Στην προγραμματική της ομιλία στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, με τη ευκαιρία της ανανέωσης της θητείας σαν προέδρου της Κομισιόν, η Ursula von der Leyen επιβεβαίωσε την υποστήριξη στην Πράσινη Συμφωνία, προσπαθώντας ταυτόχρονα να περισώσει τον κεντρικό πυρήνα και τη στόχευση της, που ο δεξιός άνεμος που φυσάει στην Ευρώπη θα μπορούσε να ανακόψει η και να ακυρώσει.
Η δήλωση της: «Τις πρώτες 100 ημέρες θα προτείνω μια νέα Καθαρή Βιομηχανική Συμφωνία (Clean Industrial Deal)» φαίνεται να είναι καθησυχαστική, αλλά στις επιμέρους αναφορές αναδεικνύονται σοβαροί προβληματισμοί εφόσον δηλώνει ότι η Πράσινη Συμφωνία πρέπει να βασίζεται στον «πραγματισμό, την τεχνολογική ουδετερότητα και την καινοτομία».
Η αναφορά στον πραγματισμό μεταφράζεται ως αποδυνάμωση ή μη εφαρμογή των δράσεων της Πράσινης Συμφωνίας που ενοχλούν τα ισχυρά βιομηχανικά λόμπι, όπως έγινε: με τον νόμο για την αποκατάσταση της φύσης (Nature Restoration Law), με την οδηγία για τα πράσινα σπίτια (Green Houses), με τον κανονισμό για τις συσκευασίες κλπ. Οι αναφορές στην τεχνολογική ουδετερότητα και την καινοτομία πρέπει να ερμηνευτούν ως ανοιχτές πόρτες στην προβληματική πυρηνική ενέργεια VI γενιάς και στην τεχνολογία CCS (carbon capture and storage) δέσμευσης και υπόγειας αποθήκευσης του διοξειδίου του άνθρακα CO2, οι πολυεθνικές ορυκτών καυσίμων oil&gas να μπορέσουν να συνεχίσουν, ανενόχλητες την ρύπανση του πλανήτη.
Η λέξη κλειδί είναι ο ανταγωνισμός: «Όσοι μένουν ακίνητοι, θα μείνουν πίσω. Εκείνοι που δεν είναι ανταγωνιστικοί, θα εξαρτηθούν από τους άλλους… Η ανταγωνιστικότητα χρειάζεται ισχυρή ώθηση». Και η ανταγωνιστικότητα προωθείται με «λιγότερη γραφειοκρατία και περισσότερη εμπιστοσύνη… ταχύτερες αδειοδοτήσεις». Αυτή είναι η περιγραφή ενός ακραία νεοφιλελεύθερου περιβάλλοντος των οικονομολόγων της Σχολής του Σικάγου, σε μια αγορά καθόλα απαλλαγμένη από τις «αγκυλώσεις» και γραφειοκρατικά εμπόδια των θεσμικών οργάνων.
Η φιλοσοφία πίσω από την Πράσινη Συμφωνία για την οποία η ίδια η φον ντερ Λάιεν είχε μιλήσει στην ομιλία της πριν από πέντε χρόνια, όταν εξελέγη για πρώτη φορά, ήταν διαφορετική.
Η αρχική Πράσινη Συμφωνία δεν κατεύθυνε τη βιομηχανία προς μηδενικές εκπομπές και την προστασία της βιοποικιλότητας, κάτω από τον αποκλειστικό έλεγχο και καθοδήγηση της αγοράς, αλλά μέσω ενός συστήματος κανόνων και ρυθμίσεων που αναπτύχθηκε, προκειμένου να οικοδομηθεί ένα οικονομικό, κοινωνικό και πολιτιστικό σύστημα ικανό να επιτύχει την οικολογική μετάβαση (F. Butera)1. Μια μετάβαση που αναπόφευκτα απαιτεί την εγκατάλειψη ορισμένων παραγωγικών ρυπογόνων δραστηριοτήτων και τη δημιουργία νέων βιώσιμων. Για τον λόγο αυτό, η φιλοσοφία της Πράσινης Συμφωνίας ήταν «να κάνει τη ζωή δύσκολη ή να απαγορεύσει σταδιακά εκείνες τις δραστηριότητες που δεν συνάδουν με τους στόχους της απαλλαγής από τον άνθρακα και της προστασίας της βιοποικιλότητας». Εάν, σύμφωνα με τους όψιμους ισχυρισμούς της von der Leyen, πρέπει να κινηθούμε προς μια «ευκολότερη και ταχύτερη» διαδικασία, με «λιγότερη γραφειοκρατία και περισσότερη εμπιστοσύνη», αυτό συνεπάγεται τον περιορισμό των ρυθμιστικών κανόνων και ελέγχου, ενώ η πολυδιαφημισμένη ανταγωνιστικότητα δεν θα επιτρέψει στις ρυπογόνες εταιρείες, που πρέπει να κλείσουν ή να μεταρρυθμιστούν, να υποκύψουν, επειδή είναι ισχυρότερες από τις πιο βιώσιμες και νέες, που ακόμη όμως δεν έχουν εδραιωθεί.
