Η Marietje Schaake είναι ολλανδή πρώην μέλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Τώρα είναι διευθύντρια διεθνούς πολιτικής στο Κέντρο Κυβερνοπολιτικής του Πανεπιστημίου του Στάνφορντ και συνεργάτης διεθνούς πολιτικής στο Ινστιτούτο Ανθρωποκεντρικής Τεχνητής Νοημοσύνης του Στάνφορντ. Το νέο της βιβλίο έχει τίτλο The Tech Coup: How to Save Democracy from Silicon Valley.
Όσον αφορά τη δύναμη και την πολιτική επιρροή, ποιες είναι οι κύριες διαφορές μεταξύ των εταιρειών υψηλής τεχνολογίας και των προηγούμενων ενσαρκώσεων των μεγάλων επιχειρήσεων;
Η διαφορά είναι ο ρόλος που παίζουν αυτές οι εταιρείες τεχνολογίας σε τόσες πολλές πτυχές της ζωής των ανθρώπων: στο κράτος, στην οικονομία, στη γεωπολιτική. Έτσι, ενώ τα προηγούμενα μονοπώλια συγκέντρωναν πολλά κεφάλαια και σημαντικές θέσεις, ήταν συνήθως σε έναν τομέα, όπως το πετρέλαιο ή η παραγωγή αυτοκινήτων. Αυτές οι εταιρείες τεχνολογίας είναι σαν χταπόδια με πλοκάμια προς πάρα πολλές διαφορετικές κατευθύνσεις. Έχουν τόσα πολλά δεδομένα, δεδομένα τοποθεσίας, αναζήτηση, επικοινωνίες, κρίσιμες υποδομές, και τώρα η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να χτιστεί πάνω σε όλη αυτή τη συγκεντρωμένη δύναμη, γεγονός που καθιστά αυτές τις εταιρείες πολύ διαφορετικά ζώα από αυτά που βλέπαμε στο παρελθόν.
Ο Πίτερ Κάιλ, υπουργός τεχνολογίας του Ηνωμένου Βασιλείου, πρότεινε πρόσφατα ότι οι κυβερνήσεις πρέπει να δείξουν « ταπεινότητα» απέναντι στις μεγάλες εταιρείες τεχνολογίας και να τις αντιμετωπίζουν περισσότερο σαν εθνικά κράτη. Ποιες είναι οι σκέψεις σας σχετικά με αυτό;
Νομίζω ότι πρόκειται για μια απίστευτη παρεξήγηση του ρόλου ενός δημοκρατικά εκλεγμένου και υπόλογου ηγέτη. Ναι, αυτές οι εταιρείες έχουν γίνει απίστευτα ισχυρές, και ως εκ τούτου κατανοώ τη σύγκριση με τον ρόλο των κρατών, επειδή όλο και περισσότερο αυτές οι εταιρείες λαμβάνουν αποφάσεις που παλαιότερα αποτελούσαν αποκλειστική αρμοδιότητα του κράτους. Αλλά η απάντηση, ιδίως από μια κυβέρνηση κατά βάση προοδευτική, θα πρέπει να είναι η ενίσχυση της κυριαρχίας της δημοκρατικής διακυβέρνησης και εποπτείας και όχι η επίδειξη ταπεινότητας. Αυτό που χρειάζεται είναι αυτοπεποίθηση από την πλευρά της δημοκρατικής κυβέρνησης για να διασφαλίσει ότι αυτές οι εταιρείες, αυτές οι υπηρεσίες, αναλαμβάνουν τον ρόλο που τους αναλογεί μέσα σε ένα σύστημα που βασίζεται στο κράτος δικαίου και δεν το προσπερνούν.
