ΛΑΤΙΝΙΚΗ ΑΜΕΡΙΚΗ: Ανάδυση ενός νέου αριστερού κύματος;

Ο ιστορικός χρόνος των πολιτικών αλλαγών/ανατροπών στην Λατινική Αμερική φαίνεται να είναι πιο σύντομος: την αποκαλούμενη «ροζ παλίρροια» της 20ετίας 1990-2010, την ανάδειξη δηλαδή κεντροαριστερών – αριστερών κυβερνήσεων σε μια σειρά από χώρες της περιοχής (Αργεντινή, Βενεζουέλα, Βολιβία, Βραζιλία, Εκουαδόρ, Ουρουγουάη, κ.α.) διαδέχθηκε ο σκληρός νεοφιλελευθερισμός και βαθύς συντηρητισμός (Μάκρι στην Αργεντινή, Μπολσονάρο στη Βραζιλία, Πινέιρα στη Χιλή). Ήδη, ο Μάκρι αποτελεί παρελθόν, ο Πινέιρα θα τον ακολουθήσει και τυπικά σε δύο μήνες, ενώ πιθανολογείται νίκη του Λούλα στην Βραζιλία τον προσεχή Οκτώβρη. Ταυτόχρονα, στην Βολιβία έχει σταθεροποιηθεί, μετά το πραξικόπημα του 2019, η κυβέρνηση της αριστεράς (8/11/2020), στο Περού ηττήθηκε η σκληροτράχηλη δεξιά (11/4/2021) που δεν μπορεί ακόμα να το αποδεχτεί και στην Ονδούρας (28-11-21) έγινε η ανατροπή με τη σημαντική νίκη της αριστερής Σομάρα Κάστρο. Ας επισημανθεί ότι η σπουδαία εκλογική νίκη του υποψήφιου της αριστεράς Γ. Μπόριτς στη Χιλή αναπτέρωσε τις ελπίδες σε περισσότερες χώρες της περιοχής για λιγότερο ή περισσότερο βαθιές τομές στον ηγεμονικό σκληρό νεοφιλελευθερισμό. Αν δε στις προεδρικές εκλογές στην Κολομβία το Μάιο επιβεβαιωθεί η δημοσκοπική νίκη του Γ. Πέτρο (συνασπισμός όλων σχεδόν των τάσεων της Αριστεράς) θα αλλάξει ουσιαστικά η πολιτική γεωγραφία της Λατινικής Αμερικής που φαίνεται να παραμένει εργαστήριο πολιτικών και ιδεολογικών εξελίξεων και θα αποτελέσει ανάχωμα στην άνοδο της άκρας δεξιάς.

Ας παρακολουθήσουμε τις δύσκολες συνθήκες που αντιμετωπίζουν αριστερές κυβερνήσεις στις χώρες των Άνδεων: Βολιβία και Περού σε αυτό το φύλλο και στο επόμενο Χιλή.

Έχει ήδη περάσει ένας χρόνος από την επάνοδο της αριστεράς στην κυβέρνηση (ΜΑS –Κίνημα για το Σοσιαλισμό) με πρόεδρο της χώρας τον Λουίς Άρσε (Λούτσο), πρώην υπουργό Οικονομίας στις κυβερνήσεις του Έβο Μοράλες και αντιπρόεδρο τον Νταβίντ Τσοκεουάνα.

Η πραξικοπηματική πρόεδρος Τ. Άνιες και δέκα ακόμα στελέχη της κυβέρνησή της, του στρατού και της αστυνομίας είναι στη φυλακή, υπόδικοι ή με βαριές κατηγορίες, ενώ αναζητούνται και αρκετά ακόμα άτομα για να παραπεμφθούν στη δικαιοσύνη. Η καθυστέρηση έναρξης της δίκης των υποδίκων και η παρέμβαση ή όχι στη δικαιοσύνη για επιτάχυνση αποτελούν πεδίο διαφωνίας – σύγκρουσης κόμματος (Moράλες) – κυβέρνησης (Άρσε). Ο Άρσε θέτει ως θέμα αρχής την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης και αρνείται, μέχρι σήμερα τουλάχιστον, να παρέμβει.

