Στις 30 Ιανουαρίου 2021, τα «Νέα» είχαν πρωτοσέλιδο που έκανε λόγο για «το κρυφό χαρτί της επόμενης κάλπης- Έτοιμη η δεξαμενή 800.000 ψηφοφόρων». Η «είδηση» αυτή θορύβησε την αντιπολίτευση, ωστόσο τα πυρά ήταν άσφαιρα. Η κυβέρνηση έχει καταλάβει ότι ο ΣΥΡΙΖΑ ανησυχεί από την ενδεχόμενη αλλοίωση του εκλογικού σώματος, που θα περιλαμβάνει απόδημους που δεν έχουν καμία σχέση με τα ελληνικά πράγματα, και κάθε λίγο και λιγάκι επινοεί «κρυφά χαρτιά» για να δοκιμάζει τις αντοχές του. Ωστόσο, σαν φτάσει η ώρα που τα χαρτιά θα πρέπει να φανερωθούν, η μπλόφα δεν μπορεί να κρυφτεί. Κάπως έτσι έχουν τα πράγματα με τους κυβερνητικούς χειρισμούς για την ψήφο των αποδήμων.
Επινόηση η δεξαμενή
Όχι, δεν στέρεψε η δεξαμενή των 800.000. Η αλήθεια είναι πως ούτε καν υπήρξε. Ήταν μια επινόηση, για να δημιουργηθεί ένα κλίμα ότι η «αγέρωχη ομογένεια» θα ψηφίσει συντηρητικά με αποτέλεσμα να αφήσει για γενιές την Αριστερά στην αντιπολίτευση. Όσο, όμως, αδικαιολόγητα φοβικό είναι για την Αριστερά να θεωρεί συλλήβδην την ελληνική διασπορά εν δυνάμει ψηφοφόρους της Δεξιάς, άλλο τόσο ανεδαφικό είναι για την Δεξιά να πιστεύει το ίδιο πράγμα. Αλλά το εν γένει ανεδαφικότερο όλων είναι να θεωρούμε ότι υπάρχουν 800.000 άνθρωποι εκτός ελληνικής επικράτειας που μπορούν να ψηφίσουν στις επικείμενες εκλογές.
Δύο βασικές παραδοχές εδώ: Πρώτον, οι εκτός επικράτειας Έλληνες δεν είναι συμπαγής ομάδα και δεν πρέπει να αντιμετωπίζονται ως τέτοια. Άλλο ο άνθρωπος του οποίου έφυγε ο παππούς πριν έναν αιώνα, κι άλλο εκείνος που έφυγε πριν από δέκα χρόνια. Δεύτερον, οι απόδημοι Έλληνες, όπως εν γένει οι απόδημοι στον κόσμο, δεν τρέφουν φοβερό ενδιαφέρον για τα πράγματα στις πατρίδες από τις οποίες έφυγαν και για το λόγο αυτό τα ποσοστά συμμετοχής τους στις εκλογικές διαδικασίες είναι χαμηλά. Από αυτόν τον κανόνα, δεν βλέπουμε πώς θα μπορούσε να εξαιρεθεί η Ελλάδα. Ως πρόσφατα, πιθανώς να ήταν το Μακεδονικό αυτό που θα μπορούσε να συσπειρώσει τα υπερσυντηρητικά τμήματα της ελληνικής διασποράς σε ΗΠΑ, Καναδά και Αυστραλία εναντίον της Αριστεράς, αλλά πλέον και αυτό ξεθύμανε. Η ΝΔ δεν θα ήθελε να στρέψει τους αποδήμους εναντίον της.
Η συναίνεση υπήρξε αναγκαία
Επομένως, μόνο ως έκπληξη δεν θα έπρεπε να ήρθε στους ιθύνοντες ότι οι ρυθμοί εγγραφής στους ειδικούς εκλογικούς καταλόγους που συντάχθηκαν σύμφωνα με το νέο νόμο για την άσκηση του εκλογικού δικαιώματος εκτός Ελλάδας είναι απελπιστικά χαμηλοί ως σήμερα. Είναι ζήτημα αν ένας μικρός τετραψήφιος αριθμός συμπολιτών μας του εξωτερικού έχει ήδη γραφτεί στους καταλόγους αυτούς. Ο μπαμπούλας των 800.000 είχε προ πολλού πάει περίπατο. Κάτι έπρεπε να γίνει λοιπόν. Το ανέλαβε ο νέος υπουργός Εσωτερικών Μάκης Βορίδης, ο οποίος είπε ρητά μάλιστα πως «δεν είναι των συναινέσεων». Μετά τους 800.000 εγγεγραμμένους, ήρθε το νέο πυροτέχνημα ότι θα καταργηθεί το άρθρο του νόμου που προβλέπει τους περιορισμούς του δικαιώματος του εκλέγειν εκτός επικράτειας.
Μέσα από δύσκολες και χρονοβόρες συγκλίσεις καταλήξαμε στο πλαίσιο της Επιτροπής που είχε συγκροτήσει το υπουργείο Εσωτερικών το 2018 σε μια – όχι ιδανική αλλά – συναινετική λύση και τελικά ψηφίστηκε ο νόμος 4648/2019. Η συναίνεση, κι ας μην αρέσει στο κύριο Βορίδη, υπήρξε αναγκαία για να ψηφιστεί ο νόμος. Το Σύνταγμα προβλέπει αυξημένη πλειοψηφία 200 βουλευτών προκειμένου να αποφεύγει τη χρήση του συγκεκριμένου νομοθετήματος από υπουργούς όπως αυτός: προς νομιζόμενο ίδιον εκλογικό όφελος.
