Naomi Klein: Αυτό αλλάζει τα πάντα, Καπιταλισμός εναντίον κλίματος, / Μτφρ: Άγγελος Φιλιππάτος, Λιβάνης
Η Naomi Klein καταγγέλλει τον καπιταλισμό για την κλιματική κρίση χωρίς να επικαλείται μια αόριστη καθολικότητα του αιτήματος για τη σωτηρία του περιβάλλοντος, αλλά τη συνδέει με τις ανισότητες που υπάρχουν αυτή τη στιγμή στον πλανήτη δίνοντάς της ένα σαφές ταξικό πρόσημο. Η ίδια έπαψε να μεταθέτει το πρόβλημα στους περιβαλλοντολόγους. Με πολύ βιωματικό τρόπο, μας παρουσιάζει τη μάχη της Γης σαν μια μάχη για την υπεράσπιση της γονιμότητας και βιωσιμότητάς της. Ασκεί κριτική στη διεθνή κοινότητα, σε διεθνείς συμφωνίες καθώς και στις κυβερνήσεις των ισχυρών κρατών για μέτρα αμφιβόλου αποτελεσματικότητας, ακόμα και αν υπήρχαν οι καλύτερες προθέσεις σε κάποιες περιπτώσεις. Όλα αυτά τα κάνει με την πίστη ότι η κλιματική αλλαγή θα μπορούσε να μετατραπεί σε καταλυτική δύναμη για ένα ευρύ φάσμα κοινωνικών, πολιτικών και οικονομικών μεταρρυθμίσεων σε θετική κατεύθυνση.
Η Naomi Klein στην κλιματική αλλαγή βλέπει έναν αντιστρεπτό μηχανισμό του “Δόγματος σοκ”. Γι’ αυτήν η κλιματική αλλαγή αποτελεί την ευκαιρία μας να διορθώσουμε πολύχρονες αδικίες και να στραφούμε σε ένα άλλο πολιτισμικό και αποκεντρωμένο οικονομικό μοντέλο βιώσιμης και αειφόρου ανάπτυξης, όντας επηρεασμένη από το κίνημα αποανάπτυξης. Ενώ καταδεικνύει με τον πιο σαφή τρόπο ότι ο φονταμενταλισμός της αγοράς υπονομεύει συστηματικά το κλίμα. Πιστεύει ότι αν το κόστος αυτής της μετάβασης αφεθεί στα χέρια των ισχυρών, θα οδηγηθούμε σε μια στρατιά άνεργων και αποκλεισμένων. Θεωρεί ότι η “Δεξιά” σε αντιπαράθεση με τους “προοδευτικούς” έχει κατανοήσει καλύτερα τη δυναμική αυτής της ιστορικής διαδικασίας μέσα από την άρνησή της, αντιλαμβανόμενη τη μετάβαση αυτή ως ένα “κόκκινο’’ ολιστικό παγκόσμιο κοινωνικό σχέδιο που θα οδηγήσει στην αλλαγή των συσχετισμών σε όλο τον κόσμο. Διαπίστωση με την οποία και συμφωνεί.
Για τη Naomi Klein, υπεύθυνοι για την κρίση είναι οι διεθνείς εμπορικές συμφωνίες, η αέναη μάχη για οικονομική μεγέθυνση, ο καπιταλισμός ως ιστορική κοινωνικο-πολιτική διαδικασία.
