Ο Huxley, το 1932, έγραψε το προφητικό μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας «Θαυμαστός Νέος Κόσμος». Έναν αιώνα σχεδόν μετά, η καθηγήτρια του Harvard, Σοσάνα Ζούμποφ, γράφει στο βιβλίο της «Η Εποχή του καπιταλισμού της Επιτήρησης», για τις τεχνολογικές εξελίξεις και την ψηφιοποίηση, που χρησιμοποιούνται για την εδραίωση μιας εξουσίας ολικής επιτήρησης και ελέγχου των κοινωνιών. Η Google ήταν η πρωτοπόρος του Καπιταλισμού της Επιτήρησης, γρήγορα, όμως, η δυναμική επεκτάθηκε και στις υπόλοιπες (Facebook, Microsoft, Amazon, Apple, Palantir).Η Naomi Klein ανέλυσε τη στρατηγική αυτών των εταιριών, όπου ακόμα και η πανδημία παρουσιάστηκε ως μια ευκαιρία ανάπτυξης, αλλά όχι προς όφελος της κοινωνίας.
Πρόκειται για μια ψηφιακή αρχιτεκτονική, απειλή για τη δημοκρατία, την ελευθερία, για το μέλλον του ανθρώπου. Έχοντας συναντήσει ελάχιστη αντίσταση από τον νόμο ή τους πολίτες, ο καπιταλισμός της επιτήρησης βρίσκεται στο μεταίχμιο να κυριαρχήσει στο κοινωνικό σύστημα, αν του το επιτρέψουμε.
Για χρόνια, το Facebook αντιμετώπιζε κριτικές από ομάδες ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ακαδημαϊκούς ερευνητές, οι οποίοι επισήμαιναν τον κίνδυνο σχετικά με τους τρόπους με τους οποίους λειτουργεί η πιο διαδεδομένη ψηφιακή κοινωνική πλατφόρμα στην ανθρώπινη ιστορία: από διαστρέβλωση της πραγματικότητας ως καταστροφικές συμπεριφορές. Ο Mark Zuckerberg και η εταιρεία του, είχαν δεσμευθεί για μεταρρυθμίσεις. Το 2018, μετά από μια οικονομική κρίση, το Facebook τροποποιήθηκε με στόχο να αυξήσει τις πιο «ουσιαστικές» κοινωνικές αλληλεπιδράσεις και τα κέρδη του. Η εταιρεία όμως είχε ήδη ενημερωθεί εσωτερικά από το ερευνητικό προσωπικό της ότι είναι προβληματική η πολιτική της.
Η Frances Haugen και τα Facebook Files
Όλα ξεκίνησαν όταν ο John Tye, ιδρυτής της μη κερδοσκοπικής οργάνωσης Whistelbower Aid, ήρθε σε επαφή με την 37χρονη Frances Haugen, μηχανικό πληροφορικής με ειδίκευση στους αλγόριθμους και προϋπηρεσία σε Google, Pinterest και Yelp. Η Haugen ήταν product manager στο Facebook για 2 χρόνια. Πρόσφατα παρέδωσε στη Wall Street Journal εσωτερικά έγγραφα του Facebook και έδωσε σχετική συνέντευξη στο CBS. Στις 5 Οκτώβρη τα παρουσίασε σε ακρόαση ενώπιον της Γερουσίας των ΗΠΑ. Αυτά τα έγγραφα αποδεικνύουν αυτό που οι περισσότεροι χρήστες ψηφιακών πλατφορμών γνωρίζουμε, αλλά πάντα μας εκπλήσσει: η αρχιτεκτονική των πληροφοριών ευνοεί τον διχασμό, υποκινεί το μίσος και ενισχύει την παραπληροφόρηση. Η εσωτερική έρευνα του Facebook αποκάλυψε ότι αδυνατεί να ελέγξει την παραπληροφόρηση κατά των εμβολίων, παραδέχεται ότι το Instagram βλάπτει τους εφήβους και ότι υπάρχει ειδικό καθεστώς για την ελίτ.
Οι ίδιοι οι ερευνητές του Facebook είχαν τεκμηριώσει τους ψυχολογικούς κινδύνους που ενέχει το Instagram (ιδιοκτησίας Facebook), σε εφήβους και ιδιαίτερα στις έφηβες. Χαρακτηριστικά αναφέρει η έρευνα: «Εμείς (το Instagram) επιδεινώνουμε τα προβλήματα για την εικόνα του σώματος για μία στις τρεις έφηβες» και «Οι έφηβοι κατηγορούν το Instagram για την αύξηση του ποσοστού άγχους και κατάθλιψης». Εσωτερικές μελέτες έδειξαν ότι, μεταξύ των εφήβων που ανέφεραν αυτοκτονικές σκέψεις ,το 13% των Βρετανών χρηστών και το 6% των Αμερικανών, το έκαναν μέσω Instagram. Επίσης Το 40% δήλωσε ότι η χρήση του Instagram τους έκανε να αισθάνονται ότι δεν είναι ελκυστικοί.
Η έρευνα αποκάλυψε ότι το Facebook διατηρεί μυστικό ιδιωτικό μητρώο VIP, μέσω του προγράμματος XCheck , κάθε είδους διασημοτήτων και πολιτικών, οι οποίοι εξαιρούνται από τους αυστηρούς κανόνες δημοσίευσης περιεχομένου που διέπουν τους «θνητούς».
