Δεν ήταν μόνο η περασμένη ώρα, τρεις τα ξημερώματα του Σαββάτου, ο λόγος που οι εξαντλημένοι σύνεδροι, επεφύλαξαν ένα πολύ συγκρατημένο χειροκρότημα ή ηχηρή σιωπή, στο κλείσιμο της πιο καταθλιπτικής COP29 στο Μπακού του Αζερμπαϊτζάν. Ήταν η απογοήτευση των χιλιάδων σύνεδρων από το τελικό αποτέλεσμα, η οποία ήταν εμφανής, ειδικά όταν ανακοινώθηκε η έγκριση του επίμαχου άρθρου 11Α για τον Νέο Συλλογικό Ποσοτικοποιημένο Στόχο (NCQG) περί χρηματοδότησης των ευάλωτων χωρών.
Ήταν αναπόφευκτο ότι αυτό θα συνέβαινε. Είχε ονομαστεί μεταβατική COP, ίσως ήταν απλώς μια COP ενεργοποίησης: τα χρήματα υποτίθεται ότι θα επανεκκινούσαν μια πορεία μετάβασης που πηγαίνει πολύ αργά και δεν συμβαδίζει με την επιταχυνόμενη κρίση. Επί δύο βδομάδες καταγράφηκαν όλες οι πληγές που συσσωρεύτηκαν τα τελευταία χρόνια: πανδημία, οικονομική κρίση, Ουκρανία, Γάζα. Όμως, χωρίς συνεργασία και εμπιστοσύνη δεν υπάρχει καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής.
Η COP29 ήταν η πιστοποίηση του τι αντιπροσωπεύει σήμερα το κλίμα στον δυτικό δημόσιο λόγο: πολύ λίγα. Οι αναπτυσσόμενες χώρες ορθώς αποδέχτηκαν τη συμφωνία, έστω με θυμό και αγανάκτηση. Τα μικρά έθνη, χωρίς πόρους, ήταν αυτά που έσωσαν για άλλη μια φορά την κλιματική πολυμέρεια.
Η 29η COP υποτίθεται ότι θα ήταν η COP των χρημάτων και, όπως πάντα, όταν πρόκειται για χρήματα, όλα τα μέρη που αποδέχθηκαν την τελική συμφωνία επέστρεψαν στα σπίτια τους νιώθοντας εξαπατημένα. Μετά την έγκριση της απόφασης της COP29, οι αναπτυσσόμενες χώρες για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης (Clean energy transition-adaptation and resilience-Loss and damage–Natural capital-Just transition) θα λάβουν ένα ποσό βοήθειας που θα ανέλθει στα 300 δισ. δολάρια ετησίως έως το 2035. Στο κείμενο της συμφωνίας προβλέπεται έναν επιπλέον ποσό, αυτό που ο παγκόσμιος Νότος θεωρεί πιο κοντά στις ανάγκες του, το οποίο τρεις οικονομολόγοι του κλίματος, οι Αμάρ Μπαταχαρία, Βέρα Σόνγκουε και Νίκολας Στερν[1], εκτιμούν ότι ανέρχεται σήμερα στα 1.300 δισ. δολάρια! (βλέπε πίνακα). Στην απόφαση, ωστόσο, τα 300 δισ. είναι μια νομική δέσμευση, την οποία μπορούν να απαιτήσουν οι αναπτυσσόμενες χώρες, ενώ τα 1.300 δισ. είναι μια αόριστη φιλοδοξία, μια ευχή, χωρίς νομική υπόσταση.
Ένα άλλο θέμα που συζητήθηκε ήταν οι χρηματοδοτικές πηγές, οι οποίες εκτιμάται ότι πρέπει να στηρίζονται, κυρίως, σε μη επιστρεπτέες δημόσιες επιδοτήσεις και όχι σε ιδιωτικά δάνεια ή επενδύσεις, ιδίως για έργα που είναι πιο δύσκολο να χρηματοδοτηθούν στην αγορά, όπως τα έργα προσαρμογής, τα οποία είναι δαπανηρά, επείγοντα και δεν διασφαλίζουν οικονομικές αποδόσεις.
«Είμαστε εδώ για να διατηρήσουμε την ακεραιότητα της Συμφωνίας του Παρισιού», δήλωσε ο Σέντρικ Σούστερ, υπουργός Περιβάλλοντος των Νησιών Σαμόα, εκπροσωπώντας τις μικρές νησιωτικές χώρες. Το άρθρο 9 της Συνθήκης για το κλίμα αναφέρει ρητά ότι οι βιομηχανικές χώρες υποχρεούνται να παρέχουν οικονομική βοήθεια για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης. «Δεν είστε δωρητές και αυτό δεν είναι φιλανθρωπία», πρόσθεσε.
