Μετά το ναυάγιο του Κραν Μοντανά η κυβέρνηση Ερντογάν μεθόδευσε πλήρως τον εξοβελισμό Ακιντζί για να περιορίσει την αυτονομία της Τουρκοκυπριακής Κοινότητας. Το έκανε με βασικό γνώμονα την αντίδραση στους τακτικισμούς Αναστασιάδη – εξ ου και η απόφαση Ερντογάν για σκληρή διαπραγματευτική θέση για «δύο κράτη». Ο Ερσίν Τατάρ υπηρέτησε πρόθυμα τον σκοπό αυτό. Το ερώτημα τώρα είναι αν εξακολουθεί να είναι χρήσιμος
Ανήμερα Χριστουγέννων, ο πρόεδρος της Τουρκίας Ταγίπ Ερντογάν δέχτηκε στην Αγκυρα τον ηγέτη των Τουρκοκυπρίων Ερσίν Τατάρ. Το 2025 είναι εκλογικό έτος για τους Τουρκοκυπρίους. Οι κάλπες θα στηθούν το αργότερο μέχρι τον Οκτώβριο. Μέχρι τότε θα γίνει άτυπη πενταμερής για το Κυπριακό υπό τον ΟΗΕ τον Μάρτιο και θα φανούν τα αποτελέσματά της.
Ο Τατάρ προσαρμόζεται καθώς το προοδευτικό τμήμα της Τουρκοκυπριακής Κοινότητας επιχειρεί να εκλέξει στη θέση του τον κεντροαριστερό Τουφάν Ερχιουρμάν, πρόεδρο του ΡΤΚ (Ρεπουμπλικανικού Τουρκοκυπριακού Κόμματος). H ενδεχόμενη αναθέρμανση της διαδικασίας για το Κυπριακό θα δημιουργήσει θετικές δυναμικές υπέρ του Ερχιουρμάν.
Η συνάντηση με τον Ερντογάν ήταν σημαντική για τον Τατάρ, έστω κι αν δεν του έδωσε ευκαιρία να κάνουν δηλώσεις. Ο Τούρκος ΥΠΕΞ Χακάν Φιντάν έκανε αυστηρές νουθεσίες στον Τατάρ να αποφύγει την ανελαστική ρητορική. Εσχάτως, ο Τατάρ αποδέχτηκε τριμερή συνάντηση στη Νέα Υόρκη (15/10) και την πενταμερή – με παρουσία και των 3 εγγυητριών δυνάμεων. Ο Ερντογάν φαίνεται ότι δεν θέλει πλέον να εκτίθεται στο Κυπριακό. Κάνει παγκόσμιο γεωπολιτικό παιχνίδι (Συρία, Ουκρανία) και η τουρκική διπλωματία υπό την καθοδήγηση Φιντάν τον έπεισε να αποφύγει λάθη που έκανε στο παρελθόν.
Ομοσπονδία
Μετά τη φωτογράφιση Ερντογάν – Τατάρ, ανέλαβε έργο ο Τζεβντέτ Γιλμάζ, αντιπρόεδρος της τουρκικής κυβέρνησης, οριοθετώντας τη διαπραγματευτική γραμμή ενόψει της πενταμερούς (TRT – Μπαϊράκ, 25/12): «Η πραγματικότητα της Κύπρου είναι δύο κράτη και δύο κοινότητες. Δεν θα είναι δυνατή η επίλυση του Κυπριακού με μια προσέγγιση που είναι μακριά από αυτές τις πραγματικότητες. Οι δεκαετίες δίχως λύση που αφήσαμε πίσω μας είναι η μεγαλύτερη απόδειξη αυτής της πραγματικότητας. Οπως έχουμε δηλώσει και στο παρελθόν, το κεφάλαιο της Ομοσπονδίας έχει κλείσει».
