apple, Facebook), δεν ανεβάζει τις στρατιωτικές δαπάνες στο 5% του ΑΕΠ (ΗΠΑ: 3,4%).

Αλλά μόνο ο ισπανός πρωθυπουργός Σάντσεθ, στο Νταβός, από όλους τους Ευρωπαίους, τόλμησε να απαντήσει με μια επίθεση κατά της Big Tech, που έχει ευθυγραμμιστεί με την Ακροδεξιά του Τραμπ.

Στον υπερκαπιταλιστικό σχεδιασμό Τραμπ, η αμερικανική ολιγαρχία θα βρίσκεται στην πρωτοπορία, έστω κι αν ακολουθηθεί από την κινέζικη και τη ρωσική ολιγαρχία. Καναδάς, Μεξικό και ΕΕ οφείλουν να συνετιστούν και να προσαρμοστούν σε αυτό το μοντέλο, αλλιώς θα περιθωριοποιηθούν. Η αμερικανική εκδοχή του Lebensraum (ζωτικός χώρος) για την παγκόσμια κυριαρχία περνάει από Παναμά, Καναδά και Γροιλανδία. Καμία επίφαση δημοκρατίας, κλασσικός ιμπεριαλισμός.

Η ροή της οικονομίας

Ο επικεφαλής της Blackrock εκτιμά ότι η Ευρώπη είναι ένας ωραίος μύθος που δε λειτουργεί ούτε στο εσωτερικό της, ούτε παγκόσμια. Αλλά είναι επιφυλακτικός και απέναντι στην τραμπική οικονομία.

Η έκθεση της Boston Consulting προβλέπει δραματικές αλλαγές στις ροές του παγκόσμιου εμπορίου την επόμενη δεκαετία, καθώς οι εθνικές συμμαχίες, οι ανταγωνισμοί και οι φιλοδοξίες αναδιατάσσουν την παγκόσμια οικονομία. Με τις ΗΠΑ και την ΕΕ να στρέφονται μόνο προς τους συμμάχους τους για μείωση της κινεζικής εξάρτησης, οι οικονομικοί δεσμοί της Κίνας με τον υπόλοιπο κόσμο θα ενισχυθούν. Ο Παγκόσμιος Νότος, που τροφοδοτείται από δυνάμεις όπως η Ινδία, η Ν.Α. Ασία, η Ν. Αφρική και η Βραζιλία, θα γίνει μια ανερχόμενη δύναμη στο παγκόσμιο εμπόριο, καθώς αυτές οι χώρες βελτιώνουν τις δυνατότητές τους. Κίνδυνοι και ευκαιρίες δημιουργούνται από γεωπολιτικές αλλαγές που θα αλλάξουν τις αλυσίδες εφοδιασμού και τη στρατηγική των επιχειρήσεων.

Ο επικεφαλής της McKinsey Global Institute δήλωσε ότι το αμερικανικό κεφάλαιο θεωρεί, συμφωνώντας με τον Τραμπ, ότι είναι τώρα η σωστή συγκυρία για απορρύθμιση της αγοράς που μπορεί να απελευθερώσει την καινοτομία, μέσω συγχωνεύσεων και εξαγορών.

Αρχίζει ο νέος καπιταλιστικός κύκλος συγκέντρωσης και συγκεντροποίησης του κεφαλαίου, αλλά με Τεχνητή Νοημοσύνη.

Στο ελικοδρόμιο του Νταβός, ακτιβιστές της Greenpeace απέκλεισαν συμβολικά 20 ελικόπτερα δισεκατομμυριούχων. Κρατούσαν κίτρινα πανό που έγραφαν «Φορολογήστε τους υπερπλούσιους». Άλλοι ακτιβιστές διαμαρτυρήθηκαν κατά των επιδοτήσεων ορυκτών καυσίμων. Όπως είπε η εκπρόσωπος της Greenpeace: «Δεν υπάρχει έλλειψη χρημάτων, αλλά αυτή τη στιγμή βρίσκονται σε λάθος τσέπες. Είναι καιρός να κάνουμε τις πλουσιότερες ελίτ να πληρώσουν τον λογαριασμό και να σταματήσουν τον ρυπογόνο τρόπο ζωής τους».

Λευτέρης Στουκογεώργος

Η ΕΠΟΧΗ