Στις συνεχείς προσπάθειες της δεξιάς και κυρίως της ακροδεξιάς για αποσταθεροποίηση της κυβέρνησης με βίαιες μετακινούμενες διαδηλώσεις/πορείες και εκφοβισμό η απάντηση δόθηκε το 7ήμερο 23-29 Νοεμβρίου με τη μαζική και πολύμορφη πορεία 180 χιλιομέτρων που ξεκίνησαν 50 χιλιάδες άτομα και μέχρι τη Λα Πας έγιναν 1 εκατομμύριο, που εκδήλωσε δυναμικά με συνθήματα και πολιτιστικά δρώμενα τη στήριξή του στην κυβέρνηση. Η πορεία ήταν πρωτοβουλία του ΜΑS KAI συμμετείχαν οι Γ.Σ εργατών και αγροτιών, πολλές κοινωνικές συλλογικότητες, διανοούμενοι-ες.

Η νέα κυβέρνηση παρέλαβε μια χώρα σε βαθιά κοινωνική και οικονομική κρίση με ύφεση -12%, την ανεργία και τη φτώχεια να αυξάνουν αλματωδώς, τη διαφθορά να κάνει πάρτι και ένα δάνειο 320 εκατ, δολάρια χωρίς δανειακή σύμβαση και αντισυνταγματικές διαδικασίες. Όσο για την πανδημία, δεν είχε συναφθεί καμία συμφωνία για προμήθεια εμβολίων ή φαρμάκων.

Παρά τις αντιξοότητες, ο Λ. Άρσε και το οικονομικό επιτελείο κατάφεραν με μια σειρά πολιτικών να αυξηθεί το ΑΕΠ σε 5% έναντι πρόβλεψης 4,4% (2021). Μεγάλα ποσά κατευθύνθηκαν στις δημόσιες επενδύσεις, κυρίως σε έργα υποδομών (αύξηση 111%), δημιουργώντας χιλιάδες νέες θέσεις εργασίας, προώθησε την εξαγωγή του πολύτιμου πλέον ορυκτού λιθίου και στην κατεύθυνση αύξησης των εξαγωγών και υποκατάστασης των εισαγωγών ενθάρρυνε την παραγωγή προϊόντων ποιότητας.

Στο κοινωνικό πεδίο, εκτός άλλων, ολοκληρώθηκαν ήδη προγράμματα προστασίας και εγγυήσεων των δικαιωμάτων των παιδιών-αγοριών και κοριτσιών-και των εφήβων, τόσο στην εργασία όσο και στην εκπαίδευση.

Ενώ με ταχείς ρυθμούς εξασφαλίστηκε επάρκεια εμβολίων ακόμα και για μικρές ηλικίες, μεγάλο τμήμα του πληθυσμού (πάνω από 50%) αρνείται να εμβολιαστεί είτε ακολουθώντας τα κελεύσματα της Ευαγγελικής εκκλησίας, είτε μεγάλο μέρος των ιθαγενών (62% του πληθυσμού) επιλέγουν παραδοσιακές πρακτικές ίασης από τον κορονοϊό. Ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης που νόσησε δύο φορές δηλώνει δημόσια ότι θεραπεύτηκε με παραδοσιακά «φάρμακα». Η πρόσφατη ορμητική εισβολή της «Όμικρον» ανάγκασε τον Άρσε να θεσμοθετήσει αυστηρό πιστοποιητικό εμβολιασμού, και ήδη 500.000 άτομα προσέτρεξαν να εμβολιαστούν.

Η κυβέρνηση διατηρεί υψηλή δημοτικότητα και το MAS απέδειξε ότι έχει μεγάλη δυνατότητα κινητοποίησης της κοινωνίας, αποτελεσματική ασπίδα στις απόπειρες αποσταθεροποίησης.