Τα 300 δισ. θα προέλθουν όχι μόνο από τους δημόσιους προϋπολογισμούς αλλά «από μια ευρεία ποικιλία πηγών», μια φόρμουλα που απευθύνεται στις πλούσιες χώρες (επειδή απαλλάσσει τους προϋπολογισμούς από υποχρεώσεις) και φοβίζει τις φτωχές χώρες, οι οποίες βλέπουν τις κλιματικές τους ανάγκες να ανατίθενται στις αβεβαιότητες της αγοράς, στα επιτόκια των τραπεζών κλπ.
Μεταξύ των εκκρεμών θεμάτων που ξεμπλόκαραν στις διαπραγματεύσεις ήταν η πρόταση για την χάραξη ενός οδικού χάρτη από το Μπακού στο Μπελέμ της Βραζιλίας (όπου θα διεξαχθεί η επόμενη COP), για την επαναξιολόγηση των δεσμεύσεων, τον τριπλασιασμό του μεριδίου των κονδυλίων προσαρμογής και ένας ειδικός δίαυλος προτεραιότητας στη χρηματοδότηση για τις λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες και τα μικρά νησιωτικά κράτη.
Ωστόσο, αυτό δεν ήταν αρκετό για να τους εμποδίσει να επιστρέψουν στην πατρίδα τους εξοργισμένοι και απογοητευμένοι. Αυτή που αντέδρασε εντονότερα ήταν η Ινδία, η οποία προσπάθησε μέχρι την τελευταία στιγμή να εμποδίσει τη συμφωνία και σχεδόν εκβιάστηκε από τις αναπτυσσόμενες χώρες αντιμέτωπη με ένα «αυτό είναι και αν σου αρέσει», που δημιούργησε στιγμές έντασης την τελευταία ημέρα στην ολομέλεια.
Η ευρωπαϊκή στρατηγική ήταν να αναζητηθούν και διατεθούν περισσότερα χρήματα από όσα θα επέτρεπαν οι εθνικοί προϋπολογισμοί, αλλά με δυο ανταλλάγματα: τη διεύρυνση της βάσης των παρόχων οικονομικής βοήθειας και την επιτάχυνση της μείωσης των εκπομπών (πέρυσι οι παγκόσμιες εκπομπές αυξήθηκαν κατά 1,3%, αντί να μειωθούν). Στο πρώτο μέτωπο, η Ευρώπη πέτυχε ένα ενδιάμεσο αποτέλεσμα: η Κίνα και οι άλλες χώρες που μπορούν μόνο τυπικά να θεωρηθούν αναπτυσσόμενες (Νότια Κορέα, Σιγκαπούρη, Κατάρ, Σαουδική Αραβία, Εμιράτα), θα συνεισφέρουν, σε εθελοντική βάση, χωρίς καθόλου υποχρεώσεις. Στο δεύτερο, ηττήθηκε ολοκληρωτικά: στην COP29 δεν συζητήθηκε, σχεδόν τίποτα, για την καταστροφική πορεία των κλιματικών συνθηκών.
Για την Ευρώπη, το αποτέλεσμα της COP29 ανέδειξε με σαφήνεια, τα αδιέξοδα της περιβαλλοντικής πολιτικής της, μετά τον οικο- σκεπτικισμό και συχνά τον έκδηλο οικο-αρνητισμό που επιφέρει η δεξιόστροφη «πολιτική προσαρμογή» της νέας Κομισιόν. Μετά το τέλος της COP29, η ΕΕ δεν θα έχει καν την ευκαιρία (αν ακόμη ενδιαφέρεται…) να πει στην κοινή γνώμη ότι σε αντάλλαγμα της χρηματοδοτικής στήριξης στις ευάλωτες χώρες, διασφάλισε ότι θα υπάρξει πρόοδος στον περιορισμό της κλιματικής κρίσης.
Το επόμενο ραντεβού είναι στο Μπελέμ της Βραζιλίας, τον Νοέμβριο του 2025. Θα είναι αυτό που η υπουργός Μαρίνα Σίλβα αποκάλεσε «η COP των COPs», δέκα χρόνια μετά τη συμφωνία του Παρισιού, στο τροπικό δάσος του Αμαζονίου, με τις επικαιροποιημένες δεσμεύσεις των χωρών να έχουν μόλις ανανεωθεί (Φεβρουάριος του 2025).
Ας ελπίσουμε ότι η επόμενη COP θα είναι η πρώτη Σύνοδος κορυφής για την κλιματική αλλαγή, που θα ασχοληθεί σοβαρά με την κλιματική κρίση και όχι μόνο με τη χρηματοδότηση και τη γεωπολιτική.
Σημείωση:
1. https://navdanyainternational.org/cop29-the-perpetuation-of-false-solutions-to-the-climate-crisis/
Ιωσήφ Σινιγάλιας
