«Πιστεύω πως ο Ζαν-Πατρίκ Μανσέτ είναι ένας από τους σπουδαιότερους συγγραφείς μετά τον Ντάσιελ Χάμμετ… Όπως ο Χάμμετ πριν από εκείνον, ο Μανσέτ διαχωρίζει τη θέση του, κινούμενος ακόμα πιο αριστερά, πιο μακριά και πιο ακραία απ’ όσο τόλμησε ποτέ να τοποθετηθεί άλλος συγγραφέας.»
Ντέιβιντ Πις, συγγραφέας των μυθιστορημάτων
«Κατεχόμενη πόλη», «Τόκυο ώρα μηδέν» και «Καταραμένη ομάδα»
Ποιος είναι ο Ανρί Μπυτρόν, νεαρός τραμπούκος και ακροδεξιός, ένα μεγάλο κάθαρμα σε αναζήτηση χρημάτων και φήμης; Πώς αυτός ο άνθρωπος ενεπλάκη σε μια στυγερή δολοφονία και σε πλήθος άλλα εγκλήματα; Με ποιους τρόπους έβλαψε εκείνους που είχαν την ατυχία να μπουν στον δρόμο του μέχρις ότου να ταπεινωθεί και να καταστραφεί και ο ίδιος;
Ο αυθάδης, αφελής, περιστασιακά σαδιστής και τυχοδιώκτης Ανρί Μπυτρόν έχει αφήσει πίσω του ένα τεκμήριο για την εμπλοκή του στην υπόθεση. Έχει ηχογραφήσει την ιστορία της ζωής του σε μαγνητοταινία προτού τον βρει ο θάνατος: ένας θάνατος που χαρακτηρίζεται ως αυτοκτονία από τους δολοφόνους του, Γάλλους μυστικούς πράκτορες, που αναγκαστικά αποσιωπούν τον ρόλο τους -και τον ρόλο του Μπυτρόν- στην απαγωγή, στον βασανισμό και στον φόνο του εξέχοντα ηγέτη των αντιαποικιακών κινημάτων Ν’Γκούστρο.
Η Υπόθεση Ν’Γκούστρο ήταν το πρώτο μυθιστόρημα του Ζαν-Πατρίκ Μανσέτ. Δημοσιεύθηκε το 1971, στην περίφημη Série Noire των εκδόσεων Gallimard. Αποτελεί μια ελαφρώς συγκαλυμμένη αναδιήγηση της απαγωγής και δολοφονίας του Μεχντί Μπεν Μπαρκά, ριζοσπάστη αντιπάλου του βασιλιά Χασάν Β΄ του Μαρόκου, που συνέβη το 1965 – για την ακρίβεια μια μεταφορά της υπόθεσης Μπεν Μπαρκά σε μια φανταστική αφρικανική χώρα.
Ο Ανρί Μπυτρόν, χαραμοφάης γιος μιας καλής οικογένειας, περιηγείται στα ταραγμένα νερά της γαλλικής ακροδεξιάς. Εμπλέκεται σε εγκληματικές ενέργειες, συλλαμβάνεται, τον κλείνουν στη φυλακή και αποφυλακίζεται με τον όρο να καταταχθεί στις γαλλικές δυνάμεις στην Αλγερία, όπου έρχεται σε επαφή με τους κύκλους της παραστρατιωτικής οργάνωσης του OAS.
Η ιστορία του είναι χοντρικά η ιστορία της κατασκευής ενός μπαρμπούζ (παρακρατικού με θητεία στην Αλγερία) που, χωρίς να το γνωρίζει, χειραγωγείται και τελικά θα συντριβεί από την πολιτική-αστυνομική λογική που απαιτεί να εξαφανιστούν τα υπολείμματα μετά από μια βρόμικη υπόθεση. Ο κατάλληλος άνθρωπος την κατάλληλη στιγμή, ο χρήσιμος ηλίθιος, για να στηθεί μια καλή προβοκάτσια. Ένας Γάλλος Λι Χάρβεϊ Όσβαλντ.
Κάθε άλλο παρά ομολογία ενοχής
Η αφήγηση εναλλάσσεται ανάμεσα στο πρώτο και στο τρίτο πρόσωπο. Η durée της πλοκής του μυθιστορήματος δίνεται αναδρομικά. Λίγο μετά τη δολοφονία του Ν’Γκούστρο, ακούμε τις μαγνητοφωνήσεις του Μπυτρόν μαζί με τους ηθικούς και φυσικούς αυτουργούς της, τον στρατάρχη Τζορτζ Κλεμανσό Ουφιρί και τον συνταγματάρχη Τζάμπο.
Πέρα όμως από τον Ν’Γκούστρο, το τραγικό πρόσωπο της υπόθεσης είναι ο ίδιος ο Μπυτρόν. Ο χαρακτήρας του βασίζεται στον Παρισινό μικροαπατεώνα και μποέμ Ζορζ Φιγκόν, ο οποίος αναμείχθηκε στη δολοφονία του Μπεν Μπαρκά και εν συνεχεία δολοφονήθηκε∙ άλλα τριανταέξι άτομα βρήκαν τον θάνατο ή εξαφανίστηκαν εξαιτίας της ίδιας υπόθεσης. Ο Μανσέτ συνθέτει το πορτρέτο ενός εγωπαθούς αμοραλιστή που προτιμά –αν και όχι πάντα σοφά– να ρισκάρει να εμπλακεί σε σκοτεινές συναλλαγές αντί να παίξει εκ του ασφαλούς – ο Μπυτρόν είναι γιος μεγαλογιατρού και κληρονόμος μεγάλης περιουσίας.
