Η Κρήτη έχει ένα σημαντικό αιολικό ενεργειακο δυναμικό με μια διαδικασία εκμετάλλευσης, περιβαλλοντικά ανορθολογικής και κοινωνικά προβληματικής, κινδυνεύοντας να εγκλωβιστεί σε ένα δίλημμα, οπου το δυνητικό όφελος μπορεί να ακυρωθεί από την ακολουθουμένη στρεβλή ενεργειακή κυβερνητική πολιτική.
Το σχεδιαζόμενο έργο ηλεκτρικής διασύνδεσης υψηλής τάσης 150 kV μεταξύ Χανίων – Δαμάστας, μέσω εναέριας γραμμής στηριζόμενης σε 269 (!) πυλώνες, μέσου ύψους 33 μέτρων, από τον ΑΔΜΗΕ ΑΕ, αντιμετωπίζει, τη μαχητική αντίδραση των κατοίκων και των φορέων της περιοχής (Αποκόρωνα), που εκφράζουν έντονη ανησυχία για τις σοβαρές περιβαλλοντικές και υγειονομικές επιπτώσεις του έργου. Η Πρωτοβουλία Αποκόρωνα έχει καλέσει τους κάτοικους σε κινητοποίηση την επόμενη Δευτέρα 16 Σεπτεμβρίου στον κόμβο Μουρνιών στις 10 πμ (από όπου θα ξεκινήσει μηχανοκίνητη πορεία προς την έδρα της Αντιπεριφέρειας Χανίων).
Σύμφωνα με τα όσα υποστηρίζει ο τοπικός πληθυσμός, το έργο εξυπηρετεί κυρίως, μεγάλους επιχειρησιακούς ομίλους που προσβλέπουν στην εγκατάσταση σταθμών παραγωγής 2,5 GW στο νησί (όταν η συνολική κατανάλωση δεν ξεπερνά τα 0,8-0,9 GW), μετατρέποντας την Κρήτη σε φαραωνικό παραγωγό ηλεκτρισμού προσανατολισμένου στην εξαγωγή, χωρίς οφέλη για τους κατοίκους, με σοβαρές περιβαλλοντικές και κοινωνικές επιπτωσεις.
Η σχεδιαζόμενη γραμμή προβλέπεται να περνά πλησίον των ορεινών όγκων, οπου θα εγκατασταθούν οι μονάδες, περιορίζοντας το κόστος διασύνδεσης. Οι επενδυτές «διευκολύνονται» στο να αποκτήσουν αγροτεμάχια κάτω από την εναέρια γραμμή, να κατασκευάσουν υποσταθμούς υψηλής τάσης που θα «διακόπτουν» τη γραμμή παράλληλα και να καλύψουν την απόσταση των υποσταθμών με τις ανεμογεννήτριες με μικρο κόστος.
Κατά τον Κώστα Ηλιάκη, Τεχνικό ΔΕΗ, ο ΑΔΜΗΕ επιμένει να προκρίνει για την απευθείας ζεύξη Χανίων και Δαμάστας, δηλαδή των δύο σημείων οπου θα φτάνουν τα υποβρύχιά καλώδια από την ηπειρωτική Ελλάδα, την εναέρια λύση, έναντι της καλωδιακής (υπόγειας ή υποβρύχιας), που θα διασφάλιζε περισσότερο την ισχυρή απευθείας διασύνδεση. Είναι προφανές ότι η εναέρια λύση, όπως επεξηγήθηκε, «παραμετρά» σχεδιαστικά (διαδρομές, παρακάμψεις, σταθμοί), όχι την ωφελιμότερη λύση (περιβαλλοντικά, τεχνικά, οικονομικά), αλλα την τοπογραφία των πανύψηλων αιολικών μονάδων.