Η φράση «το κεφάλαιο της Ομοσπονδίας έχει κλείσει» είναι αντιγραφή ανάλογης δήλωσης που έκανε ο Φιντάν στην Αθήνα τον περασμένο Νοέμβριο. Η ελληνοκυπριακή ηγεσία, σήμερα υπό τον Χριστοδουλίδη, σπαταλά μεγάλο διαπραγματευτικό κεφάλαιο για να διαφυλάξει όσα ήταν για δεκαετίες αυτονόητα, έστω κι αν παραμένουν λογικά για τη διεθνή κοινότητα, όπως και την Ε.Ε.: τη Διζωνική, Δικοινοτική Ομοσπονδία (ΔΔΟ). Το δυστύχημα είναι ότι η ΔΔΟ δεν είναι ξεκάθαρη στο μυαλό της ηγεσίας, ενώ ένα τμήμα της -που τυγχάνει να υποστηρίζει τον Χριστοδουλίδη- την απορρίπτει. Αυτά δίνουν άφθονη τροφή στην τουρκική επιχειρηματολογία, που, εκτός άλλων, αγοράζει συνεχώς χρόνο με τις ταλαντεύσεις των Ελληνοκυπρίων.
Τα 8 χρόνια που πέρασαν από το Κραν Μοντανά δεν αφήνουν καμία αμφιβολία ότι το Κυπριακό είναι στη χειρότερη κατάσταση από ποτέ. Η κυπριακή ηγεσία διακηρύσσει μερονυχτίς τον αμετάκλητο στόχο της για απαλλαγή από την τουρκική κατοχή, αλλά οι προθέσεις δεν σημαίνουν κάτι! Στο πρωτοχρονιάτικο μήνυμά του ο Χριστοδουλίδης δήλωσε ότι «πέτυχε την επανενεργοποίηση του διεθνούς παράγοντα και την επανεμπλοκή Γκουτέρες…» (ΡΙΚ – 31/12). Αυτό, όμως, ξέρει πολύ καλά ότι απέχει παρασάγγας από τον δρόμο που έχει να διανύσει για να φτάσει ξανά σε διαπραγμάτευση πλήρους κλίμακας υπό τον ΟΗΕ. Πόσο ακόμα σε ακτίνα συμφωνίας, όπως το 2017!
Το διεθνές ενδιαφέρον είναι απορροφημένο από πολύ πιο σοβαρές διενέξεις και εκατόμβες νεκρών. Ο Πάπας Φραγκίσκος υπενθύμισε το Κυπριακό – το χαιρέτισε η κυβέρνηση ως απόδειξη διεθνούς ενδιαφέροντος (26/12), αλλά φαίνεται ότι δεν πρόσεξε πως ο σοφός Ποντίφικας μίλησε «για την ειρηνική συνύπαρξη» στο νησί. Η παρούσα ηγεσία της Κύπρου -και στις δύο πλευρές- έχει μηδενικές επιδόσεις στο ζήτημα αυτό και οι κινήσεις τους χαρακτηρίζονται μόνο από σκοπιμότητες.
Ο Τατάρ κατέθεσε πρόταση για άνοιγμα ενός οδοφράγματος στη Μια Μηλιά, στην ανατολική είσοδο της Λευκωσίας προς την Αμμόχωστο. Ξέρει ότι η Τουρκοκυπριακή Κοινότητα θέλει περισσότερα σημεία διέλευσης και η Μια Μηλιά μπορεί αντικειμενικά να χαρακτηριστεί ως σημαντική για διευκόλυνση του εσωτερικού εμπορίου εντός της νήσου. Ο Τατάρ έχει επίσης προχωρήσει σε κατασκευαστικά έργα διαπλάτυνσης του Αγίου Δομετίου, που εξυπηρετεί το 65% των καθημερινών διελεύσεων. Αντίθετα, οι νέες δίοδοι ταλανίζουν τον Χριστοδουλίδη, δεν ξεκαθαρίζει αν πράγματι τα θέλει, ενώ οι υποστηρικτές του απαιτούν να χτίσουν ακόμα πιο ψηλά τείχη διαχωρισμού. Η δυστοκία Χριστοδουλίδη φαίνεται από το γεγονός ότι περιέλαβε μεν τη διαπλάτυνση του σημείου διέλευσης Αγίου Διομετίου στα «μονομερή μέτρα προς Τουρκοκυπρίους» (Ιανουάριος 2024), αλλά δεν έπραξε απολύτως τίποτα. Θεωρητικά ζητά, όμως, δύο άλλα οδοφράγματα να ανοίξουν, για τα οποία ο τουρκικός στρατός έχει αντιρρήσεις και όλα βραχυκυκλώνονται. Ετσι συνδιαμορφώνονται οι «πραγματικότητες» στο νησί πάνω στις οποίες πατά η τουρκική διπλωματία.
