1. Μόλις δύο μήνες μετά την ανάληψη των καθηκόντων της, η γαλλική κυβέρνηση πέφτει λόγω των προτάσεών της για τον προϋπολογισμό του Κράτους, ανοίγοντας τις πόρτες της Ευρώπης σε μια ακόμη πολιτική κρίση, λίγες μόλις εβδομάδες μετά τη γερμανική.
Όπως ανακοινώθηκε ευρέως τις τελευταίες ώρες, το κοινοβούλιο ενέκρινε πρόταση δυσπιστίας στον πρωθυπουργό και πρώην Ευρωπαίο διαπραγματευτή Μισέλ Μπαρνιέ. Το Rassemblement National (RN) της Μαρίν Λεπέν και τα αριστερά κόμματα που ενώθηκαν στο Nouveau Front Populaire υπερψήφισαν την πρόταση δυσπιστίας ενάντια στην κυβέρνηση Μπαρνιέ, με αφορμή ότι ο πρωθυπουργός είχε καταφύγει στο άρθρο 49.3 του Συντάγματος, το οποίο επιτρέπει την έγκριση ενός νόμου χωρίς ψηφοφορία στο κοινοβούλιο εκτός από την υποβολή «πρότασης μομφής» τις επόμενες 24 ώρες.
2. Η κατάσταση των γαλλικών δημόσιων οικονομικών δυσκολεύτηκε σημαντικά πρώτα από την πανδημία και μετά από την ενεργειακή κρίση και τον πληθωρισμό. Κατά τη διάρκεια της πανδημίας, οι δημόσιες δαπάνες που αφορούσαν τα μέτρα στήριξης της οικονομίας αυξήθηκαν, παρά τη σημαντική σταθερότητα στα φορολογικά έσοδα. Το κρατικό έλλειμμα έχει επομένως διευρυνθεί, και το οποίο γενικά αυξάνει το δημόσιο χρέος. Εάν μια χώρα ξοδεύει περισσότερα από όσα εισπράττει σε φόρους, πρέπει απαραίτητα να χρεωθεί.
Στα χρόνια που ακολούθησαν την πανδημία, οι δημόσιες δαπάνες σταδιακά ομαλοποιήθηκαν, αλλά ταυτόχρονα μειώθηκαν τα φορολογικά έσοδα, λόγω της επίδρασης όλων των ελαφρύνσεων που είχαν χορηγηθεί για να αντισταθμιστεί η αύξηση του κόστους ζωής για οικογένειες και εταιρείες: το έλλειμμα συνέχισε να αυξάνει περίπου χωρίς σημαντικές μεταβολές (Δες Γράφημα 1).
ΓΡΑΦΗΜΑ 1
ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΔΑΠΑΝΕΣ –ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΣΟΔΑ ως % ΤΟΥ ΑΕΠ
ΠΗΓΗ : ΟΟΣΑ
Μπλε γραμμή : δαπάνες . Μωβ γραμμή: έσοδα. Γκρίζα περιοχή : έλλειμμα.
Το αποτέλεσμα είναι ότι το έλλειμμα εξακολουθεί να είναι υψηλό και για μερικά χρόνια η Γαλλία δυσκολεύεται να επιτύχει τους στόχους που έχει θέσει η ίδια για το έλλειμμα. Για φέτος οι προβλέψεις ήταν για έλλειμμα 5,1 τοις εκατό του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ). Η κυβέρνηση έχει ήδη κάνει γνωστό ότι οι προηγούμενες προβλέψεις για το έλλειμμα δεν θα τηρηθούν και ότι θα είναι τουλάχιστον 6,1%, υψηλότερο από πέρυσι, με στόχο να μειωθεί στο 5% το 2025.
Το δημόσιο χρέος αυξάνεται επίσης σε σύγκριση με πέρυσι: αυξήθηκε σημαντικά το 2020, τον πρώτο χρόνο της πανδημίας, όταν από το 98% έφτασε σχεδόν στο 115%. Στη συνέχεια και για τα επόμενα τρία έτη παρουσίασε μείωση, αλλά από φέτος αναμένεται ότι αυξηθεί ι ξανά. Σύμφωνα με τις προβλέψεις, θα επιστρέψει κοντά στο 114% το 2025. (Δες: ΓΡΑΦΗΜΑ 2).
ΓΡΑΦΗΜΑ 2
ΔΗΜΟΣΙΟ ΧΡΕΟΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΟ ΕΛΛΕΙΜΜΑ ως % ΑΕΠ
Πηγή: ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ
Και στις δύο περιπτώσεις, ο λόγος ελλείμματος και χρέους προς το ΑΕΠ, αυξάνει, επειδή ο ρυθμός μεγέθυνσης της οικονομίας (ΑΕΠ) είναι μικρότερος του αναμενομένου,(μικραίνει ο παρονομαστής του λόγου).
