Η Αριστερά (Left) θα πρέπει να εντάξει το Πράσινο σε όλους τους άξονες πολιτικής, αλλά και να βρει τρόπους επανασύνδεσης με τα λαϊκά στρώματα. Οι Σοσιαλιστές/Σοσιαλδημοκράτες θα πρέπει να εγκαταλείψουν τον νεοφιλελευθερισμό μπροστά στους ορατούς κινδύνους για την ευημερία και τη δημοκρατία.
Η σημερινή διεθνής συγκυρία της ακραίας αστάθειας είναι απότοκο της ταυτόχρονης γεωπολιτικής και καπιταλιστικής μετάβασης. Η πολυκρίση είναι το χαρακτηριστικό της: πόλεμοι σε κλιμάκωση (Ουκρανία, σφαγή στη Γάζα), ρεκόρ συγκρούσεων ανά τον κόσμο, στρατιωτικοί εξοπλισμοί στο μέγιστο, κλιματική κρίση, ενεργειακή κρίση, εμπορικοί, νομισματικοί και τεχνολογικοί πόλεμοι και οξυμμένοι ανταγωνισμοί στην αναζήτηση πρώτων υλών, στρατηγικών υλών και σπάνιων μετάλλων.
Το παγκόσμιο σύστημα τείνει σε πολυπολικότητα, αλλά ακόμη είναι κυρίαρχη η επίδραση των τριών υπερδυνάμεων. Οι ΗΠΑ εκπληρώνουν, ακόμα, τα τρία κριτήρια κυριαρχίας μιας υπερδύναμης (οικονομία, πυρηνικά, ενέργεια), ενώ δύο κριτήρια πληρούν Κίνα (οικονομία, πυρηνικά) και Ρωσία (πυρηνικά και ενέργεια). Στο επίπεδο του χρηματοπιστωτικού καπιταλισμού, η κυριαρχία των ΗΠΑ είναι ακόμα αδιαμφισβήτητη, ενώ ΗΠΑ και Κίνα βρίσκονται σε αλληλεξάρτηση σε όλα τα πεδία (οικονομικό, τεχνολογικό, οικολογικό).
Στο πεδίο της γεωπολιτικής μετάβασης, η αμερικανική κυριαρχία βρίσκεται υπό αμφισβήτηση από Κίνα-Ρωσία, αλλά και ευρύτερα από τις χώρες BRICS. Η Ευρώπη υποχωρεί στο διεθνές επίπεδο, ως συμπληρωματική δύναμη των ΗΠΑ, ενώ οι χώρες του Global South αντιτίθενται στις νεοαποικιοκρατικές λογικές των επικυρίαρχων. Μεσόγειος, Δ. Ειρηνικός, Αρκτική, Αφρική αλλά και το Διάστημα είναι τα κύρια επίδικα των υπερδυνάμεων.
Η αμερικανική στρατηγική, του περιορισμού των αντιπάλων στα «χωρικά τους ύδατα» και της κυριαρχίας στους θαλάσσιους δρόμους, στηρίζεται στην προοπτική του Παγκόσμιου ΝΑΤΟ και της στρατηγικής προστατευτισμού (Friend Shoring) που θέτει εμπορικούς, στρατιωτικούς και οικονομικούς φραγμούς στους αντιπάλους, με αποτέλεσμα τη διαίρεση του κόσμου και τη μερική παγκοσμιοποίηση. Η Κίνα διεκδικεί μερίδιο στον Δυτ. Ειρηνικό και κυριαρχία στην Σινοϊαπωνική Θάλασσα, έχοντας την Ταϊβάν, τον αμερικανικό στόλο στις Φιλιππίνες και την Ιαπωνία ως εμπόδια στον «θαλάσσιο δρόμο του μεταξιού». Η Ρωσία θέλει να εκμεταλλευτεί το γεωγραφικό της προνόμιο στην Αρκτική, έχει σοβαρές βάσεις σε Β. Αφρική, Σαχέλ, Κέρας Αφρικής, Μέση Ανατολή, ενώ μέσω της επίθεσης στην Ουκρανία έχει καταφέρει να κάνει ρωσική την Aζοφική Θάλασσα και να καλύψει τον ζωτικής στρατηγικής σημασίας άξονα Ροστόφ-Κριμαίας. Η προοδευτική Βραζιλία του Λούλα της κοινής λατινοαμερικάνικης οικονομικής ζώνης, η Ινδία του διαδρόμου Μέσης Ανατολής-Ευρώπης (IMEEC) και η Ν. Αφρική είναι οι βασικοί εκπρόσωποι του Global South.
