Εχουν μεγαλώσει τόσο, που ασκούν πλέον πολιτική επιρροή σε παγκόσμιο επίπεδο. Διευθύνοντες σύμβουλοι τύπου Ελον Μασκ μπορούν να συναντιούνται με προέδρους χωρών και να απολαμβάνουν δημοσιότητα και επιρροή. Και οι περισσότερες εταιρείες έχουν υποκαταστήματα στις πόλεις όπου βρίσκονται τα κέντρα λήψης αποφάσεων. Οι Βρυξέλλες είναι η… ευρωπαϊκή πρωτεύουσα των λόμπι!
Για τον λόγο αυτό, δύο ΜΚΟ των Βρυξελλών που παρακολουθούν το θέμα από κοντά πραγματοποίησαν μια ξενάγηση στο ευρωπαϊκό τετράγωνο γύρω από το Ευρωκοινοβούλιο: δεκάδες -αν όχι εκατοντάδες- εταιρείες έχουν τα γραφεία τους εκεί, προκειμένου να έχουν άμεση και γρήγορη πρόσβαση στους ευρωπαϊκούς θεσμούς.
Σύμφωνα με τις πολύ καλά ενημερωμένες και ενεργές οργανώσεις Corporate Europe Observatory και LobbyControl, η Apple, η Google, η Microsoft, το Facebook/Meta και η Amazon έχουν ξεπεράσει το 1 τρισεκατομμύριο δολάρια σε κεφαλαιοποίηση και είναι πλέον οι μεγαλύτερες εταιρείες στον κόσμο. Και όσο περισσότερο ψηφιοποιούνται οι οικονομίες μας τόσο περισσότερη δύναμη αποκτούν και οι Big Tech.
Ωστόσο, όπως λένε οι ειδικοί, το επιχειρηματικό τους μοντέλο είναι τοξικό. «Ο στόχος των Big Tech και των συμμάχων τους φαίνεται να είναι να διασφαλίσουν ότι υπάρχουν όσο το δυνατόν λιγότεροι αυστηροί κανονισμοί -για παράδειγμα, αυτοί που αντιμετωπίζουν ζητήματα σχετικά με το απόρρητο, την παραπληροφόρηση και τη στρέβλωση της αγοράς- για να διατηρήσουν τα περιθώρια κέρδους και το επιχειρηματικό τους μοντέλο. Εάν οι νέοι κανόνες δεν μπορούν να αποκλειστούν, τότε στοχεύουν τουλάχιστον να τους αποδυναμώσουν», εξήγησε ο Μπραμ Φράνκεν, ειδικός για το λόμπι των μεγάλων εταιρειών τεχνολογίας στο Corporate Europe Observatory.
Μαζί με την οικονομική δύναμη, έχει αυξηθεί και η πολιτική τους δύναμη. Σύμφωνα με τους ειδικούς του λόμπι, οι εταιρείες τεχνολογίας απολάμβαναν προνομιακή πρόσβαση στα θεσμικά όργανα της Ε.Ε.: 8 στις 10 συναντήσεις σχετικά με τον νόμο για την τεχνητή νοημοσύνη από αξιωματούχους της Ε.Ε. ήταν με τη βιομηχανία και σχεδόν 7 στις 10 συναντήσεις ευρωβουλευτών αφορούσαν εταιρικά συμφέροντα.
Στην Ε.Ε., το λόμπινγκ επιτρέπεται. Και όπως αναφέρει σε πρόσφατη έκθεσή του το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο, «αποτελεί βασικό δημοκρατικό εργαλείο που παρέχει τη δυνατότητα σε οργανώσεις και άτομα να συνεισφέρουν στη χάραξη πολιτικής και στη λήψη αποφάσεων». Κοινώς, εξειδικευμένα άτομα σε συγκεκριμένα θέματα ενημερώνουν τους νομοθέτες για τις διαφορετικές πτυχές ενός θέματος: λομπίστας θεωρείται και ένας συνεργάτης μιας περιβαλλοντικής οργάνωσης που αγωνίζεται για τη διάσωση των δελφινιών, λομπίστας και ο υπάλληλος της εταιρείας που μπορεί να εμπορεύεται τα δελφίνια.
