ΜΕΤΑ ΤΟΝ «ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΟ ΑΙΩΝΑ ΤΙ»;
Από το τέλος του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου που μπήκαν για τα καλά στα παγκόσμια πράγματα ως τις αρχές της δεκαετίας μας –κάτι περισσότερο από έναν αιώνα– οι ΗΠΑ θεωρούσαν πως έχουν όχι μόνο την πολιτική δύναμη, αλλά και το ηθικό δικαίωμα και καθήκον να επεμβαίνουν όπου γης ώστε να κάνουν τη ζωή των ανθρώπων καλύτερη, συμβατότερη με τις αντιλήψεις και τα γούστα τους, και να υπηρετήσουν τα πάσης λογής συμφέροντά τους. Αυτό νομίζω τελείωσε. Ο Δεκαπενταύγουστος του 2021 αποτελεί μάλλον την ταφόπλακα του «αμερικάνικου αιώνα». Το τι μέλλει γενέσθαι δεν είναι εύκολο να το προβλέψει κανείς.
Τα σίγουρα; Νέα ώθηση στις προσφυγικές ροές προς τη Δύση αλλά και περαιτέρω γεωπολιτική αναβάθμιση του ρόλου των ενδιαμέσων κρατών που μπορούν να συγκρατούν πρόσφυγες. Αν στην περίπτωση της Συρίας, τον ρόλο αυτόν παίζει η Τουρκία, στην περίπτωση του Αφγανιστάν, ο παίκτης-κλειδί είναι το Ιράν. Επομένως, μπορούμε να είμαστε μάλλον βέβαιοι ότι με το Ιράν θα ξεκινήσουν οι διαπραγματεύσεις της ΕΕ για να κρατάει όσο γίνεται περισσότερους Αφγανούς. Στο Ιράν, εξάλλου, ήδη βρίσκονται τρία εκατομμύρια Αφγανοί πρόσφυγες εδώ και χρόνια. Η δεύτερη «υγειονομική ζώνη» είναι η Τουρκία που ξέρει καλά το παιχνίδι πλέον και η τρίτη εντός ΕΕ γνωρίζουμε καλά ποια είναι: η Ελλάδα.
Με τα θεοκρατικά αυτά καθεστώτα οφείλουμε να συνομιλούμε, όσο κι αν μας δημιουργεί αποστροφή η κοσμοαντίληψή τους. Εξάλλου, το πολιτικό Ισλάμ δεν έχει ένα πρόσωπο, όπως εξάλλου δεν έχει ή δεν είχε ένα πρόσωπο η εμπλοκή του Χριστιανισμού στην πολιτική ζωή των περισσοτέρων ευρωπαϊκών κρατών στο παρελθόν. Ζητούμενο στην Ασία δεν μπορεί να είναι ο ξεριζωμός του πολιτικού Ισλάμ, αλλά η ενίσχυση των μετριοπαθέστερων τμημάτων του. Σε αυτή την κατεύθυνση θα πρέπει να κινηθούμε ώστε η Ισλαμιστική θεοκρατία που στεριώνει από τη Μέση Ανατολή ως την Κεντρική Ασία να είναι στοιχειωδώς συνεννοήσιμη και όσο γίνεται συμβατή με θεμελιώδεις αρχές δημοκρατικής συνύπαρξης, ανθρώπινης αξιοπρέπειας και θρησκευτικής ελευθερίας. Αντιθέτως, η ισλαμοφοβία, ο ρατσιστικός στερεοτυπικός λόγος σε βάρος του Ισλάμ, ο στιγματισμός του ως θρησκεία υπανάπτυκτων Ασιατών, μόνο κακές υπηρεσίες προσφέρει στα δικαιώματα των ανθρώπων, την ειρήνη και την ασφάλεια, τόσο στη Δύση όσο και στις χώρες αυτές.
Όταν πριν 20 χρόνια, ο Πρόεδρος Μπους αποφάσιζε τη στρατιωτική επέμβαση στο Αφγανιστάν δεν ήταν όλος ο κόσμος μαζί του. Παρότι –με την εξαίρεση τοξικοεξαρτημένων συνωμοσιολόγων και άρρωστων αντι-ιμπεριαλιστών– όλη η ανθρωπότητα θρήνησε τους νεκρούς της 11ης Σεπτέμβρη, την ίδια στιγμή το πιο σκεπτόμενο τμήμα της μουδιασμένο παρακολουθούσε την στρατιωτική κινητοποίηση του πληγωμένου θηρίου που μέσα στην οργή της κοινής γνώμης, την έπαρση της ηγεσίας και την ανοησία του προέδρου του, θεώρησε πως μια στρατιωτική επέμβαση θα λύσει το πρόβλημα.
