Πριν από μερικά χρόνια είχαμε επισκεφτεί συγγενικό μας πρόσωπο, μια γυναίκα εξαιρετικών αισθημάτων, θείας αφέλειας και μηδενικού ενδιαφέροντος για οτιδήποτε έχει σχέση με κουλτούρα ή είναι προϊόν κουλτούρας. Ανάμεσα σε άλλες κουβέντες, από εκείνες τις παρηγορητικά αδιάφορες και τόσο απαραίτητες, κάπως το έφερε η συζήτηση και άρχισε να μας διηγείται με ενθουσιασμό το πρόσφατο οικογενειακό ταξίδι στην Αγία Πετρούπολη. Πάνω, λοιπόν, στον ενθουσιασμό και στο κέφι για όσα θαυμαστά αντίκρισαν τα μάτια τους… αμολάει τον πύραυλο: «Πήγαμε και στο μέρος που έγραψε ο Ντοστογιέφσκι τη “Λίμνη των κύκνων”». Πριν προλάβω να κρυφτώ να μην με πνίξει το γέλιο που ανέβαινε ορμητικό, η γυναίκα μου σχεδόν αυτοματικά την διορθώνει: «Ο Τσαϊκόφσκι. Άλλα πράγματα έγραψε ο Ντοστογιέφσκι». Η θεία όμως δεν σαστίζει, γιατί ο κόσμος της αμάθειας είναι συμπαγής και οι αμφιβολίες ανύπαρκτες. Έτσι μετά από ένα στιγμιαίο δισταγμό, σα να έπεσε μια πέτρα στο απέραντο πέλαγος, ο κόσμος επανέρχεται στην κανονική του κατάσταση και μας τελειώνει με δεύτερο ακόμα πιο ισχυρό πύραυλο: «Ε, δεν πειράζει. Και οι δυο από τον ίδιο τόπο ήτανε!» Έφυγα πύραυλος…
Αρκετές φορές θυμόμαστε το περιστατικό και πάντοτε γελάμε με τη «Λίμνη των κύκνων»… του Ντοστογιέφσκι που ήτανε από τον ίδιο τόπο με τον Τσαϊκόφσκι, οπότε «Λίμνη των κύκνων» και «Αδελφοί Καραμαζώφ», ένα και το αυτό. Όλες οι οικογένειες, άλλωστε, έχουν τα εσωτερικά τους αστεία, που περνάνε μάλιστα από γενιά σε γενιά και γίνονται μέρος της οικογενειακής μυθολογίας.
Αυτό σε επίπεδο, επαναλαμβάνω, οικογενειακής μυθολογίας. Όταν όμως το θεϊκό «από τον ίδιο τόπο ήτανε», φεύγει από το πλαίσιο της προσωπικής αφέλειας και γίνεται κρατική πολιτική για τον πολιτισμό και μάλιστα για τις τόσο απαραίτητες πολιτιστικές ανταλλαγές μεταξύ των λαών, τις τόσο προσοδοφόρες για τον παγκόσμιο πλούτο του πολιτισμού, τότε το πράγμα παύει να είναι γραφική αφέλεια και μετατρέπεται σε επικίνδυνη χυδαιότητα και γελοία φρίκη.
Αυτό ακριβώς έκανε η υπουργός Πολιτισμού (λέμε τώρα) Λίνα Μενδώνη, μπλοκάροντας τον Τσαϊκόφσκι και τη «Λίμνη των κύκνων» με τα μπαλέτα Μπολσόι, σπεύδοντας έτσι να ταυτιστεί με πολιτικές επιλογές (παρόμοιας επικινδυνότητας και βλακείας) της ΕΕ, καθώς και άλλων φορέων και οργανισμών. Απλοϊκό σκεπτικό, όπως κάθε πράξη που όζει την αποφορά του ολοκληρωτισμού. Αφού ο Πούτιν, ο Τσαϊκόφσκι και τα Μπολσόι «από τον ίδιο τόπο ήταν», εκάς οι βέβηλοι! Όχι παίζουμε.