Τον Μάρτη, ο Zuckerberg, σε ακρόαση του Κογκρέσου, υποστήριξε ότι υπάρχει έρευνα που δείχνει ότι η χρήση κοινωνικών ψηφιακών εφαρμογών, για σύνδεση με άλλους ανθρώπους, μπορεί να έχει θετικά οφέλη για την ψυχική υγεία. H έρευνα αυτή δεν δόθηκε ποτέ στη δημοσιότητα, ούτε στο Κογκρέσο, ούτε στα ΜΜΕ. Επίσης ο Zuckerberg, ενώ υποσχέθηκε να προωθεί επιστημονικές πληροφορίες σχετικά με τον Covid-19 και τους εμβολιασμούς μέσω του Facebook, η κατάληξη ήταν να πλημμυρίσει με παραπληροφόρηση και να δημιουργήσει σύγχυση. Ο Zuckerberg μίλησε για ελευθερία έκφρασης, αλλά υπάρχει μεγάλη διαφορά μεταξύ αυτής και του δικαιώματος στην ορατότητα.
Το Facebook συνέβαλε επίσης στη διάδοση fake news κατά τη διάρκεια των αμερικάνικων εκλογών και την επίθεση στο Καπιτώλιο. Αναφέρει το σχετικό έγγραφο που παρέδωσε στο Κογκρέσο: «Ενώ δημοσιοποιούσε τη δέσμευσή του ενάντια στην παραπληροφόρηση και τον εξτρεμισμό που γεννήθηκε από τις εκλογές του 2020 και την σχετική επίθεση, το Facebook γνώριζε πολύ καλά ότι οι αλγόριθμοι και οι πλατφόρμες του προωθούσαν αυτού του είδους το περιεχόμενο. Το Facebook απέτυχε να λάβει εσωτερικά αντίμετρα».
Το μίσος και ο διχασμός στο Facebook δεν είναι μόνο πρόβλημα στις ΗΠΑ αλλά παγκόσμια. Αυτό είναι ένα από τα μηνύματα που έδωσε η καταγγέλλουσα η Frances Haugen στο Κογκρέσο, όπου κατηγόρησε τους αλγόριθμους του Facebook ότι «κυριολεκτικά ανεβάζουν την εθνικιστική βία στην Αιθιοπία» (όπως και στην Μυανμάρ) όπου χιλιάδες άνθρωποι αντιμετωπίζουν συνθήκες ακραίας πείνας λόγω της σύγκρουσης μεταξύ της αιθιοπικής κυβέρνησης και των ανταρτών Tigray.
Οι αναρτήσεις που δημιουργούν πολλά σχόλια προωθούνται από τους αλγόριθμους και τα σχόλια αυτά γίνονται μέρος του συνολικού μηνύματος της ανάρτησης. Μαζί με τις κοινοποιήσεις και τα likes, τα σχόλια οδηγούν σε ενίσχυση δημοσιεύσεων και προφίλ. Τα πάντα στο Facebook έχουν σχεδιαστεί για να μεγιστοποιούν τη συμμετοχή και μέσω αυτής τα κέρδη του. Εάν η εταιρεία μπορεί να δημιουργεί αλληλεπίδραση σε 3 δισεκατομμύρια χρήστες της, τότε τα υπέρογκα κέρδη έρχονται μόνα τους . Όσο πιο διχαστικό, συγκλονιστικό και οργισμένο είναι το περιεχόμενο μιας ανάρτησης, τόσο περισσότερο δημιουργεί αλληλεπίδραση. Όσο οι πληροφορίες προκαλούν αντιδράσεις, ανεξάρτητα από το αν είναι αληθινές, τόσο περισσότερο μεγιστοποιούνται τα κέρδη της εταιρείας.
Το Facebook επεξεργάζεται σχέδια εικονικής πραγματικότητας όπως το Metaverse, ένα είδος εικονικού περιβάλλοντος επιστημονικής φαντασίας για επαγγελματικές συναντήσεις καθώς και ένα πρόγραμμα προπαγάνδας όπως το Project Amplify, μέσω του οποίου επιδιώκει να αυξήσει την προβολή θετικών ειδήσεων για το ίδιο.
Σύμφωνα με την Haugen, είναι απαραίτητο να απαιτηθεί η διαφάνεια όλων των εργαλείων και να επιτραπεί δημόσιος έλεγχος. Αυτό θα ήταν ένα σημείο εκκίνησης, αν και όχι αρκετό. Πρέπει να διασφαλίσουμε τον πλουραλισμό και να πολλαπλασιάσουμε τις επιλογές, να παρέμβουμε στον ψηφιακό προγραμματισμό, στην ευαισθητοποίηση όσων τα χρησιμοποιούν και να ρυθμίσουμε την πρόσβασή τους.
Μικρή η πιθανότητα να αλλάξει την πολιτική του ο Zuckerberg χωρίς διεθνή παρέμβαση, αλλά όπως έχει γραφτεί «με το Facebook ο πλανήτης θα είναι πιο σκληρός, πιο ηλίθιος και πιο θανατηφόρος από έναν κόσμο χωρίς Facebook».
Λευτέρης Στουκογεώργος
Πηγή: freeda