Επιπλέον, το κόστος του χρέους έχει αυξηθεί, τόσο, λόγω της γενικής αύξησης των επιτοκίων όσο και της ειδικής αύξησης των επιτοκίων των γαλλικών κρατικών ομολόγων, δηλαδή των χρηματοπιστωτικών μέσων που η Γαλλία πουλά στους επενδυτές για να δανειστεί χρήματα: όσο υψηλότερο είναι το επιτόκιο που ζητούν οι επενδυτές, τόσο πιο επικίνδυνος θεωρείται ο δανειστής. Από τον Ιούνιο, στις χρηματοπιστωτικές αγορές σημειώθηκε αύξηση του αποκαλούμενου spread, δηλαδή η διαφορά μεταξύ των επιτοκίων των γαλλικών ομολόγων και των γερμανικών ομολόγων, που θεωρείται το πιο αξιόπιστο: πριν από τις ευρωπαϊκές εκλογές ήταν περίπου 45 μονάδες βάσης, και τις τελευταίες εβδομάδες πλησιάζει τους 80. Η αύξηση οφείλεται εν μέρει στη μεγάλη πολιτική αβεβαιότητα των τελευταίων μηνών και εν μέρει στη σημαντική επιδείνωση των δημοσίων οικονομικών (Δες: ΓΡΑΦΗΜΑ 3).
ΓΡΑΦΗΜΑ 3
ΔΙΑΦΟΡΑ SPREAD ΜΕΤΑΞΥ 10ΕΤΟΥΣ ΓΑΛΛΙΚΟΥ ΟΜΟΛΟΓΟΥ ΚΑΙ ΓΕΡΜΑΝΙΚΟΥ
ΠΗΓΗ: FRED, Federal Reserve Economic Data.
Ωστόσο, το ότι η Γαλλία έχει πρόβλημα ελλείμματος και χρέους δεν είναι κάτι νέο. Μέχρι το 2008 είχε δημόσιο χρέος αντίστοιχο με τον μέσο όρο των ευρωπαϊκών χωρών, αλλά με τη σοβαρή οικονομική κρίση σημειώθηκε ξαφνική αύξηση, από 69 τοις εκατό το 2008 σε 84 τοις εκατό το 2009. Έκτοτε αυξάνεται συνεχώς, δες ΠΙΝΑΚΑ 1
ΠΙΝΑΚΑΣ 1
ΠΗΓΗ: ΕΥΡΩΠΑΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ
Το χρέος έχει χρησιμεύσει, ως επί το πλείστον, για τη χρηματοδότηση μέτρων τόνωσης της οικονομικής δραστηριότητας και συναφών δαπανών. Η Γαλλία είναι σήμερα η ευρωπαϊκή χώρα με τις υψηλότερες δημόσιες δαπάνες σε σχέση με το ΑΕΠ. https://ec.europa.eu/…/view/tec00023/default/table…
Πριν από την πανδημία, για χρόνια είχε έλλειμμα πολύ πάνω από 3 τοις εκατό, δηλαδή το όριο που επιβάλλουν οι ευρωπαϊκοί κανόνες για τα δημόσια οικονομικά για να διατηρήσουν τους προϋπολογισμούς των ευρωπαϊκών κρατών υπό έλεγχο: ως εκ τούτου βρισκόταν σε μια κατάσταση διαρθρωτικής ανισορροπίας όσον αφορά τις βασικές παραμέτρους, και έχει τεθεί πολλές φορές από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή σε διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος, που απαιτεί, ως γνωστόν, σταδιακή και συμφωνημένη προσαρμογή των δημοσίων λογαριασμών. Φαίνεται ότι η Γαλλία απολάμβανε πιο ευγενική μεταχείριση από την Επιτροπή.
3. Οι ευρωπαϊκοί κανόνες για τα δημόσια οικονομικά είχαν ανασταλεί κατά τη διάρκεια της πανδημίας, για να επιτρέψουν στα κράτη να δαπανήσουν ό,τι ήταν απαραίτητο για τη στήριξη των οικονομιών τους, αλλά επέστρεψαν σε ισχύ, με ορισμένες βασικές αλλαγές, που τίθενται σε ισχύ από φέτος.
Η Γαλλία συγκαταλέγεται για άλλη μια φορά μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών που τους τελευταίους μήνες η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έθεσε σε διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος: η προηγούμενη κυβέρνηση είχε συμφωνήσει με την Επιτροπή για μείωση κάτω του 3,0% έως το 2026, αλλά την προηγούμενη εβδομάδα ο πρώην πρωθυπουργός Μπαρνιέ είχε πει ότι θα ζητήσει αναβολή για το 2029 για να γίνει λιγότερο απότομη η μείωση.
Οι νέοι ευρωπαϊκοί κανόνες απαιτούν ότι κατά τη διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος το εν λόγω κράτος ορίζει μια ελάχιστη διαδρομή προσαρμογής ίση με 0,5 τοις εκατό του ΑΕΠ κάθε χρόνο, πράγμα που για τη Γαλλία σημαίνει μείωση του ελλείμματος κατά τουλάχιστον 14 δισεκατομμύρια ευρώ.