Xωρίς να μεσολαβήσει τίποτε, ο νέος υπουργός καταθέτει τροπολογία με την οποία ο νόμος αυτομάτως απαξιώνεται: reminder στο βαθύ δεξιό ακροατήριο ότι είναι «παρών» με ακραίο συντηρητικό λόγο και προσανατολισμό. «Η προγραμματική έκπτωση δεν μπορεί να αποτελεί προαπαιτούμενο προκειμένου να επιτευχθεί συναίνεση» είπε ο υπουργός, αλλά στο συγκεκριμένο απλώς σφάλλει. Συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο.
Ο ΣΥΡΙΖΑ εμφανίζεται να υιοθετεί το ιταλικό μοντέλο
Η λύση που τελικά βρέθηκε και υιοθετήθηκε συναινετικά όταν ψηφίστηκε ο ισχύων νόμος για την ψήφο στο εξωτερικό βασίστηκε στην προϋπόθεση της ελάχιστης διαμονής στην Ελλάδα στα τελευταία τριανταπέντε χρόνια και την υποβολή φορολογικής δήλωσης το τρέχον ή το προηγούμενο έτος. Η λύση που προκρίθηκε είναι συμβατή με αντίστοιχες που έχουν υιοθετηθεί σε άλλα συγκρίσιμα κράτη, πλην όμως θα μπορούσε να είναι πολύ καλύτερη: οι υπογράφοντες είχαμε προτείνει στην Επιτροπή του Υπουργείου Εσωτερικών στην οποία μετείχαμε, το δικαίωμα ψήφου στο εξωτερικό να αφορά τους πρώτης γενιάς Έλληνες μετανάστες, χωρίς άλλες προϋποθέσεις. Όλα αυτά όμως για να γίνουν χρειάζονται μακρές διαβουλεύσεις και συναινέσεις διακομματικού χαρακτήρα. Αυτά που δεν αρέσουν στον κύριο Βορίδη.
Αν όμως για μια δεξιά κυβέρνηση είναι εν μέρει αναμενόμενο να παίζει εκλογικά παιχνίδια με την ψήφο των αποδήμων, η αριστερή αντιπολίτευση δεν είναι καλό να συμμετέχει στο παίγνιο. Και δεν αναφερόμαστε μόνο στις δηλώσεις βουλεύτριας του ΣΥΡΙΖΑ σε εφημερίδα της ελληνοαμερικάνικης διασποράς ότι «δεν έχει λόγια» να χαρακτηρίσει τους περιορισμούς του δικαιώματος του εκλέγειν. Σε τελευταία ανάλυση, ο κάθε βουλευτής έχει δικαίωμα να πρεσβεύει τις θέσεις του σε κρίσιμα ζητήματα. Αλλού είναι το πρόβλημα εδώ. Το πιο κρίσιμο είναι πως τρείς βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ (μεταξύ των οποίων και η περί ου) κατέθεσαν τροπολογία σύμφωνα με την οποία «Τέσσερις έδρες βουλευτών Επικρατείας κατανέμονται για την εκπροσώπηση των Ελλήνων που είναι μόνιμα εγκατεστημένοι στο εξωτερικό, ανά μία στις εξής γεωγραφικές ενότητες: α) Ευρώπης, β) Βόρειας, Κεντρικής και Νότιας Αμερικής, γ) Χωρών Ωκεανίας – Άπω Ανατολής και δ) Υπολοίπων χωρών».
Ο ΣΥΡΙΖΑ εμφανίζεται, έτσι, να υιοθετεί το ιταλικό μοντέλο εκπροσώπησης των αποδήμων, ένα μοντέλο το οποίο χωρίζοντας την υφήλιο σε τέσσερις εκλογικές περιφέρειες παροξύνει την ταξικότητα της πολιτικής εκπροσώπησης, καθώς μόνο μεγιστάνες μπορεί να κάνουν πετυχημένη καμπάνια σε εκλογικές περιφέρειες, όπως η «Βόρεια, Κεντρική και Νότια Αμερική», ενώ επαναφέρει ακραίες πελατειακές συμπεριφορές μεγεθυμένες σε αδιανόητη κλίμακα, όπως εξάλλου θυμίζει η ιταλική εμπειρία. Για τον λόγο εξάλλου, η τροπολογία που κατέθεσαν οι τρεις βουλευτές της αξιωματικής αντιπολίτευσης δεν έγινε και παλαιότερα δεκτή στον ΣΥΡΙΖΑ: το να κάνεις μια εκλογική περιφέρεια από τον Καναδά ως την Αργεντινή κι από την Κωνσταντινούπολη ως το Πεκίνο και το Γιοχάνεσμπουργκ, ούτε λογικό, ούτε αριστερό είναι. Για το λόγο αυτόν, θα είναι βαρύτατο λάθος η Κοινοβουλευτική Ομάδα της αξιωματικής αντιπολίτευσης να την υιοθετήσει.
Αφιερώνουμε αυτό το κείμενο στη μνήμη του φίλου Δημοσθένη Δώδου με τον οποίο συνυπήρξαμε στην Επιτροπή του υπουργείου Εσωτερικών για την άσκηση του εκλογικού δικαιώματος των εκτός επικράτειας Ελλήνων εκλογέων.
Ο Η. Νικολακόπουλος είναι ομότιμος καθηγητής πανεπιστημίου Αθηνών.
O Δ. Χριστόπουλος είναι καθηγητής Παντείου πανεπιστημίου.
Πηγή: Η Εποχή