Καταρχάς, να υπενθυμίσουμε την πύρρεια νίκη του Πέδρο Καστίγιο στις προεδρικές εκλογές (4/21) που η δεξιά (Κέικο Φουτζιμόρι) προσπάθησε επίμονα να ακυρώσει, όπως και το γεγονός ότι στη Βουλή των 130 βουλευτών-ίνων το ψηφοδέλτιο «Ελεύθερο Περού» (ΚΚΠερού – μαοϊκό) με το οποίο εκλέχτηκε ως συνεργαζόμενος έχει μόνο 37 έδρες και 5 έδρες έχει το αριστερό Νέο Περού. Οι υπόλοιπες 88 κατέχονται από την κατακερματισμένη Δεξιά και μικρά κεντροδεξιά κόμματα που έχουν αποστασιοποιηθεί μετεκλογικά από την πολωτική τακτική της Φουτζιμόρι.

Η δεξιά, από τις 28 Ιουλίου που ανέλαβε και επίσημα τα καθήκοντά του ο Π. Καστίγιο και σχηματίστηκε νέα κυβέρνηση, επιχειρεί κυριολεκτικά λυσσαλέα και συστηματικά να ανατρέψει τη νέα κατάσταση που δημιουργήθηκε είτε με προτάσεις μομφής που απορρίπτονται, είτε με προσχηματικές ή νομότυπες διαδικασίες αντικατάστασης υπουργών–ίνων. Ο Πρόεδρος έχει εξαναγκαστεί να αλλάξει –ορισμένες φορές δικαιολογημένα– δέκα υπουργούς με τελευταία περίπτωση την υπουργό Παιδείας. Αυτή η κατάσταση δημιουργεί κοινωνική ανασφάλεια για την οποία η δεξιά αδιαφορεί, όπως αδιαφόρησε και στην περίπτωση της πανδημίας, εμμένοντας στον κεντρικό της κομματικό στόχο.

Ο Καστίγιο δεν δέχεται πίεση μόνο από τη δεξιά, αλλά και από το κόμμα που συνεργάστηκε (όχι από όλους) που του ασκούν κριτική ότι «νέρωσε πολύ το κρασί του». Φαίνεται να ανταπεξέρχεται στις πιέσεις και να προχωρά μαθαίνοντας κοινοβουλευτικές πρακτικές, προκειμένου να υπερασπίσει και να διευρύνει τα δικαιώματα των λαών του Περού. Το πιο σημαντικό είναι το ότι συνειδητοποίησε ότι δεν μπορεί, άμεσα τουλάχιστον, να υλοποιήσει το φιλόδοξο πρόγραμμά του για την παιδεία και την υγεία, ούτε οι διαδικασίες για νέο Σύνταγμα μπορούν να ξεκινήσουν αύριο, αλλά μπορεί να βελτιωθούν οι συνθήκες ζωής των από κάτω που τον ψήφισαν. Σε αυτήν την κατεύθυνση, τις τελευταίες μέρες είχε συναντήσεις με τα δύο μικρότερα αριστερά κόμματα, αλλά και με ορισμένα αντιφουτζιμουρικά, ενώ η νέα υπουργός Παιδείας δεν μπορεί να αμφισβητηθεί από τη δεξιά – κεντροδεξιά.

Το Περού «πλήρωσε πολύ ακριβά» την πανδημία. Η νέα κυβέρνηση και ο πρόεδρος ιδιαίτερα κατάφεραν να ανεβάσουν το 15% των εμβολιασμένων σε 85% μέσα σε πέντε μήνες. Σε αυτό το ζωτικό θέμα, η δεξιά δεν τόλμησε να κάνει κριτική.

Στο οικονομικό πεδίο, εξάλλου, μετά την πτώση του ΑΕΠ -11% το 2020, το 2021 αυξήθηκε κατά 12% και με στοιχεία της Κεντρικής Τράπεζας, στο τρίμηνο Ιουλίου –Σεπτεμβρίου δημιουργήθηκαν 300.000 νέες θέσεις εργασίες. Η συγκυρία είναι ευνοϊκή αφού έχει ανέβει η τιμή του χαλκού (δεύτερη παγκοσμίως χώρα παραγωγής του ) και άλλων ορυκτών που εξάγει η χώρα.

Πηγή: Η Εποχή