Ποιος πιστεύετε ότι θα είναι ο αντίκτυπος της προεδρίας του Ντόναλντ Τραμπ;
Η εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ αλλάζει τα πάντα, διότι έφερε συγκεκριμένα τεχνολογικά συμφέροντα πιο κοντά από οποιονδήποτε άλλο πολιτικό ηγέτη, ειδικά στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίες είναι αυτός ο ισχυρός γεωπολιτικός και τεχνολογικός κόμβος. Υπάρχουν πολλά κεφάλαια κρυπτονομισμάτων που υποστηρίζουν τον Τραμπ. Υπάρχουν πολλοί VCs [venture capitalists] που τον υποστηρίζουν, και φυσικά έχει αναβαθμίσει τον Elon Musk και έχει ανακοινώσει μια ατζέντα απορρύθμισης. Κάθε βήμα της κυβέρνησής του θα επηρεάζεται από αυτούς τους παράγοντες, είτε πρόκειται για τα προσωπικά συμφέροντα του Elon Musk και των εταιρειών του, είτε για τις προσωπικές προτιμήσεις του προέδρου και των υποστηρικτών του. Από την άλλη πλευρά, ο Μασκ είναι πράγματι επικριτικός απέναντι σε ορισμένες δυναμικές γύρω από την τεχνητή νοημοσύνη, δηλαδή τον υπαρξιακό κίνδυνο. Θα πρέπει να δούμε πόσο θα διαρκέσει ο μήνας του μέλιτος μεταξύ αυτού και του Τραμπ, καθώς και πώς θα αντιδράσουν άλλες μεγάλες εταιρείες τεχνολογίας. Διότι δεν πρόκειται να χαρούν που ο Μασκ αποφασίζει για την τεχνολογική πολιτική έναντι των ανταγωνιστών του. Σκέφτομαι ότι έρχονται δύσκολες στιγμές.
Γιατί οι πολιτικοί ήταν τόσο επιπόλαιοι απέναντι στην ψηφιακή τεχνολογική επανάσταση;
Οι πιο ισχυρές εταιρείες που βλέπουμε τώρα είχαν όλες τις ρίζες τους σε αυτήν την προοδευτική, ελευθεριακή αντικουλτούρα στην Καλιφόρνια, σε αυτήν τη ρομαντική αφήγηση δύο τύπων με τα σορτσάκια τους σε ένα υπόγειο ή γκαράζ, που έγραφαν κώδικα και αμφισβητούσαν τις μεγάλες εξουσίες: τους εκδότες των εταιρειών μέσων μαζικής ενημέρωσης, τις ξενοδοχειακές αλυσίδες, τις εταιρείες ταξί, τις χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες, οι οποίες είχαν εξαρχής πολύ κακή φήμη. Και σίγουρα υπήρχε χώρος για ανατροπές, αλλά αυτό το είδος της νοοτροπίας του αουτσάιντερ ήταν απίστευτα ισχυρό. Οι εταιρείες έκαναν πολύ έξυπνη δουλειά στο να παρουσιάσουν αυτό που κάνουν ως αποκεντρωτικό, όπως το ίδιο το διαδίκτυο. Εταιρείες όπως η Google και το Facebook υποστήριζαν σταθερά ότι κάθε ρυθμιστικό βήμα θα έβλαπτε το διαδίκτυο. Έτσι, είναι ένας συνδυασμός του να θέλει κανείς να πιστέψει την υπόσχεση και να μην εκτιμήσει πώς τα πολύ στενά εταιρικά συμφέροντα επικράτησαν εις βάρος του δημόσιου συμφέροντος.
Βλέπετε σημαντικούς πολιτικούς που να είναι έτοιμοι να αντισταθούν στα μεγάλα τεχνολογικά συμφέροντα;
Η [γερουσιαστής των ΗΠΑ] Ελίζαμπεθ Γουόρεν έχει το πιο ξεκάθαρο όραμα για την υπερβολική δύναμη και την κατάχρηση εξουσίας από τις εταιρείες, συμπεριλαμβανομένου του τεχνολογικού τομέα. Είναι συνεπής στην προσπάθειά της να το αντιμετωπίσει αυτό. Αλλά σε γενικές γραμμές φοβάμαι ότι οι πολιτικοί ηγέτες δεν το αντιμετωπίζουν πραγματικά με τον τρόπο που θα έπρεπε. Στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, δεν βλέπω πραγματικά κάποιο όραμα. Έχω δει εκλογές, μεταξύ άλλων και στη χώρα μου, όπου η τεχνολογία δεν εμφανίστηκε καθόλου ως θέμα. Και βλέπουμε αυτά τα σχόλια από την κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου, αν και θα υπέθετε κανείς ότι θα ήταν αυτονόητο να υπάρχουν δημοκρατικές προστατευτικές μπάρες γύρω από τις υπερβολικά ισχυρές εταιρείες.
