Βιώνουμε τα πρώτα στάδια του μετασχηματισμού της αντιπροσωπευτικής φιλελεύθερης δημοκρατίας σε μια ολιγαρχία. Όσοι δεν συμμορφώνονται, και προς το παρόν είναι λίγοι εκείνοι που αντιτίθενται, θα υποκύψουν μέσω της συνδυασμένης χρήσης βίας και εξουσίας, πολιτικής και οικονομικής.
Η ως τώρα πολιτική συμπεριφορά του Τραμπ, προκειμένου να κυριαρχήσει, ακολουθεί τρείς κανόνες: επιθετικότητα, άρνηση του προφανούς και μη αποδοχή του λάθους. Ο Adam Tooze θα την χαρακτηρίσει ως bullying μορφή διακυβέρνησης:
«Η εξουσία του εκφοβισμού δεν είναι ίδια με αυταρχισμό, τυραννία, δικτατορία ή καταστολή. Ο εκφοβισμός περιλαμβάνει τη χρήση δύναμης για να ταπεινώσει , να εκφοβίσει, να πληγώσει ή να εξαναγκάσει. Το ερώτημα, στην περίπτωση της Προεδρίας Τραμπ, είναι πόσο σημαντικό ρόλο παίζει ο εκφοβισμός και πόσο δεν είναι τίποτα άλλο, παρά αυτοσκοπός».
Οι ευρωπαίοι ακροδεξιοί , Πατριώτες και ECR της Μελόνι , έχουν υιοθετήσει τους ίδιους κανόνες, εκμεταλλευόμενοι την ανασφάλεια των λαών από την πολυκρίση που δημιούργησε ο «νεοφιλελεύθερος πολιτισμός». Η τραμπική συγκυρία τους ευνοεί, ενώ η ευρωπαϊκή δεξιά τούς «φλερτάρει» για την κυβερνητική εξουσία.
Η τραμπική πολιτική καταστρέφει την παλιά τάξη πραγμάτων (και αυτή Made in USA) , ενώ η νέα, η πολιτική του εκφοβισμού, απειλεί και τους ευρωατλαντικούς , ιστορικά, «συμμάχους» στο πεδίο της γεωπολιτικής και της οικονομίας.
Οι ΗΠΑ είχαν προειδοποιήσει την ΕΕ, από δεκαετίας, για τις μερκαντιλιστικές πολιτικές της. Η ΕΕ αιφνιδιάστηκε από τους δασμούς και τον εμπορικό πόλεμο του Τραμπ, που όμως είχαν ήδη προαγγελθεί. Αν ο Τραμπ θέλει να κερδίσει από τις εμπορικές σχέσεις με την ΕΕ, τότε η πιο αποτελεσματική προσέγγιση θα ήταν να υποστηρίξει τη διάλυση της ΕΕ, μέσω διμερών σχέσεων με τα κράτη. Κοινός ο στόχος με το σχέδιο της ευρωπαϊκής ακροδεξιάς. Εξάλλου η «Μαύρη Διεθνής» του Μασκ είναι σε πλήρη λειτουργία.
Η απειλή Τραμπ ώθησε την ΕΕ να αναλάβει πρωτοβουλίες στο πνεύμα της έκθεσης Ντράγκι. Το νέο «σχέδιο» της Κομισιόν ονομάζεται Πυξίδα Ανταγωνιστικότητας (Competitiveness Compass). Υπόσχεται να αντιμετωπίσει τις διαρθρωτικές αδυναμίες της ΕΕ και να κάνει την Ευρώπη «τον τόπο όπου οι καθαρές τεχνολογίες, υπηρεσίες και προϊόντα του μέλλοντος επινοούνται, κατασκευάζονται και φέρονται στην αγορά» και ταυτόχρονα «ενώ είναι η πρώτη ήπειρος που γίνεται κλιματικά ουδέτερη».
Ωστόσο το Σχέδιο της Κομισιόν θυμίζει μάλλον σύνθεση τσιτάτων (AI, προηγμένα υλικά, κβαντικοί υπολογιστές, βιοτεχνολογία, ρομποτική) σε οκτώ διαφορετικές κατευθύνσεις. «Σαν μια παρουσίαση PowerPoint μεταμφιεσμένη σε στρατηγική», την περιέγραψε ο Wolfgang Münchau.
Προφανώς ούτε αυτό το σχέδιο μπορεί να λύσει τα δομικά οικονομικά προβλήματα της ΕΕ που δημιούργησε η εμμονή στο νεοφιλελευθερισμό: την τεράστια άνοδο των ανισοτήτων, την χρόνια έλλειψη παραγωγικών δημόσιων επενδύσεων (ειδικά στην Ε&Α), τα χαμηλά επίπεδα κατανάλωσης, την αναποτελεσματική βιομηχανική πολιτική, το υψηλό ενεργειακό κόστος και την καφκική γραφειοκρατία των Βρυξελλών. Σε αυτά τα ζητήματα, υπάρχουν μόνο αόριστες δεσμεύσεις για μελλοντικές στρατηγικές και προτάσεις, με τεράστια χρονική υστέρηση στην νομοθετική διαδικασία της ΕΕ .
Ο Ντράγκι είχε δίκιο ότι η ΕΕ είναι εύθραυστο πήλινο δοχείο ανάμεσα σε ΗΠΑ-Κίνα. Ωστόσο το “Made in Europe” δεν μπορεί να πετύχει λόγω της νεοφιλελεύθερης αρχιτεκτονικής της ΕΕ. Η σωστή καταγραφή των οικονομικών προβλημάτων της ΕΕ σημαίνει ότι αναγνωρίζεται ότι αυτά έχουν τις ρίζες τους στους οικονομικούς και πολιτικούς περιορισμούς του ίδιου του νεοφιλελεύθερου υπερεθνικού μοντέλου. Και καθώς η ευρωπαϊκή βιομηχανία και η οικονομία επιβραδύνονται, είναι φανερό ότι τέτοιες μεταρρυθμίσεις δεν μπορούν να διορθώσουν όσα διακυβεύονται.
Η ΕΕ χρειάζεται σίγουρα μια νέα πυξίδα, αλλά η λύση βρίσκεται σε μια ριζική αναδιάρθρωση της με στόχο την μείωση των ανισοτήτων και την διεύρυνση της δημοκρατίας και όχι σε «ενέσεις» μεταρρυθμίσεων στο ίδιο αποτυχημένο μοντέλο της Συνθήκης του Μάαστριχτ και Λισαβόνας που οδηγεί στην κοινωνία του 1/3.
Λευτέρης Στουκογεώργος