Υπάρχει εναλλακτική, αλλά η βούληση εκλείπει
Οι εναλλακτικές λύσεις που προτείνονται από διάφορους φορείς είναι η υπογειοποίηση της γραμμής ή η πόντιση υποθαλάσσιου καλωδίου. Κατά τον Κ. Ηλιάκη, οι δύο λύσεις είναι σαφές ότι θα έχουν ένα υψηλότερο αρχικό κόστος από την εναέρια γραμμή, αλλά πολύ πιο οικονομική συντήρηση, μιας που η τελευταία θα πρέπει διαρκώς να επιθεωρείται και να καθαρίζεται η βλάστηση γύρω της, ενώ πάντα θα ενέχει τον σοβαρό κίνδυνο της πρόκλησης πυρκαγιών.
Η υπογειοποίηση της γραμμής μέσω του σημερινού ΒΟΑΚ δεν διαφαίνεται να είναι εφικτή. Ο σημερινός ΒΟΑΚ δεν κινείται σε ευθεία γραμμή έως το Ηράκλειο, που σημαίνει ότι θα γίνουν πολλές παρακάμψεις και το κόστος του έργου θα πολλαπλασιαστεί. Επίσης δεν υπάρχουν φρεάτια όδευσης σε όλο το μήκος του δρόμου και όπου υπάρχουν δεν έχουν το επιθυμητό πλάτος για να δεχτούν καλώδια. Η διέλευση της γραμμής από γέφυρες, προϋποθέτει ειδικές κατασκευές με μεγάλο κόστος. Αν υπάρξει βλάβη στη γραμμή θα πρέπει να γίνει διακοπή της κυκλοφορίας στον δρόμο για τις απαραίτητες εκσκαφές επισκευής, πράγμα που θα προξενήσει σοβαρή όχληση στο κοινωνικό σύνολο.
Ο υφιστάμενος ΒΟΑΚ είναι ένας δρόμος υπό κατάσχεση από τους Δήμους (λόγω κατασκευής του νέου ΒΟΑΚ). Όταν κατασκευαστεί ο νέος ΒΟΑΚ, ο παλιός θα παραχωρηθεί στους Δήμους, πράγμα που θα περιπλέξει ακόμη περισσότερο τα ζητήματα ιδιοκτησίας που σχετίζονται με την υπόγεια γραμμή.
Γενικά, η εξάρτηση του ενός έργου από το άλλο μπορεί να οδηγήσει σε αστάθμητες καθυστερήσεις.
Όλα τα παραπάνω καθιστούν δυσλειτουργική την υπογειοποίηση της γραμμής. Αντιθέτως, η πόντιση υποθαλάσσιου καλωδίου, όπως προτάθηκε, είναι εν δυνάμει η καλύτερη εναλλακτική λύση. Το υποθαλάσσιο καλώδιο που θα μπορεί να χρησιμοποιηθεί θα είναι νέας τεχνολογίας (xlpe), φιλικό προς το περιβάλλον. Ο χρόνος διεκπεραίωσης του έργου είναι ελάχιστος, σε σχέση με την υπογειοποίηση, αφού πραγματοποιείται απευθείας όδευση του καλωδίου, χωρίς εκσκαφές και απαλλοτριώσεις, ενώ το κόστος επισκευής του καλωδίου, σε ενδεχόμενη βλάβη, περιορίζεται κυρίως, στην ανάσυρση του καλωδίου, δηλαδή βατή διαδικασία σε σχέση με τα υπερπόντια καλώδια, λόγω της παράκτιας θέσης με μικρό βάθος.
Ουσιαστικά το έργο επιβαρύνει τον ΑΔΜΗΕ που καλείται να προσφέρει «εξυπηρέτηση» στον κύριο ωφελούμενο, δηλαδή τα γνωστά επιχειρησιακά συμφέροντα του κλάδου.