Μήπως οι πολιτικοί μένουν πίσω λόγω της τεχνολογικής τους άγνοιας;
Ναι, νομίζω ότι είναι φοβισμένοι. Αλλά νομίζω επίσης ότι η διαμόρφωση του πλαισίου κατά της δράσης των κυβερνήσεων είναι σκόπιμη από τις εταιρείες τεχνολογίας. Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι ο τρόπος με τον οποίο διδασκόμαστε να σκεφτόμαστε για την τεχνολογία διαμορφώνεται από τις ίδιες τις εταιρείες τεχνολογίας. Και έτσι έχουμε όλο το αφήγημα ότι οι κυβερνήσεις είναι βασικά ακατάλληλες να ασχοληθούν με την τεχνολογία επειδή είναι πολύ ηλίθιες, πολύ ξεπερασμένες, πολύ φτωχές στην παροχή υπηρεσιών. Το μήνυμα είναι ότι αν δεν μπορούν να διεκπεραιώσουν ούτε τους φόρους στην ώρα τους, τι νομίζετε ότι θα κάνουν με την τεχνητή νοημοσύνη; Πρόκειται για μια καρικατούρα της κυβέρνησης και η κυβέρνηση δεν πρέπει να υιοθετήσει αυτή την καρικατούρα.
Πιστεύετε ότι το Ηνωμένο Βασίλειο έχει αποδυναμωθεί στη θέση του έναντι της μεγάλης τεχνολογίας ως αποτέλεσμα της αποχώρησης από την ΕΕ;
Ναι και όχι. Η Αυστραλία και ο Καναδάς έχουν αναπτύξει πολιτικές για την τεχνολογία και είναι μικρότερες σε πληθυσμό από το Ηνωμένο Βασίλειο. Δεν ξέρω αν φταίει αυτό. Νομίζω ότι στην πραγματικότητα είναι πολύ περισσότερο μια συνειδητή επιλογή που θέλει να προσελκύσει επενδύσεις. Έτσι, ίσως είναι απλώς το προσωπικό συμφέρον που διαπερνά τις κυβερνήσεις των Συντηρητικών και των Εργατικών, διότι δεν βλέπω μεγάλη αλλαγή στην πολιτική τεχνολογίας, ενώ περίμενα αλλαγή. Προφανώς ήμουν υπερβολικά αισιόδοξη.
Μιλάτε για την ανάκτηση της κυριαρχίας. Πιστεύετε ότι οι περισσότεροι άνθρωποι συνειδητοποιούν ότι έχει χαθεί οποιαδήποτε κυριαρχία;
Ένας από τους λόγους για τους οποίους έγραψα αυτό το βιβλίο είναι για να απευθυνθώ στον μέσο αναγνώστη των ειδήσεων, όχι στους ειδικούς της τεχνολογίας. Το να εξηγήσω ότι αυτό είναι ένα πρόβλημα που αφορά τους ανθρώπους είναι ένα τεράστιο εγχείρημα. Είμαι περίεργη να δω πώς η επίδραση της κυβέρνησης Τραμπ θα προκαλέσει αντιδράσεις από τους Ευρωπαίους ηγέτες, αλλά και από άλλους σε όλο τον κόσμο, οι οποίοι απλώς θα σκεφτούν ότι δεν μπορούμε να αντέξουμε οικονομικά αυτή την εξάρτηση από τις αμερικανικές εταιρείες τεχνολογίας. Είναι ανεπιθύμητη. Διότι, ουσιαστικά, στέλνουμε τα ευρώ ή τις λίρες μας στη Silicon Valley και τι παίρνουμε ως αντάλλαγμα; Περισσότερη εξάρτηση. Θα είναι απίστευτα δύσκολο, αλλά το να μην κάνουμε τίποτα σίγουρα δεν θα το κάνει καλύτερο.
Andrew Anthony
THE GUARDIAN
Μετάφραση: Κώστας Ψιούρης