«Χωρίς μηχανισμούς διαφάνειας, η δραστηριότητα αυτή μπορεί να οδηγήσει στην άσκηση αθέμιτης επιρροής, σε αθέμιτο ανταγωνισμό ή ακόμη και σε διαφθορά», σημειώνει η έκθεση των ελεγκτών.
Οι υπολογισμοί των οργανώσεων θέλουν την ψηφιακή βιομηχανία να ξοδεύει πλέον περισσότερα από 113 εκατομμύρια ευρώ τον χρόνο για λόμπι, μόνο στις Βρυξέλλες. Συνολικά 651 εταιρείες και ενώσεις προσπαθούν να επηρεάσουν την Ε.Ε. στον τομέα της ψηφιακής οικονομίας!
Τα χρήματα αυτά μεταφράζονται ποικιλοτρόπως: μπορεί να είναι καμπάνιες και αφίσες, αλλά μπορεί και πληρωμένα γεύματα ή ποτά μέχρι και πληρωμένα λουξ ταξίδια και άλλα οφέλη, όχι μόνο για τους ίδιους τους ευρωβουλευτές, αλλά και για τους βοηθούς τους. Και η λογοδοσία παραμένει εθελοντική.
Για να αντιμετωπίσει την αδιαφάνεια, η Ε.Ε. έχει ιδρύσει το Μητρώο Διαφάνειας της Ε.Ε., που παρέχει πληροφορίες σχετικά με τους λομπίστες και στους τρεις ευρωπαϊκούς θεσμούς (Ευρωκοινοβούλιο, Κομισιόν και Συμβούλιο), αλλά εμφανίζει αδυναμίες και κενά στην πληροφόρηση, αφού είναι εθελοντικό!
«Οι εκπρόσωποι συμφερόντων μπορούν να παρακάμψουν την εγγραφή στο Μητρώο για ένα εύρος αλληλεπιδράσεων, στο πλαίσιο των οποίων έχουν ακόμη το ελεύθερο να ασκήσουν επιρροή στους νομοθέτες της Ε.Ε.», αναφέρει η έκθεση. Οι οργανώσεις που προετοίμασαν την ξενάγηση έχουν ξεκινήσει την πρωτοβουλία LobbyLeaks σε συνεργασία με ομάδα βουλευτών, προκειμένου να εντοπίζουν φαινόμενα «σκοτεινού» λόμπινγκ.
Η «πολυεθνική» Apco
Οι εταιρείες Big Tech ξοδεύουν τουλάχιστον 8 εκατ. ευρώ τον χρόνο σε εταιρείες λόμπι που προσλαμβάνουν για να αποπροσανατολίσουν τους νομοθέτες. Κάτι που τις καθιστά έναν από τους μεγαλύτερους πελάτες του κλάδου των συμβούλων εδώ στις Βρυξέλλες.
«Εκτός από το εντατικό λόμπι από το κινεζικό κράτος και τους διπλωμάτες του, κινεζικές εταιρείες τεχνολογίας, όπως η Huawei και η TikΤok (bytedance), κάνουν χρήση συμβούλων. Οι πιο εξέχουσες εταιρείες συμβούλων που υποστηρίζουν τις κινεζικές Big Tech στις προσπάθειές τους στο λόμπι είναι η FTI Consulting», εξήγησε ο Μαξ Μπανκ από το LobbyControl.
Η Apco Worldwide, που βρίσκεται δυο βήματα από το Ευρωκοινοβούλιο, είναι μια διεθνής συμβουλευτική εταιρεία λόμπι που προσφέρει τις υπηρεσίες της σε διάφορα μέρη.