Στο πεδίο της καπιταλιστικής μετάβασης, ο νεοφιλελευθερισμός είναι σε υποχώρηση, αλλά οι δομές και οι θεσμοί που συμπυκνώνουν την κυριαρχία του παραμένουν άθικτοι. Ο νεοφιλελευθερισμός κυριάρχησε διεθνώς με τη Συναίνεση της Ουάσιγκτον, το 1989 , γιγαντώθηκε μέσω του χρηματοπιστωτικού καπιταλισμού (οριστική κατάργηση το 1999, επί Κλίντον, του Glass-Steagall Act, που διαχώριζε το ρόλο των εμπορικών τραπεζών από τις επενδυτικές), είναι υπεύθυνος για την κρίση του 2008 και εκτίναξε τις ανισότητες (σε 45 χρόνια, πλησιάζουμε, από την ήδη προβληματική κοινωνία των 2/3, προς την κοινωνία του 1/3). Σε αυτό τον καπιταλισμό της απόλυτης απληστίας (το 1% κατέχει το 50% του παγκόσμιου πλούτου), το νεοφιλελεύθερο υπόδειγμα προτείνει μια μακροχρόνια χαμηλή ανάπτυξη στη Δύση (Slowbalization) που επιτείνει το πρόβλημα. Στην πραγματικότητα, δεν μπορεί να προσφέρει λύσεις γιατί είναι δημιουργός της σημερινής αθλιότητας , είναι το βασικό πρόβλημα και όχι μέρος της λύσης. Η παγκόσμια οικονομία ήδη κινείται σε ιστορικά χαμηλούς ρυθμούς και χειρότερα η Δύση.
Βλέποντας το αδιέξοδο να μεγαλώνει, πρώτα ο Powell της αμερικανικής FED, που έσπασε το «Άγιο Δισκοπότηρο» της Συναίνεσης της Ουάσιγκτον (πληθωρισμός έως 2%) και, κατόπιν, ο Μπάιντεν που δήλωσε ότι τα trickle-down economics δεν λειτούργησαν ποτέ θετικά, έβαλαν τα θεμέλια αποδόμησης του νεοφιλελευθερισμού. Ο δυτικός καπιταλισμός αναζητά κατεύθυνση, αλλά ήδη μας έχει φέρει στην «εποχή των τεράτων».
Ευρώπη
Η υφεσιακή ΕΕ είναι η μεγάλη χαμένη των γεωπολιτικών, τεχνολογικών, ενεργειακών και οικονομικών διεθνών εξελίξεων. Οι μακροχρόνιες ανισορροπίες έχουν δημιουργήσει μια τριχοτομημένη ΕΕ. Ο πλεονασματικός Βορράς, ο ελλειμματικός Νότος και οι προβληματικές κυβερνήσεις Βίσεγκραντ στην Ανατολή. Δεμένη στο αμερικανικό άρμα του friend Shoring και του ΝΑΤΟ, η ΕΕ φέρνει στις πλάτες της ένα πόλεμο επι ευρωπαϊκού εδάφους που κλιμακώνεται, με χαρακτηριστικά proxy war (ουκρανικό). Ταυτόχρονα, στα νότια θαλάσσια σύνορά της εξελίσσεται η σφαγή της Γάζας. Και στις δύο περιπτώσεις η ΕΕ ακολουθεί τα συμφέροντα των ΗΠΑ, αλλά όχι τα δικά της..
Η ΕΚΤ στις τελευταίες της προβλέψεις για την οικονομία της ΕΖ αναμένει ρυθμό αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ 0,6% το 2024, 1,5% το 2025 και 1,6% το 2026. Αντίστοιχα ο πληθωρισμός: 2,3% το 2024, 2,0% το 2025 και 1,9% το 2026. O στασιμοπληθωρισμός είναι εδώ. Οι υφεσιακές πολιτικές τιθάσευσης του πληθωρισμού «προσφέρουν» μια ζοφερή 3ετία για τα 2/3 της κοινωνίας, με το νέο Σύμφωνο Σταθερότητας να είναι σε γραμμή λιτότητας, ενώ το EU Next Generation τελειώνει.
Η νεοφιλελεύθερη λογική αντιμετώπισης της κλιματικής κρίσης στην ΕΕ είναι αναποτελεσματική και η πράσινη μετάβαση είναι στρεβλή, αυξάνοντας τις ανισότητες. Η στρατιωτικοποίηση της ΕΕ σημαίνει αφαίρεση κονδυλίων από την πράσινη στροφή και το Κοινωνικό Κράτος.
Όμως, ακόμη και σε αυτήν την ΕΕ, το υπόδειγμα αλλάζει προς το χειρότερο. Ο ευρωπαϊκός καπιταλισμός προσανατολίζεται στον στρατιωτικο-βιομηχανικό κλάδο (σχέδιο Ντράγκι) για να βγει από τον φαύλο κύκλο της ύφεσης. Στη συγκυρία, κάτι τέτοιο αντανακλάται πολιτικά, στο πλαίσιο της σχετικής αυτονομίας, στην πολιτική κυριαρχία μιας συμμαχίας Δεξιάς με Ακροδεξιά.
