Macro

Ιάσονας Καλαθάς: DeepSeek: Κρίση παραδείγματος στην παραγωγή

Από τη Δευτέρα το πρωί όπου άνοιξαν οι αμερικανικές χρηματοπιστωτικές αγορές, ένα κλίμα μεγάλης αναταραχής και απογοήτευσης έκανε την εμφάνισή του. Ο λόγος; Η κινεζική DeepSeek, μια μεσαίου μεγέθους εταιρεία τεχνολογίας με περίπου 150-200 εργαζομένους, που δημοσίευσε στα τέλη της προηγούμενης εβδομάδας το πιο πρόσφατο γλωσσικό της μοντέλο και chatbot/ai assistant DeepSeek-R1. Παράλληλα παρείχε κάποιες πληροφορίες για την αρχιτεκτονική, την αποτελεσματικότητα του μοντέλου αλλά και τις τεχνικές για τη μείωση του κόστους παραγωγής.

To R1 πέτυχε τρεις σημαντικές καινοτομίες. Πρώτον, ισοφάρισε ή και πέτυχε καλύτερες επιδόσεις σε διάφορες μετρικές αξιολόγησης γλωσσικών μοντέλων απέναντι σε δημοφιλείς εφαρμογές δεκάδων εκατομμυρίων (όπως το ChatGPT), με ένα κλάσμα του κόστους εκπαίδευσης (90% λιγότερο από το πιο πρόσφατο γλωσσικό μοντέλο της Meta, το Llama) – περίπου 6 εκατομμύρια δολάρια. Ταυτόχρονα, κατάφερε να πετύχει τέτοια αποτελέσματα με χρήση πολύ λιγότερων και παλαιότερων τσιπ τεχνητής νοημοσύνης που, λόγω των εμπορικών κυρώσεων που έχει δεχτεί η Κίνα από τις ΗΠΑ ήδη από το 2021, δεν είναι προσβάσιμα στις κινέζικες εταιρείες τεχνολογίας.

Τέλος, σε αντίθεση με τα αμερικανικά υπάρχοντα γλωσσικά μοντέλα, το DeepSeek-R1 δεν είναι προς ώρας αποκλειστικά συγκεντρωποιημένο και επ’ αμοιβή: οι χρήστες δεν είναι αναγκασμένοι να μεσολαβήσουν απαραίτητα με την ψηφιακή πλατφόρμα και να καταθέσουν εκεί τις ερωτήσεις τους, ή να πληρώσουν μηνιαία συνδρομή για πρόσβαση στα πιο προηγμένα μοντέλα. Αντίθετα, είναι δυνατό να κατεβάσουν το R1 σαν πρόγραμμα και να το τρέξουν στον τοπικό τους υπολογιστή – με ποικίλες επιδόσεις ανάλογα με την κάρτα γραφικών του υπολογιστή τους.

Επιπτώσεις

Η επίπτωση του DeepSeek R-1 στις αμερικάνικες χρηματαγορές; Η μεγαλύτερη πτώση αξίας που έχει καταγραφεί στην ιστορία του χρηματιστηρίου με περίπου 1 τρισεκατομμύριο δολάρια απώλειες για την αμερικανούς τεχνολογικούς ολιγάρχες. Η αξία της NVIDIA, εταιρείας παραγωγής των απαραίτητων τσιπ υπολογιστικής δύναμης για την ανάπτυξη τεχνητής νοημοσύνης, “βυθίστηκε” κατά 600 δισεκατομμύρια δολάρια μέσα σε 24 ώρες, από ανήσυχους μετόχους που πουλούσαν επενδυτικά προϊόντα της, από μετοχές μέχρι future. Εξελίξεις σαν κι αυτές υπό άλλες συνθήκες θα ισοδυναμούσαν με πανωλεθρία. Ωστόσο, η NVIDIA, μαζί με έξι ακόμα αμερικάνικες εταιρείες τεχνολογίας, ονομάζονται στην αργκό του ως οι ‘Υπέροχες 7” (‘Magnificent 7’), ένα σύνολο τεχνολογικών εταιρειών που έχουν έως και οκταπλασιάσει την χρηματιστηριακή του αξία την 3ετία μετά τη λήξη της πανδημίας, με συνολική αξία τα 18 τρις δολάρια.

Πρώτα συμπεράσματα
1. Στενός εναγκαλισμός χρηματοπιστωτικού καπιταλισμού και τεχνολογικής καινοτομίας. Η ανάπτυξη καινοτόμων τεχνολογιών σήμερα είναι ασφυκτικά συνδεδεμένη με το χρηματοπιστωτικό σύστημα, σε ένα βαλς που κινείται με ταχύτητα άνευ προηγουμένου και στενές, αλυσιδωτές αντιδράσεις, σαν ντόμινο. Μέσα σε 7 ημέρες, ένα νέο εργαλείο μπορεί να εμφανιστεί και να προξενήσει απώλειες άνω του 1 τρισ. στις παγκόσμιες χρηματαγορές, να ταρακουνήσει και να δημιουργήσει επερωτήσεις και ενδεχομένως αλλαγή στρατηγικής στον επενδυτικό αλλά και στον τεχνολογικό τομέα των ΗΠΑ.