Άλλωστε, ο Τσαϊκόφσκι υπήρξε γνωστός πολεμοχαρής! Κι όσο για τα Μπολσόι; Όλοι ξέρουν ότι το corps de ballet αποτελείται από σκληροτράχηλες και αιμοσταγείς μπαλαρίνες. Επιπροσθέτως, η ίδια η μουσική, αλλά και η χορογραφία είναι ένα κάλεσμα για όλεθρο και σφαγή. Και μόνο το μέρος με τον «Θάνατο του κύκνου» να δεις (ειδικά όταν ερμηνεύει η ανυπέρβλητη Μάγια Πλισέτσκαγια), αμέσως θα καταλάβεις. Μάλλον αυτό θα είδε και η υπουργός Πολιτισμού (λέμε τώρα) Λίνα Μενδώνη και αποφάσισε τα όσα αποφάσισε. Ας μην την κατηγορήσουμε, όμως, για την τερατώδη απόφαση της. Ήταν θεϊκή μπαλαρίνα η Πλισέτσκαγια και την ξεγέλασε. Όπως την είχε ξεγελάσει και ο Λιγνάδης που ήταν πολύ καλός ηθοποιός, αν θυμάστε. Η ίδια το έλεγε.
Είναι, λοιπόν, θύμα της ευπιστίας της. Πείθεται και δεν ρωτάει περισσότερα. Γιατί αν ρωτούσε, θα μάθαινε (χωρίς να είναι κανείς βέβαιος ότι αυτό θα άλλαζε κάτι) ότι ο έρμος ο Τσαϊκόφσκι είχε ουκρανικές ρίζες και γι’ αυτό τον λόγο η Ουκρανική Μουσική Ακαδημία φέρει το όνομά του! Αλλά που… «Το γελοίο είναι η φοβερότερη ιδιότητα του τρομακτικού», είχε πει ο Γιώργος Χειμωνάς στον «Εχθρό του ποιητή».
Περί αυτού ακριβώς πρόκειται. Για την φρίκη που προκαλεί ο «Εχθρός του ποιητή», δηλαδή ο εχθρός του ανθρώπου.
Είτε αυτός είναι ο Πούτιν, που σκορπίζει τον όλεθρο και τον θάνατο με μια απολύτως καταδικαστέα εισβολή σε κυρίαρχο κράτος, είτε εκείνοι που παριστάνουν τις μωρές παρθένες προσπαθώντας να θάψουν τα δικά τους εγκλήματα (που συνεχίζονται αμείωτα, προκαλώντας εκατομμύρια νεκρούς), κάτω από τα εγκλήματα των άλλων, είτε είναι εκείνοι που καταστρέφουν τον πολιτισμό αποκλείοντας την όσμωση των λαών πάνω στο ύψιστο και φωτεινό σημείο της δημιουργίας. Είτε βέβαια είναι εκείνοι, όπως ο Μηταράκης, που τολμούν να εκστομίσουν σε μέρες παγκόσμιας οδύνης, ρατσιστικές αγριότητες για «πραγματικούς πρόσφυγες». Λες και αυτοί που έρχονται ως εδώ κυνηγημένοι από τη θηριωδία του «δυτικού τρόπου ζωής» και τους πνίγουν στη θάλασσα οικείες δυνάμεις, δεν είναι πραγματικοί πρόσφυγες, άρα και πραγματικοί άνθρωποι, όποτε ο θάνατός τους δεν σημαίνει τίποτα.
«Βελτιώνουμε τα λάθη μας», είχε πει κάποτε, με τα αλήστου μνήμης ελληνικά του, ο Σημίτης. Αυτό ακριβώς κάνει και η Μενδώνη με τον αποκλεισμό… του Τσαϊκόφσκι μαζί με την συνομοταξία των ομοίων. «Βελτιώνουν» τα λάθη κάποιων προηγούμενων περί συλλογικής ευθύνης, αφού την επεκτείνουν και στους νεκρούς. Λες και βιάζονται. Δείγμα προθέσεων; Ας απαντήσουμε εμείς, πριν απαντήσουν άλλοι για εμάς.
Κώστας Καναβούρης
Πηγή: Η Εποχή