Έτσι, το πρόβλημα παροξύνθηκε: από τις ανατολικές όχθες της Μεσογείου ως την Ινδία, η περιοχή βυθίστηκε σε ένα άνευ προηγουμένου γεωπολιτικό χάος. Πόλεμοι, κατοχές, κράτη- παρίες, πρωτοφανή προσφυγικά ρεύματα. Ζωές χαμένες, ξοδεμένες… Στις 7 Οκτωβρίου 2001, ξεκίνησε ο βομβαρδισμός του Αφγανιστάν που οδήγησε στην πιο μακρά στρατιωτική εμπλοκή που γνώρισαν οι ΗΠΑ από καταβολής τους. Στις 20 Μαρτίου 2003, ξεκίνησε η δεύτερη επιχείρηση σε βάρος του Ιράκ, ο νομιμοποιητικός λόγος της οποίας ήταν το συνειδητό, αισχρό, εγκληματικό ψεύδος πως τάχα το Ιράκ είχε πυρηνικά όπλα. Το τυραννικό καθεστώς του Σαντάμ έπεσε. Στον απόηχο του εκκωφαντικού πάταγου της πτώσης γεννήθηκε το πιο αποκρουστικό πολιτειακό σχέδιο που γνώρισε η ανθρωπότητα μετά το ναζισμό: το ISIS. To ισλαμικό χαλιφάτο θρέφονταν από μια διττή στρατηγική: το ρίζωμα με το έδαφος που κατείχαν οι Δυτικοί, σε συνδυασμό με τον προσηλυτισμό νέων ανθρώπων τόσο στα όμορα εδάφη όσο και στην Ευρώπη.
Η παλινόρθωση του πολιτικού Ισλάμ στην Ασία δεν είναι απλώς μια κακή στιγμή της ιστορίας.
Οι Ταλιμπάν όμως δεν είναι ISIS. Η δυναμική του ισλαμικού φονταμενταλισμού στις μέρες μας από τον δυτικό άκρο της Ινδικής χερσονήσου ως τις νότιες και ανατολικές ακτές της Μεσογείου δεν οδηγεί αυτομάτως στο τζιχαντισμό και τους αποκεφαλισμούς του ισλαμοφασισμού. Αυτό πρέπει να γίνει αντιληπτό. Ο μεγαλύτερος εχθρός της Αλ Κάιντα υπήρξε το σιιτικό Ιράν. Κι όμως, επειδή το Ιράν βιώνεται στην περιοχή ως το αντίπαλο δέος της ηγεμονίας της συμμάχου της Δύσης, Σαουδικής Αραβίας υφίσταται κυρώσεις από τη Δύση…
Όσο λοιπόν το Ισλάμ βιώνεται συλλήβδην ως συνώνυμο της τρομοκρατίας, της βαρβαρότητας και της υπανάπτυξης, τόσο ενισχύονται αντανακλαστικά οι πιο ριζοσπαστικές εκδοχές της ισλαμιστικής θεοκρατίας. Η 20ετής εμπειρία του ταπεινωτικού για τη Δύση πολέμου στο Αφγανιστάν, η εδραίωση της Ισλαμικής Δημοκρατίας στο Ιράν και το Πακιστάν σε συνδυασμό με τη ισλαμική παλινόρθωση στην Τουρκία δείχνει ότι σε μεσοπρόθεσμο πολιτικό χρόνο, τα καθεστώτα αυτά ούτε λάθος στιγμές της ιστορίας είναι, ούτε πολιτειακά ατυχήματα. Το τέλος των αυτοκρατοριών και της αποικιοκρατίας δεν θα μπορούσε εύκολα να συνοδευτεί από το ξερίζωμα του βασικού ιστού που συνέχει τις κοινωνίες: αυτόν τον ρόλο επιτελεί η θρησκεία (και εκεί).
Όταν μάλιστα, η άλλη παντοδύναμη ταυτότητα της εποχής μας, η εθνική, είναι ισχνή διότι ο φυλετικός δεσμός των κοινοτήτων είναι καθοριστικός – όπως στο Αφγανιστάν – τότε ο ρόλος της θρησκείας ενισχύεται. Όταν το πολιτειακό πείραμα που προήλθε από την Αμερικανική επέμβαση γίνεται συνώνυμο της κατοχικής διαφθοράς και της πελατειακής αποτυχίας, τότε ο ρόλος της θρησκείας αναβαθμίζεται κι άλλο. Όταν τα δικαιώματα των ανθρώπων και η ισότητα των δύο φύλων γίνεται σύνθημα κατοχικών δυνάμεων από το 1978 (ΕΣΣΔ) ως το 2021 (ΗΠΑ και σύμμαχοι), τόσο η πραγματική ενδογενής δυναμική για προστασία των θεμελιωδών ελευθεριών και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας ηττάται.
