Η ποινικοποίηση της συμμετοχής σε αυθόρμητη συνάθροιση διαμαρτυρίας δεν είναι ρύθμιση αλλά παρέμβαση στον πυρήνα του συνταγματικού δικαιώματος της συνάντησης, που είναι δικαίωμα συλλογικής δράσης και άπτεται της δημοκρατικής συμμετοχής των πολιτών, είναι αντισυνταγματική, ξεκαθάρισε η καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου του ΑΠΘ Ιφιγένεια Καμτσίδου μιλώντας Στο Κόκκινο και τον Νίκο Σβέρκο. Όλα τα δικαιώματα είναι «ενοχλητικά» για κάποιους, αλλά όπως ανέφερε ως χαρακτηριστικό παράδειγμα, ο νομοθέτης δεν ποινικοποίησε το να χτίζονται ξενοδοχεία δίπλα σε μνημεία και αρχαιολογικούς χώρους επειδή «ενοχλούν» τους υπόλοιπους πολίτες.
Είναι δύσκολο για την κυβέρνηση Μητσοτάκη να απαντήσει οτιδήποτε ουσιαστικό στην κριτική της αντιπολίτευσης για τις χουντικής εμπνεύσεως ρυθμίσεις για τις διαδηλώσεις, γιατί -όπως εξήγησε η κα Καμτσίδου- το Σύνταγμα κατοχυρώνει το δικαίωμα της συνάντησης ως ανεπιφύλακτο δικαίωμα. Αυτό σημαίνει ότι ο νομοθέτης πρέπει με πολλή περίσκεψη να παρεμβαίνει κατά τη ρύθμιση άσκησης του δικαιώματος. Και όπως σε όλα τα συνταγματικά δικαιώματα, δεν μπορεί να παρεμβαίνει στο ίδιο το συνταγματικό δικαίωμα, να συρρικνώνει το πεδίο προστασίας του. Όλα είναι πεδίο ρύθμισης, αλλά δεν μπορεί να αλλάξει το πεδίο προστασίας. Δεν μπορεί να αλλάξει ο πυρήνας του.
Το δικαίωμα της συνάντησης απολαμβάνει έντονης συνταγματικής προστασίας, γιατί είναι δικαίωμα συλλογικής δράσης και άπτεται της δημοκρατικής συμμετοχής των πολιτών. Η συνάθροιση είναι η ενσώματη παρουσία μας στο δημόσιο χώρο και η δυνατότητα να ανττιδράσουμε και συνομιλήσουμε με κάποιο τρόπο με την εξουσία, ώστε η Δημοκρατία μας να μην είναι τυπική. Να μην περιορίζονται οι πολίτες όπως έλεγε πριν δύο αιώνες ο Ρουσώ, να αναδεικνύουν κυβερνώντες κάθε τέσσερα χρόνια και μετά να… πηγαίνουν σπίτι τους.
Βεβαίως, είναι… ενοχλητικό δικαίωμα. Όταν γίνεται μία τέτοια συνάθροιση μειώνεται η πελατεία των καταστημάτων της περιοχής. Όλα τα δικαιώματα μπορεί να είναι ενοχλητικά, όπως π.χ. η ιδιοκτησία. Το να ανεγείρω εγώ κάτι στο οικόπεδό μου μπορεί να θίγει δικαιώματα πολλών πολιτών. Το να χτιστεί ένα ξενοδοχείο πλησίον μνημείων ή αρχαιολογικών χώρων θίγει το δικαίωμα όλων των άλλων στο πολιτιστικό περιβάλλον. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι ο νομοθέτης κάθε φορά θα συρρικνώνει δραστικά το δικαίωμα στην ιδιοκτησία, μπορεί απλώς θα βάλει κάποιους όρους.
Η επιβολή γνωστοποίησης μίας συνάθροισης θα μπορούσε να είναι συνταγματικά ανεκτή, όμως η ποινικοποίηση, η τιμώρηση της μη γνωστοποίησης μίας οποιασδήποτε συνάθροισης είναι αντισυνταγματική, ξεκαθάρισε η κα Καμτσίδου. Στην έννοια της συνάθροισης ενέχεται η αυθορμητία: συμβαίνει κάτι και ενόψει αντιμετώπισης του γεγονότος οργανώνεται κάτι. Αυτό δεν μπορεί να είναι προγραμματισμένο, άρα δεν μπορεί να γνωστοποιηθεί. Επομένως, η τιμώρηση της μη γνωστοποίησης συνεπάγεται δραστική συρρίκνωση, είσοδο στον πυρήνα του δικαιώματος. Έτσι, είναι αντισυνταγματική.
Το Σύνταγμα δίνει την δυνατότητα απαγορευσης, εάν η αστυνομική Αρχή εκτιμά ότι σε μία περιοχή απειλείται σοβαρή διατάραξη της κοινωνικής και οικονομικής ζωής. Αλλά αυτό έχει αποτελέσει αντικείμενο νομολογιακής επεξεργασίας και το Συμβούλιο της Επικρατείας έχει καθορίσει ότι θα πρέπει να υπάρχει πλήρης και συγκεκριμένη αιτιολογία για την απαγόρευση συνάθροισης, με σειρά αποφάσεων.
Με την ρύθμιση που εισάγει το νομοσχέδιο, γίνεται μία αντιστροφή: επιτρέπεται κατ` αρχήν η απαγόρευση και κατ` εξαίρεση μπορεί να διενεργούνται οι διαδηλώσεις. Είναι σαν ο νομοθέτης να αποδέχεται ότι οποιαδήποτε συνάθροιση φέρνει σοβαρή διαταραχή. Αλλά τα στοιχεία 30 ετών, από μελέτη της κοσμήτορα της Νομικής κας Συμεωνίδου-Καστανίδου, έδειξαν ότι η διατάραξη των συγκοινωνιών και της οικονομικής ζωής ενόψει της προστασίας της αρχής της συνάθροισης, είναι συνήθως περιορισμένη.
Ο συντακτικός νομοθέτης επιβάλλει στον κοινό νομοθέτη να εισάγει εγγυήσεις, ώστε η αστυνομική Αρχή να μην απαγορεύει αυθαιρέτως. Αυτή είναι η δουλειά του νομοθέτη, όχι να επιβάλλει περιορισμούς στο δικαίωμα. Δεν υπάρχει «νομιμότητα» στο δικαίωμα της συνάντησης, όπως σε όλες τις συνταγματικές ελευθερίες. Το Σύνταγμα δεν θέτει «σκοπό», όποιον σκοπόν θέλουν οι συναθροιζόμενοι, μπορούν να τον βάλουν. Είναι στη φύση της ελευθερίας, όλων των θεμελιωδών ελευθεριών, να μην τίθεται σκοπός ούτε από τον νομοθέτη ούτε από την διοίκηση (δηλαδή την αστυνομία) ούτε από κανέναν. Με το νομοσχέδιο, γίνεται παράνομη μία ενέργεια που προστατεύεται συνταγματικά, καταλαβαίνετε τι αντίφαση ενέχει αυτό, είπε η κα Καμτσίδου.