«Διαθέτει ιδιαίτερα ένα τεράστιο χαρτοφυλάκιο τεχνολογίας. Μεταξύ των πελατών της είναι οι Microsoft, Apple, Blockchain, Booking, Amazon και πολλοί άλλοι. Εχει 62 εκπροσώπους συμφερόντων, μεταξύ των οποίων 32 με κάρτα εισόδου για λομπίστες στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο».
Η Apco δεν είναι φυσικά η μόνη συμβουλευτική εταιρεία λόμπι στις Βρυξέλλες. Επίσης, οι εταιρείες επιστρατεύουν και οικονομικές συμβουλευτικές επιχειρήσεις. Αντίστοιχες κινήσεις κάνουν οι εταιρείες και σε επίπεδο μεγάλων εθνικών πρωτευουσών, όπως το Βερολίνο.
Η Amazon υπό απαγόρευση εισόδου
Η Γραμματεία του Μητρώου Διαφάνειας της Ε.Ε. ερευνά επί του παρόντος την Amazon για παράλειψη να αναφέρει τις συνεργασίες της σε διάφορα think tanks με αποτέλεσμα να δηλώνει έναν προϋπολογισμό για λόμπι φαινομενικά πολύ χαμηλό. Κι επιπλέον, οι συνεργάτες της από τις δεξαμενές σκέψης μπορούν και εξακολουθούν να μπαίνουν στο Ευρωκοινοβούλιο.
Από τον περασμένο Φεβρουάριο, η είσοδος για τους λομπίστες της Amazon απαγορεύτηκε στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Ηταν η αντίδραση της Επιτροπής Απασχόλησης μετά την επανειλημμένη άρνηση της εταιρείας να παραστεί στις κοινοβουλευτικές ακροάσεις.
Η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι ήταν η άρνηση της εταιρείας να παραστεί σε ακρόαση της επιτροπής για τις συνθήκες εργασίας στις αποθήκες της στις 23 Ιανουαρίου 2024, χαρακτηρίζοντας την ακρόαση «μονόπλευρη» – αφού αρχικά είπε ότι ήταν πρόβλημα προγραμματισμού.
Την ίδια μέρα, της επιβλήθηκε πρόστιμο 32 εκατομμυρίων ευρώ από τη γαλλική υπηρεσία προστασίας δεδομένων CNIL για «υπερβολικά παρεμβατική» παρακολούθηση των εργαζομένων της στις αποθήκες της Amazon. Το 2021, στην εταιρεία είχε επιβληθεί πρόστιμο-ρεκόρ 746 εκατ. ευρώ για μη συμμόρφωση με τον GDPR.
Σύμφωνα με τα στοιχεία των οργανώσεων, από το 2013 η εταιρεία έχει δαπανήσει 18,8 εκατ. ευρώ για λόμπι, ασκώντας πιέσεις στα θεσμικά όργανα της Ε.Ε. Σύμφωνα με στοιχεία από τη σχετική ιστοσελίδα Parltrack, η Amazon είχε εννέα συναντήσεις με ευρωβουλευτές μόνο τον Ιανουάριο, συμπεριλαμβανομένης μιας συνάντησης την επομένη της κοινοβουλευτικής ακρόασης στην οποία αρνήθηκε να παραστεί!
Δεν είναι όμως μόνο αυτό. Η Amazon έχει επιδείξει έλλειψη διαφάνειας στις δραστηριότητες λόμπι της. Η Γραμματεία του Μητρώου Διαφάνειας της Ε.Ε. ερευνά επί του παρόντος την Amazon για παράλειψη να αναφέρει τις συνεργασίες της σε διάφορα think tanks με αποτέλεσμα να δηλώνει έναν προϋπολογισμό για λόμπι φαινομενικά πολύ χαμηλό. Κι επιπλέον, οι συνεργάτες της από τις δεξαμενές σκέψης μπορούν και εξακολουθούν να μπαίνουν στο Ευρωκοινοβούλιο.