Η ηχογράφηση του Μπυτρόν δεν είναι μια ομολογία ενοχής, κάθε άλλο. Φαίνεται να υπερηφανεύεται για την απρόσεκτη αδιαφορία του, παρόλο που οι πράξεις του τον οδηγούν στη φυλακή και τον αναγκάζουν να πάει στον στρατό. Στη συνέχεια, τα χρήματα που κληρονόμησε μετά τον θάνατο του πατέρα του, του επέτρεψαν να ζήσει με σχετική άνεση και χωρίς να ανησυχεί υπερβολικά ότι θα χρειαστεί να δουλέψει για να κερδίσει έναν μισθό. Ακόμη και ως έφηβος είχε μια μηδενιστική στάση. «Η ζωή είναι παράλογη», έλεγε. Δεν τον έλκυε κανένα από τα κινήματα της εποχής: «Ο Θεός δεν υπάρχει και ο μαρξισμός είναι απατεώνας». Η κοσμοθεωρία του σκληραίνει με τον καιρό. Πέρα από κυνικός, γίνεται επίσης εξουσιομανής και μισογύνης – όμως τα ελαττώματά του είναι που τελικά θα επιφέρουν και την πτώση του.
Οι χαρακτήρες του Μανσέτ
Σε σημεία, η οπτική (η απαισιοδοξία) του Μανσέτ δεν απέχει και πολύ από αυτήν του Αλμπέρ Καμύ στον Ξένο. Στο τελευταίο, ένα από τα στοιχεία στη δίκη του κεντρικού ήρωα Μερσώ, που καταδεικνύουν την ενοχή του, είναι η αδιαφορία του μπροστά στο νεκροκρέβατο της μητέρας του. Αντίστοιχα, στο μυθιστόρημα του Μανσέτ, ο Μπυτρόν μονολογεί: «Πήγα να παρακολουθήσω την ταφή του πατέρα μου για έναν και μόνο λόγο: Έπρεπε να κάνω καλή εντύπωση∙ οι διευθυντές των φυλακών είναι επιφυλακτικοί με τους κρατούμενους που δεν σέβονται τους γονείς τους».
Όπως γράφει ο Tom Roberge στο «Los Angeles Review οf Books», «γενικά, οι χαρακτήρες του Μανσέτ έχουν καταστραφεί εντελώς από τον καπιταλισμό και τις ψεύτικες υποσχέσεις της αστικής δημοκρατίας. Πίσω από την κύρια πλοκή, οι χαρακτήρες και οι μεταξύ τους σχέσεις διαμορφώνονται υπό την επίδραση ετερόκλητων και αντίρροπων δυνάμεων. Ο συγγραφέας δεν καταδικάζει τους χαρακτήρες του περισσότερο ή λιγότερο απ’ όσο τους καταδικάζει η κοινωνία. Απλώς ρωτάει: Πώς διάολο έφτασαν όλα ως εδώ;».
Ο επιφανέστερος συγγραφέας του νεοπολάρ
Ο Ζαν-Πατρίκ Μανσέτ (1942-1995) θεωρείται ο επιφανέστερος συγγραφέας του νεοπολάρ, του νέου γαλλικού αστυνομικού μυθιστορήματος, που εισήγαγε το στοιχείο της πολιτικής και τους προβληματισμούς της εξωκοινοβουλευτικής Αριστεράς και του Μάη του 1968. Μέγας στιλίστας, χρησιμοποιεί ένα μίνιμαλ, αποστασιοποιημένο ύφος. Ο Μανσέτ εμφανίστηκε στη λογοτεχνία το 1971. Ανάμεσα σε πολλά άλλα, το 1973 δημοσίευσε στην περίφημη Serie Noir των εκδόσεων Gallimard το μυθιστόρημα «Νάδα», το 1976 «Το μελαγχολικό κομμάτι της Δυτικής Ακτής», το 1977 το «Μοιραία» και το 1981 το «Η πρηνής θέση του σκοπευτή», το σπουδαιότερο ίσως βιβλίο του. Μετά τον θάνατό του εκδόθηκε και το «Η πριγκίπισσα του αίματος». Στα ελληνικά τα περισσότερα έργα του κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Άγρα. Πολλά μυθιστορήματά του μεταφέρθηκαν στον κινηματογράφο, από σκηνοθέτες όπως ο Κλοντ Σαμπρόλ. ο Ζακ Ντερέ, ο Ζακ Μπραλ, ο Υβ Μπουασέ και ο Αλέν Ντελόν.
ΘΑΝΑΣΗΣ ΜΗΝΑΣ
Ο Ζαν-Πατρίκ Μανσέτ ήταν γνωστός λάτρης και συλλέκτης δίσκων της τζαζ. Στο παρόν μυθιστόρημα, μεταξύ άλλων, ακούμε: Τζάκι Μακ Λιν, Σταν Γκετς, Τζέρι Μάλιγκαν, Τσαρλς Μίνγκους, Θελόνιους Μονκ, Λες Μακ Κάν, Χέρμπι Μαν, Άρθουρ Τέιλορ, και το «Satin doll» του Ντιουκ Έλινγκτον.
Η ΕΠΟΧΗ
