Η τάση επιδείνωσης των κλιματικών συνθηκών και η αδυναμία επίτευξης των στόχων για τον περιορισμό της υπερθέρμανσης του πλανήτη κάτω από τον 1,5c, βρίσκει συνεχή επιβεβαίωση στις πρόσφατες επιστημονικές μελέτες. Στις 30 Ιανουάριου η αμερικάνικη National Academy of Science δημοσίευσε μελετη1 από την οποία προκύπτει ο στόχος/όριο των 1,5c θα ξεπεραστεί στην αρχή της δεκαετίας του 2030, (είκοσι χρόνια νωρίτερα), ενώ το 2050 η υπερθέρμανση θα εχει ξεπεράσει τους 2c.
Η νέα εκτίμηση προκύπτει από την ανάλυση πρόσφατων παρατηρήσεων θερμοκρασίας από όλο τον κόσμο κάνοντας χρήση της τεχνητής νοημοσύνης (AI) για την πρόβλεψη της κλιματικής αλλαγής. Ήδη, η υπερθέρμανση εχει ξεπεράσει, κατά μέσο όρο, τον 1,1c σε σχέση με την εποχή προβιομηχανικής επανάστασης (1800), συμβάλλοντας, καθοριστικά, στην επιδείνωση του περιβάλλοντος και του κλίματος. Στην περιβαλλοντική επιδείνωση προστίθεται η ενεργειακη κρίση, δημιουργώντας ένα μείγμα προβλημάτων που διευρύνουν τις ανισότητες μεταξύ των κρατών και στο εσωτερικο των κοινωνιών.
Η επανάκαμψη της χρήσης των ορυκτών καυσίμων (πχ. φυσικό αέριο), με πρόφαση την αντιμετώπιση των προβλημάτων που τα ίδια έχουν δημιουργήσει, επιβάλει την επιτάχυνση του ρυθμού απανθρακοποίησης, μέσω των ΑΠΕ, σε μια πορεία συμβατή με τις αναμονές της κοινωνίας σε μια προσβάσιμη, δίκαια κατανεμημένη, βιώσιμη και ασφαλή ενεργειακη πηγή. Είναι κοινός τόπος πλέον ότι, η κλιματική ουδετερότητα δεν είναι εφικτή, χωρίς την εμπλοκή της κοινωνίας και των πολιτών, τόσο για την διασφάλιση προσβάσιμης καθαρής ενέργειας, όσο για την διαχείριση της.
Ο καταναλωτής ενέργειας εξελίσσεται σε υπεύθυνο αυτο-παραγωγό της (από consumer σε prosumer), είτε σε ατομικό, είτε σε ομαδικό επίπεδο, αναπτύσσοντας και συμβάλλοντας σε συλλογικές πρωτοβουλίες για την διασφάλιση της πρόσβασης στο βασικό αγαθό της ενέργειας. Στην πορεία αναμετριέται με τις διαδικασίες της συμμετοχής σε συλλογικότητες (ενεργειακές κοινότητες), αναζωογονώντας τις δημοκρατικές πρακτικές στην λήψη και στον έλεγχο των κοινωφελών αποφάσεων, που ο κυρίαρχος νεοφιλελευθερισμός εχει φροντίσει να υποστείλει.
Οι ενεργειακές κοινότητες αναστέλλουν τη ροή των αδικαιολόγητων υπερκερδών των μεγάλων «εθνικών» παραγωγών και των μεσαζόντων παρόχων, αποκαθιστώντας, μερικώς, μια σοβαρά τραυματισμένη καταναλωτική ισορροπία, συμβάλλοντας ταυτόχρονα, στην κάλυψη αναγκών ευάλωτων ομάδων, που η οικονομική κρίση εχει καταδικάσει στην ενεργειακή φτώχεια.