Γενικά, η Amazon έχει καταγγελθεί, πέρα από τις κακές συνθήκες εργασίας, για παραβιάσεις της αντιμονοπωλιακής νομοθεσίας, φοροδιαφυγή και περιβαλλοντική αμέλεια και έχει προκαλέσει έντονη κριτική από ακτιβιστές σε όλο τον κόσμο.
«Μένει να δούμε αν η Amazon θα συμμορφωθεί με τη νέα νομοθεσία της Ε.Ε. για τις ψηφιακές αγορές», είπε στην «Εφ.Συν.» ο Μπραμ Φράνκεν από το Corporate Europe Observatory.
Το επιθετικό λόμπι της Microsoft
Πρώτος σταθμός η Microsoft, η δεύτερη μεγαλύτερη εταιρεία λόμπι υψηλής τεχνολογίας, με ετήσιο προϋπολογισμό λόμπι 7 εκατομμυρίων ευρώ. Σύμφωνα με την Corporate Europe και το LobbyControl, η εταιρεία διαθέτει 10 διαπιστευμένους λομπίστες από τους οποίους οι μισοί έχουν εργαστεί στο παρελθόν για την Ε.Ε. ή τα κράτη-μέλη. Από τον ετήσιο προϋπολογισμό λόμπι ξοδεύει τουλάχιστον ένα εκατομμύριο σε 8 άλλες εταιρείες λόμπι που ασκούν πίεση για λογαριασμό της Microsoft.
«Η τακτική της είναι να χρηματοδοτεί ένα ευρύ δίκτυο εταιρειών λόμπι, δεξαμενών σκέψης και “μπροστινών” ομάδων, κάτι που το κάνουν και άλλες εταιρείες, όπως η Google», εξηγεί ο Μπραμ Φράνκεν από την οργάνωση Corporate Europe Observatory.
«Το αποτέλεσμα για τη Microsoft ήταν ότι σε ένα από τα σημαντικότερα νομοθετήματα του περασμένου χρόνου, στον νόμο περί τεχνητής νοημοσύνης, άσκησε επιθετικά πιέσεις για να αποδυναμώσει τον νόμο, ειδικά για να αποκλείσει μοντέλα τεχνητής νοημοσύνης γενικής χρήσης, όπως το ChatGPT, από τον νόμο».
Ειδικά λίγο αφότου το Ευρωκοινοβούλιο κατέστησε σαφές ότι θα επιβάλει ορισμένες υποχρεώσεις στις εταιρείες τεχνολογίας που αναπτύσσουν τα πιο προηγμένα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης, αυτό σήμανε κώδωνα κινδύνου στα κεντρικά γραφεία των Big Tech.
«Οι διευθύνοντες σύμβουλοι της Microsoft, της Google και του OpenAI πέταξαν όλοι στην Ευρώπη, συναντώντας τα υψηλότερα επίπεδα χάραξης πολιτικής, συμπεριλαμβανομένων των προέδρων της Γαλλίας, Εμανουέλ Μακρόν, και της Ισπανίας, Πέδρο Σάντσεθ. Ο διευθύνων σύμβουλος της Google, Sundar Pichai, κατάφερε μάλιστα να συναντήσει τρεις επιτρόπους της Ε.Ε. σε μία μόνο μέρα!», τονίζει ο υπεύθυνος της ΜΚΟ.
Οπως λέει, κρίσιμος σε αυτή την επίθεση λόμπι ήταν ο ρόλος των εθνικών κυβερνήσεων – και ιδιαίτερα της Γαλλίας και της Γερμανίας. «Οι Big Tech μαζί με ευρωπαϊκές νεοφυείς επιχειρήσεις κατάφεραν να επηρεάσουν αυτές τις κυβερνήσεις ώστε να περάσουν τις θέσεις τους. Μια νίκη λόμπι για αυτές τις εταιρείες», εξήγησε.
Μαρία Ψαρά