Χαρακτηριστικά, οι εταιρείες παραγωγής καταναλωτικών αγαθών θα πρέπει, τουλάχιστον εν μέρει, να μετατραπούν σε εταιρείες δομημένες να παρέχουν περισσότερες επισκευαστικές και αναγεννητικές υπηρεσίες, παρά πρωτογενή παραγωγή, στην κατεύθυνση προσαρμογής τους στην κυκλική οικονομία, έναν από τους πυλώνες της Πράσινης Συμφωνίας. Εάν δεν υιοθετηθούν άμεσα περιοριστικοί κανόνες στην παραγωγική διαδικασία, ώστε τα προϊόντα να είναι εύκολα επισκευάσιμα και τα ανταλλακτικά να κοστίζουν λίγο, οι εταιρείες επισκευών και ανακατασκευής δεν θα μπορέσουν ποτέ να αναπτυχθούν και να ανταγωνιστούν εκείνες που σχεδιάζουν και παράγουν προϊόντα περιορισμένης διάρκειας ζωής και ουσιαστικά, ανεπισκέυαστα.
Στη νέα πορεία, αντί για κανόνες, ρυθμίσεις και περιορισμούς, θα υιοθετηθεί η γνωστή διαδικασία των κρατικών επιδοτήσεων, προάγγελος στην ίδρυση ενός νέου Ευρωπαϊκού Ταμείου Ανταγωνιστικότητας.
Είναι η αντιστροφή του παραδείγματος: αντί να εξαναγκάσουν όσους δρουν εις βάρος της κοινωνίας να σταματήσουν αυτές τις πρακτικές, τους κατευθύνουν σε παραγωγική αναπροσαρμογή, της οποίας το κόστος θα επωμιστεί η κοινωνία που έχει ήδη υποστεί τη ζημιά!
Σε ό,τι αφορά στη γεωργία., η von der Leyen εγκαινιάζει ένα νέο «στρατηγικό διάλογο για το μέλλον της γεωργίας στην Ευρώπη», στον οποίο θα συμμετέχουν γεωργοί, περιβαλλοντικές ομάδες και εμπειρογνώμονες απ’ όλη την τροφική αλυσίδα, εγκαταλείποντας και ουσιαστικά ακυρώνοντας το προγενέστερο πρόγραμμα From Farm to Fork (από το αγρόκτημα στο πιρούνι ), που είχε σχεδιαστεί εδώ και αρκετό καιρό, δεν εφαρμόστηκε ποτέ εφόσον δεν ήταν αρεστό στα lobby της βιομηχανικής γεωργίας!
H von der Leyen επιβεβαίωσε τη δέσμευση της στην Πράσινη Συμφωνία, μια συμφωνία πολύ διαφορετική από την προηγούμενη, πολύ κοντά στην αμερικανική IRA (Inflation Reduction Act) του Biden. Πρόκειται για συμβιβασμό με τους βιομηχανικούς και χρηματοπιστωτικούς ισχυρούς, που καθιστά δύσκολη την επίτευξη των αρχικών κλιματικών στόχων, των οποίων η επίτευξη έχει καταστεί ούτως η άλλως δυσκολότερη, συνέπεια του ότι σημαντικοί οικονομικοί πόροι αφαιρούνται από την υλοποίηση της Πράσινης Συμφωνίας και κατευθύνονται στην εξυπηρέτηση εξοπλιστικών προγραμμάτων της φιλοπόλεμης Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Σημείωση:
1. F. Butera. Καθηγητής περιβαλλοντικής φυσικής του Πολυτεχνείου του Μιλάνου.
Ιωσήφ Σινιγάλιας