Στην πρώτη κατηγορία (net metering) η παραχθείσα ενέργεια συμψηφίζεται με την καταναλωθείσα στις εγκαταστάσεις του αυτο-παραγωγού. Ο ενεργειακός σταθμός (συνήθως φωτοβολταΐκος), εγκαθίσταται στον ίδιο ή σε όμορο χώρο με την εγκατάσταση κατανάλωσης και συνδέεται στο δίκτυο μέσω της ίδιας παροχής. Το μέλος της κοινότητας αποκτά ενεργειακη ανεξαρτησία και δεν επηρεάζεται από τις ενδεχόμενες αυξήσεις ή ρήτρες αναπροσαρμογής τιμών. Η ποσότητα της συμψηφιζόμενης ενέργειας είναι η διαφορά μεταξύ αυτής που χρησιμοποιείται και αυτής που εκχύεται στο δίκτυο.
Στην δεύτερη κατηγορία (virtual net-metering) ο σταθμός παραγωγής βρίσκεται σε διαφορετικό γεωγραφικό χώρο (εκτός περιφέρειας) από τις εγκαταστάσεις κατανάλωσης. Η ισχύουσα νομοθεσία επιτρέπει τον συμψηφισμό μόνο για συγκεκριμένες κατηγορίες πολιτών (πχ. αγρότες αυτό-παραγωγοί) ή νομικά πρόσωπα δημοσίου/ιδιωτικού δίκαιου κοινωφελούς ενδιαφέροντος (ΟΤΑ, Δήμοι, σχολικά συγκροτήματα, κλπ.). Η διεύρυνση των όρων της ένταξης στο σύστημα (virtual net metering) σε κάθε ενδιαφερόμενο είναι ένα σταθερό αίτημα, που αναμένεται να αντιμετωπιστεί με την επικείμενη αναθεώρηση του σχετικού νόμου.
Η ενεργειακή μετάβαση περνά, απαραίτητα, μέσα από τον εξηλεκτρισμό, μέσω ΑΠΕ, ολο και περισσοτέρων ζωνών κατανάλωσης (κατοικίες, μεταφορές, βιομηχανική και αγροτική παραγωγή κλπ.).
Πρόσφατη μελετη2 του πανεπιστημίου Stanford καταδεικνύει ότι, με τις σημερινές διαθέσιμες τεχνολογίες, οι ΑΠΕ και η αποθήκευση, μπορούν να καλύψουν το 100% των ενεργειακών αναγκών, χωρίς να «εφεύρουμε» νέες αμφιλεγόμενες τεχνολογίες. Η υιοθέτηση της μελέτης (εξηλεκτρισμός κάθε δραστηριότητας) θα επιφέρει, παγκοσμίως, μείωση κατά -56% των ενεργειακών απωλειών που οφείλονται στην εκλυόμενη θερμότητα των ορυκτών καυσίμων, τη δραστική μείωση των αερίων του θερμοκηπίου (CO2, CH4 κλπ.), ενώ θα προστεθούν 28,4 εκατ. μόνιμες θέσεις εργασίας, σε σχέση με τις χαμένες και θα απαιτήσει μόνο +0,36% περισσότερη εδαφική έκταση (φωτοβολταΐκά).
Στην Ελλάδα, το ποσοστό ΑΠΕ στην ηλεκτροπαραγωγή το 2022 ήταν 58% (12,6 GW στο σύνολο των 21,6 GW) και η συμβολή των ενεργειακών κοινοτήτων ήταν μόνο 3,6% (0,87GW). Η επικείμενη αναθεώρηση του ΕΣΕΚ δεν πρέπει να περιοριστεί στο στόχο του 83% συμβολής ΑΠΕ στη ηλεκτροπαραγωγή, αλλα θα πρέπει να ανέλθει τουλάχιστον στο 87% με τις ενεργειακές κοινότητες να αποκτούν μερίδιο δεκαπλάσιο του σημερινού. Η προώθηση από την κυβέρνηση του φυσικού αερίου (προβλέπεται να αυξηθεί κατά 40% μέχρι το 2030) κινείται σε αντίθετη κατεύθυνση.
1 https://climateandcapitalism.com/2023/01/31/even-with-emission-cuts-2o-heating-is-likely-by-2054
2 https://pubs.rsc.org/en/content/articlelanding/2022/EE/D2EE00722C
Ο Ιωσήφ Σινιγάλιας είναι μηχανολόγος μηχανικός.