2. Πλήγμα στην αφήγηση περί αμερικανικής τεχνολογικής κυριαρχίας ή αλλαγή Παραδείγματος; Wake-up Call ή Sputnik Μοment; Οι πρώτες, ακόμη νωπές και συγκρατημένες ενδείξεις, δείχνουν ότι αμερικανικοί τεχνολογικοί κολοσσοί υπέστησαν μια διπλή ήττα, τόσο αφήγησης όσο και παραδείγματος παραγωγής τεχνολογίας. Από το 2019 ακολουθούν το δόγμα “Bigger-is-better” στην παραγωγή τεχνητής νοημοσύνης, με συνεχή μεγέθυνση των γλωσσικών μοντέλων τους και συνεπακόλουθα αυξανόμενες απαιτήσεις και κόστη στις υπολογιστικές υποδομές (τους φυσικούς χώρους όπου εκπαιδεύονται αυτά τα μοντέλα, data centres με χιλιάδες τσιπ ΤΝ) αλλά και στην κατανάλωση ενέργειας.

Το ‘Bigger-is-better AI’ έχει ενεργοποιήσει μια κούρσα συνεχούς αύξησης χρηματοδότησης από επενδυτές προς τις Big Tech όπως η OpenAI και η NVIDIA, αλλά και σε άλλες νεοφυείς αμερικάνικες εταιρείες όπως η Perplexity, η Anthropic. Αυτή η αφθονία χρήματος οδήγησε τις αμερικανικές εταιρείες σε μια κυνική επανάληψη της ήδη επιτυχημένης συνταγής τους: ακόμα μεγαλύτερα γλωσσικά μοντέλα, ακόμα περισσότερα δεδομένα και φυσικά προμήθεια και εγκατάσταση περισσότερου εξαιρετικά ακριβού αλλά απαραίτητου τεχνολογικού εξοπλισμού για την εκπαίδευση μεγάλων γλωσσικών μοντέλων (data centres, chips, δίκτυα ενέργειας). Μια εβδομάδα πριν, η νέα κυβέρνηση Τραμπ ανακοίνωσε ακριβώς πάνω σε αυτή τη φιλοσοφία και αφήγηση τεχνολογικής ανωτερότητας, το πρόγραμμα Stargate, αξίας 500 δις δολαρίων, με αρκετές από τις ‘Υπέροχες 7’ να αναλαμβάνουν την κατασκευή data centre και νέων υποδομών τεχνητής νοημοσύνης.

3. Ήταν “τεχνικά” απαραίτητη η υπερ-επένδυση;
Η κινεζική DeepSeek, επίσης προϊόν του εξαιρετικά δραστήριου κινεζικού χρηματοπιστωτικού καπιταλισμού, αποτελεί μια νέα εταιρεία τεχνολογίας που προχωρώντας σε καινοτομίες στις τεχνικές εκπαίδευσης του γλωσσικού της μοντέλου, πέτυχε μια εντυπωσιακά οικονομικότερη και περιβαλλοντικά πιο βιώσιμη παραγωγή γλωσσικού μοντέλου. Επερωτά έτσι με τρόπο εκκωφαντικό, αν όλη αυτή η υπερ-επένδυση στην αμερικάνικη τεχνολογική ολιγαρχία ήταν τελικά απαραίτητη, καθώς τα ακριβά τσιπ ΤΝ και τα ακόμα μεγαλύτερα γλωσσικά μοντέλα φαίνεται ότι δεν είναι η πιο οικονομικά προσοδοφόρα και βιώσιμη διαδικασία παραγωγής.

Το εργοστάσιο της Τεχνητής Νοημοσύνης και ο Μαρξ
Κλείνοντας μπορούμε να κάνουμε μια μεταφορά: ας φανταστούμε ότι η τεχνητή νοημοσύνη ως προϊόν που χρησιμοποιούμε καθημερινά είναι μια συνταγή, μια σύνθεση υλικών και εργαλείων που όλα μαζί δημιουργούν το εργοστάσιο της Τεχνητής Νοημοσύνης: ξαφνικά, αυτή την εβδομάδα δημοσιεύθηκαν στοιχεία ότι κάποια σημαντικά συστατικά στοιχεία για το εργοστάσιο αυτό είναι πιο εύκολα προσβάσιμα (όχι τεράστια μοντέλα με εκατοντάδες δισεκατομμύρια παραμέτρους) και διαθέσιμα μόνο σε ένα κλάσμα του κόστους που μέχρι τώρα γνωρίζαμε. Με δύο λόγια, η DeepSeek φτιάχνει την ίδια τεχνολογία με τους αμερικανικούς κολοσσούς, σε πολύ χαμηλότερη τιμή. Και απέναντι στις αλαζονικές δηλώσεις αμερικανών tech bros που υποστήριζαν ότι δεν έχει καν νόημα οι άλλες χώρες να προσπαθήσουν να ανταγωνιστούν τις ΗΠΑ, λες και κατέχουν το αποκλειστικό δικαίωμα της τεχνολογικής καινοτομίας στον πλανήτη, η πραγματικότητα επιβεβαιώνεται βασανιστικά την μαρξιστική παραδοχή ότι το κόστος παραγωγής, και όχι η προσφορά και η ζήτηση, ρυθμίζει την αγορά. Τόσο το χειρότερο για τους tech ολιγάρχες.

Ιάσονας Καλαθάς

Η ΕΠΟΧΗ