Δείτε λίγο πώς τελειώνει το συγκλονιστικό Homeland στο Netflix… Οι συνομιλίες με την ηγεσία των Ταλιμπάν είναι μονόδρομος. Όπως συνήθως, σύντομα θα διακριθούν δύο ομάδες μέσα στην ηγετικά κλιμάκια των ανθρώπων αυτών: εκείνοι που θα ταχθούν υπέρ της συνεννόησης κι εκείνοι που θα επιμείνουν στην μισαλλοδοξία και εσωστρέφεια. Για να ενισχυθούν οι πρώτοι, δεν αρκούν κονδύλια για την εκπαίδευση του στρατού και λεφτά για ψευδο-Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις. Τα είδαμε αυτά πώς κατέρρευσαν…
Χρειάζεται μια βαθιά κατανόηση του ιστορικού βάθους των πολιτειακών αλλαγών που συμβαίνουν αυτή τη στιγμή στη Δυτική και Κεντρική Ασία σε συνάρτηση με την δύση της ευρωπαϊκής και αμερικάνικης ηγεμονίας στον κόσμο. H παλινόρθωση του ισλαμιστικού καθεστώτος των Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν δημιουργεί για πρώτη φορά στην ιστορία ένα γεωγραφικό συνεχές θεοκρατικών καθεστώτων: από την ανατολική όχθη του Έβρου, και την μετριοπαθέστερη εκδοχή της Τουρκίας, στο Ιράν, όπου η Ισλαμική Επανάσταση σε λίγο κλείνει μισό αιώνα ζωής, ως το πολύπαθο Αφγανιστάν όπου η εσωτερική δυναμική της ισλαμιστικής παλινόρθωσης σάρωσε το διεφθαρμένο καθεστώς που είχαν εγκαταστήσει οι δυτικοί. Και τέλος, η μεγαλύτερη Ισλαμική Δημοκρατία της υφηλίου, το Πακιστάν των 220 εκατομμυρίων. Στο σύνολο, συζητάμε για έναν πληθυσμό που αγγίζει το μισό δις ανθρώπων… Έτσι για να έχουμε συναίσθηση των μεγεθών: 82 η Τουρκία, 83 το Ιράν, 38 το Αφγανιστάν, 40 το Ιράκ, 17 η Συρία… Ήδη από του χρόνου, σε αυτή την περιοχή της Ασίας θα ζούνε περισσότεροι άνθρωποι από την Ευρώπη ολόκληρη.
Και οι πρόσφυγες;
Για τους πρόσφυγες, η Δύση είναι ακόμη το συνώνυμο του μόνου χώρου προστασίας της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Όσο κι αν τους κάνει συνειδητά τη ζωή δύσκολη… Ακόμη κι αν η Κίνα εδραιώσει ολοκληρωτικά σε μερικά χρόνια την γεωπολιτική και οικονομική της ηγεμονία στην υφήλιο, δύσκολα θα δείτε πρόσφυγες να κατευθύνονται προς το Πεκίνο στο κοντινό μέλλον. Η τεράστια αυτή περιοχή ξερνάει τους ανθρώπους της – με ευθύνες και δικές μας – και εμείς επινοούμε ασφαλείς τρίτες χώρες στα σωθικά της, για να τους παρκάρουμε. Έτσι όμως, οι «ασφαλείς τρίτες χώρες» θα καταπιούν ευκολότερα την ηθική μας ευτέλεια.
Όσο τάχα οδυρόμαστε για το μέλλον των Αφγανών γυναικών στον τόπο τους και την ίδια στιγμή κλείνουμε στα μούτρα την πόρτα της πατρίδας μας στους ίδιους κατατρεγμένους ανθρώπους, τόσο πιο υποκριτές κι ευτελέστεροι θα είμαστε και θα φαινόμαστε. Ως χώρα, ως Ευρώπη, ως πολιτισμός. Ο σεβασμός στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια δεν μπορεί να είναι συνάρτηση της απόστασης που σε χωρίζει από αυτόν που υποφέρει. Αν είναι μακριά σου, να συμπάσχεις κι αν έρχεται δίπλα σου, θες να τον διώξεις, είσαι απλώς ηθικά ανάξιος.
Για αρχή, μου φαίνεται βασικό να συμφωνήσουμε σε αυτό σήμερα.
Δημήτρης Χριστόπουλος
Πηγή: Lifo