Ανεμογεννήτριες στο ενεργειακο μείγμα
Σύμφωνα με τα διαθέσιμα επικαιροποιημένα στοιχεία[1] το ενεργειακό μείγμα στην εθνική ηλεκτροπαραγωγή βλέπει το 2023 τα ορυκτά καύσιμα να κατέχουν σχεδόν το ίδιο ποσοστό με τις ΑΠΕ (50%), με τα αιολικά στο 22% και το φυσικό αέριο στο 31%.
H συνολική ηλεκτροπαραγωγή ανήλθε το 2023 στα 100 TWh, παραμένοντας σταθερή κατά την τελευταία δεκαετία, αλλα με το μείγμα να έχει διαφοροποιηθεί σημαντικά, μεταξύ ΑΠΕ (+540%) και ορυκτών καυσίμων (-46%).
Αντίστοιχα οι συνολικές εκπομπές στην ηλεκτροπαραγωγή ανήλθαν το 2023 στα 16,62 MtCO2e (μείωση κατά -14% σε σχέση με το 2022 και -58% σε σχέση με το 2000.
Στο πλαίσιο αυτό, ειδικό ενδιαφέρον παρουσιάζει η πορεία των αιολικών σταθμών στην ηλεκτροπαραγωγή. Τον περασμένο Αύγουστο τα αιολικά κάλυψαν το 1/5 της ηλεκτροπαραγωγής (με σημαντική εποχιακή διακύμανση, Γενάρης 2024 το 1/3), με το φυσικό αέριο να καλύπτει το 45%.
Η Κρήτη διαθέτει το υψηλότερο αιολικό δυναμικό στην Ελλάδα και ένα από τα μεγαλύτερα στην ΕΕ. Από τους βασικούς ενεργειακούς παράγοντες μετατροπής : α) η πυκνότητα του αέρα, power density[2], ανέρχεται στα 1.307 w/m2 (στο Αιγαίο 1.051 w/m2 και μέσο εθνικό 797 w/m2 και β) η μέση ταχύτητα του ανέμου (στα 100 μέτρα) ανέρχεται σε μέσο στατιστικό επίπεδο σε 9,86 m/s, (στο Αιγαίο στα 9,8 m/s και μέσο εθνικό στα 8,47 m/s).
Να αναφερθεί ότι το μέσο κόστος παραγωγής[3] της κιλοβατώρας από αιολική μονάδα, καθόλη τη διάρκεια ζωής (levelized cost – σχεδιασμός, κατασκευή, λειτουργία, διάθεση) παραμένει το χαμηλότερο, συγκριτικά με όλες τις άλλες πηγές ηλεκτροπαραγωγής. Αντίστοιχα οι ρυπογόνες εκπομπές είναι ασυγκρίτως χαμηλότερες των ορυκτογεννών πηγών (βλέπε πίνακα).
Ο ενεργειακός σχεδιασμός (επιλογή τεχνολογιών, γεωγραφική κατανομή, όροι και συνθήκες παραγωγής και διάθεσης) δεν μπορεί να γίνεται χωρίς την ενεργή συμμετοχή και εμπλοκή των τοπικών κοινωνιών.
Οι «Θέσεις για την Ενέργεια» του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Κρήτης ΜΦΙΚ-ΠΚ συγκροτούν ένα χρήσιμο οδηγό αναφοράς και κατευθύνσεων στον ενεργειακο σχεδιασμό.
Η καλπάζουσα κλιματική κρίση επιδεινώνεται περαιτέρω, χωρίς βιώσιμες και δημοκρατικά επιλεγμένες πολιτικές. Το σύνθετο θέμα της ενέργειας (τεχνολογικές επιλογές – κοινωνικό κόστος), παραμένει κεντρικό στην ταχεία συγκρότηση πολιτικών ικανών να εξασφαλίσουν συνθήκες ζωής που αξίζει να ζεις πάνω στον πλανήτη.
Σημειώσεις:
1. ember-climate.org/countries-and-regions/regions/europe
2. globalwindatlas.info/en/area
3. www.lazard.com/research-insights/2023-levelized-cost-of-energyplus
Ιωσήφ Σινιγάλιας