Εγγενή δικαιώματα
Στον ΟΗΕ η Αγκυρα ζητά «κυρίαρχη ισότητα και ισότιμη διεθνή υπόσταση», ως «αναγνώριση των εγγενών δικαιωμάτων του από τη διεθνή κοινότητα», κατά τον αντιπρόεδρο Γιλμάζ. Πρόκειται για προέκταση της ερμηνείας περί κυριαρχίας που έκαναν οι Αναστασιάδης – Ερογλου το 2014: αφενός, «η κυριαρχία της Ενωμένης Κύπρου είναι μία», αλλά από την άλλη «εκπηγάζει εξίσου από τους Ελληνοκυπρίους και τους Τουρκοκυπρίους».
Ο Γιλμάζ βάζει επίσης «την ενσωμάτωση της Τουρκοκυπριακής Κοινότητας με τον κόσμο, την ασφάλεια και την ευημερία των Τουρκοκυπρίων». Στο ενδεχόμενο νέας αποτυχίας η Τουρκοκυπριακή Κοινότητα να αναβαθμιστεί με απευθείας εμπορικές σχέσεις, πτήσεις και επαφές και να τελεί υπό την ασφάλεια της Τουρκίας.
Αυτά θα βρει μπροστά του ο Χριστοδουλίδης, σαν «μαζεμένο λογαριασμό» 8 χρόνων.
Η Τουρκία τώρα εξετάζει: με Τατάρ ή Ερχιουρμάν; Η ελληνοκυπριακή ηγεσία πέφτει συχνά σε λάθος, σκεπτόμενη δογματικά, αλλά η αλήθεια την ξεπερνά. Το 2003-05, ο Ερντογάν εκτόπισε τον Ντενκτάς, στήριξε το σχέδιο του ΟΗΕ και την εκλογή του κεντροαριστερού Μεχμέτ Αλί Ταλάτ. Το 2010 η Τουρκία επέτρεψε την επικράτηση του δεξιού εθνικιστή Ντερβίς Ερογλου, αφού ο Μ. Α. Ταλάτ απέτυχε να καταλήξει σε κάτι χειροπιαστό με τον τότε πρόεδρο Δημήτρη Χριστόφια. Το 2015, όμως, δεν εναντιώθηκε στην εκλογική επικράτηση του πλέον μετριοπαθούς Τουρκοκύπριου ηγέτη Μουσταφά Ακιντζί. Μετά το ναυάγιο του Κραν Μοντανά η κυβέρνηση Ερντογάν μεθόδευσε πλήρως τον εξοβελισμό Ακιντζί για να περιορίσει την αυτονομία της Τουρκοκυπριακής Κοινότητας. Το έκανε με βασικό γνώμονα την αντίδραση στους τακτικισμούς Αναστασιάδη – εξ ου και η απόφαση Ερντογάν για σκληρή διαπραγματευτική θέση για «δύο κράτη».
Ο Ερσίν Τατάρ υπηρέτησε πρόθυμα τον σκοπό αυτό. Το ερώτημα τώρα είναι αν εξακολουθεί να είναι χρήσιμος. Αυτό σχετίζεται με τους υπολογισμούς που κάνει και ο πρόεδρος Χριστοδουλίδης: θέλει έγκυρο συνομιλητή ή απλώς τον βολικό Τατάρ;
Κυριάκος Πιερίδης