Για να επανέλθει το έλλειμμα από το 6 στο 3 τοις εκατό, απαιτούνται συνολικά περίπου 90 δις. Η κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι μεγάλο μέρος της μείωσης θα πραγματοποιηθεί από τον επόμενο έτος: συγκεκριμένα το υπουργείο Οικονομίας ανακοίνωσε ότι το 2025 η μείωση εκτιμάται ότι θα είναι 1,1 ποσοστιαίες μονάδες σε σχέση με φέτος. Σύμφωνα με αυτούς τους υπολογισμούς, θα πρέπει να είναι περίπου 30 δισ. ευρώ. Αλλά η παραιτηθείσα γαλλική κυβέρνηση έχει υπολογίσει ότι κατά πάσα πιθανότητα θα χρειαστούν ακόμη περισσότερα, περίπου 40 δισ., για να αντισταθμιστεί η αύξηση του ελλείμματος που ήταν ήδη σε εξέλιξη.
4. Ο νέος Γάλλος πρωθυπουργός Μισέλ Μπαρνιέ έκανε την κεντρική του ομιλία στην Εθνοσυνέλευση, το γαλλικό κοινοβούλιο, την Τρίτη 03.12.2024, και μίλησε πληρέστερα για σχέδια για την οικονομία που είχε υπονοήσει μόνο τις πρώτες εβδομάδες της θητείας του. Ήταν μια σκληρή ομιλία για τη δύσκολη κατάσταση των δημοσίων οικονομικών -το γαλλικό δημόσιο χρέος είναι το τρίτο μεγαλύτερο στην Ευρωζώνη, μετά από αυτά της Ελλάδας και της Ιταλίας- και έχει ήδη ανακοινώσει σημαντικά μέτρα ανάκαμψης, όσον αφορά τη μείωση των δημοσίων δαπανών και την αύξηση των φόρων .
Συγκεκριμένα, για να γίνει μια προσαρμογή αυτού του τύπου είναι απαραίτητο είτε να μειωθούν οι δημόσιες δαπάνες είτε να αυξηθούν οι φόροι. Ο Μπαρνιέ είχε δηλώσει ότι σκοπεύει να κάνει και τα δύο, και το πόσο βάρος θα δώσει στα δύο μέτρα είναι πολιτική απόφαση. Είναι μια ουσιαστικά δεξιά μειοψηφική κυβέρνηση: έχει υπουργούς από τον κεντρώο συνασπισμό του σημερινού προέδρου Εμμανουέλ Μακρόν και από το συντηρητικό Ρεπουμπλικανικό Κόμμα. Ταυτόχρονα, για να εγκρίνει μέτρα χρειάζεται ακόμη την εξωτερική υποστήριξη άλλων κομμάτων στο κοινοβούλιο, συμπεριλαμβανομένων της αριστεράς και της ακροδεξιάς.
Πρέπει επομένως να λάβει υπόψη τις εξαιρετικά διαφορετικές θέσεις σχετικά με τα δημόσια οικονομικά: για την εξισορρόπηση των λογαριασμών, η αριστερά ενθαρρύνει τις αυξήσεις φόρων, ώστε να μην περικοπούν οι δαπάνες για τις δημόσιες υπηρεσίες. Η δεξιά και η ακροδεξιά υπερασπίζονται γενικά το αντίθετο, ώστε να μην αυξηθεί μια φορολογική επιβάρυνση που είναι ήδη από τις υψηλότερες στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Στην ομιλία του ο Μπαρνιέ είχε πει ότι τα δύο τρίτα της προσαρμογής θα πραγματοποιηθούν μέσω μείωσης των δημοσίων δαπανών και το ένα τρίτο μέσω αύξησης των φόρων: ένας συμβιβασμός που τείνει επομένως προς τα δεξιά, αλλά με περιορισμένη παραχώρηση προς τα αριστερά.
Η σκληρή και αμφιλεγόμενη μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού συστήματος που εγκρίθηκε πέρυσι εν μέσω μεγάλων διαδηλώσεων σε ολόκληρη τη χώρα θα συμβάλει επίσης ουσιαστικά στη μείωση των δαπανών: μεταξύ άλλων, προβλέπει αύξηση της ηλικίας συνταξιοδότησης από 62 σε 64 έτη, αύξηση των κατώτατων συντάξεων και κατάργηση μιας ολόκληρης σειράς εξαιρέσεων που επέτρεψαν σε ορισμένες κατηγορίες εργαζομένων να συνταξιοδοτηθούν πρόωρα.
Στο μέτωπο της αύξησης της φορολογίας, ωστόσο, ήταν πιο ακριβής: είπε ότι «θα ζητηθεί έκτακτη εισφορά από τους πιο τυχερούς Γάλλους» και «από μεγάλες εταιρείες» -άρα ουσιαστικά αυτές που έχουν τα περισσότερα χρήματα- με στοχευμένη και προσωρινή φορολογία. Μια υπόθεση είναι φόρος στα κέρδη που ξεπερνούν το ένα δισ. ευρώ, αλλά και σε αυτή την περίπτωση θα υπάρξουν περισσότερες λεπτομέρειες με την παρουσίαση του νόμου για τον προϋπολογισμό.
Κώστας Μελάς