Το κοινωνικό αδιέξοδο ευνοεί τον δεξιό λαϊκισμό με εργαλεία της Alt.Right, αυξάνοντας τον κίνδυνο για τη δημοκρατία στην Ευρώπη.
Οι δημοσκοπικές τάσεις για τις επερχόμενες ευρωεκλογές προβλέπουν βασικό νικητή την ακροδεξιά (ID, ECR) σε συμμαχία με τη Δεξιά (ΕPP). Είναι η ακροδεξιά που, στρατηγικά, τείνει σε χαλαρή συνομοσπονδία της ΕΕ με κυριαρχία των κρατών, ενώ η νεοφιλελεύθερη Δεξιά σύρεται στην ατζέντα της για να αποκομίσει εκλογικά κέρδη, μη αναγνωρίζοντας το πρόβλημα της «μαύρης» επέλασης. Όσο για τους Φιλελεύθερους (Renew), που πατούν σε «δύο βάρκες», οφείλουν να αναρωτηθούν πόσο φιλελεύθερη είναι η αυταρχική κατεύθυνση της ΕΕ που προτείνει η κυβερνώσα συμμαχία δεξιάς-ακροδεξιάς.
Το προοδευτικό στρατόπεδο είναι αυτό που θεωρητικά στοχεύει σε μια ΕΕ ενωμένη και δικαιότερη, αυτόνομη ή ημιαυτόνομη από τις ΗΠΑ, αλλά δεν το έχει αποδείξει έμπρακτα. Σε αντίθεση με το δεξιό στρατόπεδο, χαρακτηρίζεται από αδράνεια, τακτικισμούς επί τακτικισμών, έλλειψη στρατηγικής και διαλεκτικής σύνθεσης, ως το ΤΙΝΑ να είναι αξεπέραστο. Αντί να επενδύσει σε έναν πόλεμο θέσεων, αναλώνεται σε έναν πόλεμο κινήσεων που οδήγησε σε στρατηγικό αδιέξοδο και κυριαρχία της Δεξιάς.
Η Αριστερά οφείλει να προτείνει μιά εναλλακτική αρχιτεκτονική της ΕΕ, ένα There is Left Alternative (TILA) απέναντι στο TINA. Ένα συνολικό σχέδιο θεσμικών τομών στην ΕΕ για την ανάπτυξη και την κοινωνική ευημερία, τη μείωση των ανισοτήτων, τη διεύρυνση της δημοκρατίας και του δημοκρατικού ελέγχου. Οι τομές αφορούν ένα νέο παραγωγικό υπόδειγμα που θα στηρίζεται: στις δημόσιες καινοτομίες και επενδύσεις, στη διαχείριση της κλιματικής κρίσης, στην επίλυση της στεγαστικής κρίσης, στην παραγωγή και έλεγχο των νέων τεχνολογιών, στη μείωση των ωρών εργασίας με αύξηση των πραγματικών μισθών, στην ανάπτυξη δομών οικονομικής δημοκρατίας. Οφείλει, όμως, να προτείνει και ένα συνολικό σχέδιο για την ειρήνη: στο ουκρανικό μέσω μιας Διεθνούς Διάσκεψης Ειρήνης και στην ισότιμη αναγνώριση των δύο κρατών Ισραήλ-Παλαιστίνης, βάσει των συμφωνιών του ’67.
Η πολιτική συγκυρία στην ΕΕ είναι ιδιαίτερα αρνητική. Εάν δεν απαντηθεί με όρους στρατηγικής συμμαχίας από ένα μπλοκ δυνάμεων του Κόκκινου-Κόκκινου-Πράσινου, τότε η ΕΕ και τα κράτη-μέλη θα γίνουν έρμαιο των δεξιών-ακροδεξιών πολιτικών. Προϋπόθεση η σύνθεση στους βασικούς άξονες πολιτικής, αφήνοντας κατά μέρος τα μικροκομματικά οφέλη. Οι Πράσινοι (EPG) θα χρειαστεί να κατανοήσουν ότι το νεοφιλελεύθερο βραχυχρόνιο κέρδος δεν μπορεί να υπηρετήσει ουσιαστικά την Πράσινη Μετάβαση, η οποία, ως σχέδιο μακροπρόθεσμο και υπερεθνικό, χρειάζεται μακροχρόνιο κεντρικό σχεδιασμό. Η Αριστερά (Left) θα πρέπει να εντάξει το Πράσινο σε όλους τους άξονες πολιτικής, αλλά και να βρει τρόπους επανασύνδεσης με τα λαϊκά στρώματα. Τέλος, οι Σοσιαλιστές/Σοσιαλδημοκράτες θα πρέπει να εγκαταλείψουν τον νεοφιλελευθερισμό μπροστά στους ορατούς κινδύνους για την ευημερία και τη δημοκρατία.
Ο καπιταλισμός πειραματίζεται για την επόμενη μέρα. Η Αριστερά;
Ο Λευτέρης Στουκογεώργος είναι οικονομολόγος