Κλιματική φιλανθρωπία
Παράλληλα, ασκεί έντονη κριτική σε εκείνο το κομμάτι του οικολογικού κινήματος που σπατάλησε πολύτιμο χρόνο στην άποψη ότι η αγορά μπορεί να επιλύσει το ζήτημα. Στέκεται απέναντι στην κλιματική φιλανθρωπία και την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής ως τεχνικό ζήτημα. Ενώ είναι απέναντι σε κάθε μορφή εξορυκτισμού, καθώς πιστεύει ότι αυτός υπονομεύει τόσο τη μετάβαση όσο και το περιβάλλον. Γι’ αυτήν οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας μπορούν να αποτελέσουν μια βιώσιμη εναλλακτική λύση προσφέροντας ευκαιρίες για εξειδικευμένη εκπαίδευση, δημιουργώντας νέες, σταθερές, βιώσιμες θέσεις εργασίας. Για παράδειγμα, αποτιμά θετικά το γερμανικό και το δανικό μοντέλο ενεργειακής μετάβασης. Ωστόσο, καταλήγει ότι σήμερα η νεοφιλελεύθερη μετάλλαξη του κράτους κάνει αδύνατη την υιοθέτηση τέτοιων μέτρων. Χωρίς, βέβαια, η θέση αυτή να αρκεί, γεγονός που την οδηγεί σε ένα πλαίσιο προτάσεων που έχουν κατά καιρούς διατυπωθεί με ορίζοντα τον πλανήτη:
– Ένα παγκόσμιο πράσινο New deal. Κίνητρα για ιδιωτικές επενδύσεις αλλά πολύ περισσότερο την κοινωνική εμπλοκή στις βιώσιμες εναλλακτικές πηγές ενέργειας. κυκλική οικονομία.
– Πόροι για τη δίκαιη μετάβαση μέσω της φορολόγησης των εταιρειών ορυκτών καυσίμων κατά το σύντομο χρονικό διάστημα που θα εξακολουθούν να είναι κερδοφόρες.
– “Κλιματικό χρέος” των αναπτυγμένων κρατών στα αναπτυσσόμενα.
– Ένα “Σχέδιο Μάρσαλ για τη Γη”. Οι ισχυρές χώρες να επιδοτήσουν την ανάπτυξη στις αναπτυσσόμενες με νέες μορφές βιώσιμης αειφόρου ανάπτυξης.
– Ίδρυση διεθνούς ταμείου για την προώθηση της μετάβασης στις καθαρές μορφές ενέργειας στις αναπτυσσόμενες χώρες.
– Υιοθέτηση του μοντέλου “για τα δικαιώματα στην ανάπτυξη με περιορισμό των εκπομπών αερίου του θερμοκηπίου” (Greenhouse Development Rights – GDRs), το οποίο λαμβάνει υπόψη τις τεράστιες ανισότητες, ιστορικές και οικονομικές, που υπάρχουν ανάμεσα στα κράτη.
– Η οικοκτονία ως εγκληματική πράξη βάσειη της διεθνούς νομοθεσίας.
Νέοι τρόποι ζωής
Για τη Naomi Klein, μια σειρά από μαζικά κινήματα, από αυτά των αποκλεισμένων περιοχών (Blockadia – τόποι αντίστασης των κατοίκων των περιοχών που πλήττονται από εξορυκτικές δραστηριότητες) μέχρι τα πολύμορφα κοινωνικά κινήματα (φεμινιστικό, δικαιωματικό, αποανάπτυξης κ.λπ.) χαρτογραφούν νέους τρόπους ζωής εντός των ορίων δυνατοτήτων του πλανήτη, τρόπους ζωής που βασίζονται σε σχέσεις αμοιβαιότητας με τη φύση και μεταξύ των ανθρώπων. Η κλιματική κρίση ορίζει ένα νέο πεδίο συνάντησης. Η Klein συστρατεύεται μαζί τους ενάντια στις συμφωνίες για το εμπόριο, την κατασκευή αγωγών και τερματικών ενεργειακών σταθμών και στηρίζει την αποπληρωμή διάφορων χρεών των αναπτυγμένων κρατών ως επανορθώσεις προς τα αναπτυσσόμενα. Είναι δύσκολο εντέλει να κατατάξεις αυτό το έργο σαν ένα έργο που αφορά τις ανισότητες ή την κλιματική αλλαγή περισσότερο. Είναι και τα δύο και αυτό είναι μια σημαντική προσφορά της Naomi Klein σε μας.
Πέτρος Καλκανδής
Πηγή:
